Μια πρόταση για την ανανέωση της έννοιας της κοινωνικής προστασίας, ιδιαίτερα σημαντική την περίοδο που διάφοροι διεθνείς οργανισμοί αρχίζουν να παρουσιάζουν τις προτάσεις τους για «κοινωνική προστασία».
Το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO) εμφανίστηκε με το «κατώτερο επίπεδο («πάτωμα») κοινωνικής προστασίας», η Παγκόσμια Τράπεζα ολοκληρώνει την παλιά της πρόταση της «προσαρμοστικότητας» και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μετακινείται στις πολιτικές συνεργασίας που εφαρμόζει από τη μείωση της φτώχειας στην «κοινωνική προστασία». Αν και αυτές οι προτάσεις πρέπει να είναι ευπρόσδεκτες και να προωθηθούν, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να μην πάνε πέρα από την μείωση της φτώχειας. Έχουν, ωστόσο, τη δυνατότητα να κάνουν περισσότερα: είναι βασισμένες στα δικαιώματα, προϋποθέτουν μόνιμους μηχανισμούς και λαμβάνουν υπόψη τους -επιτέλους!-την εισοδηματική διάσταση.
Πιστεύουμε, ωστόσο, ότι χρειαζόμαστε περισσότερα.
Περισσότερο από όλα, και ανεξάρτητα από τις επιλογές που κάνουν οι κοινωνίες, είμαστε πεισμένοι ότι ο τοίχος του νεοφιλελευθερισμού πρέπει να πέσει. Όσο αυτό δεν γίνεται, οι κοινωνικές πολιτικές θα είναι στην υπηρεσία της μεγέθυνσης, η οικονομία θα οδηγείται μόνο από το κέρδος, και τα κράτη θα πρέπει να καταστέλλουν τα κοινωνικά κινήματα, ενώ η φτώχεια και η ανισότητα θα αυξάνονται. Το «μικρό βρώμικο μυστικό» του καπιταλισμού είναι ότι δουλεύει μόνο για τους λίγους.
Παρόλα αυτά, δεν προτείνουμε ένα μοντέλο κοινωνικής προστασίας. Είμαστε πεισμένοι ότι αυτό μπορεί να γίνει μόνο από τους ίδιους τους λαούς σε μια δημοκρατική διαδικασία και θα βασίζεται στις ανάγκες τους. Οι κοινωνίες μπορεί να έχουν αποκλίνουσες ανάγκες και ελπίδες. Θα πρέπει να αποφασίσουν οι ίδιες αν και κατά πόσο θέλουν να προχωρήσουν πέρα των παρόντων νέων προτάσεων από τους διεθνείς οργανισμούς.
Σε αυτό το βιβλίο θέλουμε να αναδείξουμε δύο πράγματα:
Πρώτον, θέλουμε να προτείνουμε κάποιες βασικές αρχές για την κοινωνική προστασία. Συχνά ξεχνάμε ότι ενώ η Δυτική Ευρώπη υπήρξε το λίκνο εκτενών κρατών πρόνοιας, όλα τα έθνη είχαν κοινωνική προστασία στο παρελθόν, ακόμα και αν αυτή ήταν μόνο σε εμβρυακή μορφή. Αλλά οι πολιτικές της «Συναίνεσης της Ουάσινγκτον» την εξάρθρωσαν, όπως κάνει τώρα και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Στη θέση της έβαλαν τις «πολιτικές μείωσης της φτώχειας», πραγματοποιώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο μια μετακίνηση από τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα μόνο στα δικαιώματα του πολίτη (το δικαίωμα στη ζωή). Οι βασικές αρχές της κοινωνικές προστασίας που προαναφέραμε είναι η οικουμενικότητα, η οργανική αλληλεγγύη και η απο-εμπορευματοποίηση. Βασίζονται στα ατομικά, συλλογικά και αλληλέγγυα ανθρώπινα δικαιώματα.
Δεύτερον, θέλουμε να δώσουμε έμφαση στην μεταρρυθμιστική δυνατότητα της κοινωνικής προστασίας. Εννοούμε με αυτό ότι ο στοχασμός για την οργάνωση μιας εκτεταμένη κοινωνικής προστασίας καθιστά γρήγορα γίνεται σαφές ότι αυτή υπερβαίνει κατά πολύ τις κοινωνικές πολιτικές. Η έννοια της κοινωνικής προστασίας προφανώς αφορά την κοινωνική ασφάλιση, την κοινωνική αρωγή, την εργασιακή νομοθεσία, τις δημόσιες υπηρεσίες και τα περιβαλλοντικά δικαιώματα αλλά για να επιτευχθεί δεν αρκούν αυτά μόνο-πρέπει να αλλάξει η οικονομία, η δημοκρατία, το νομικό σύστημα, τα μέσα ενημέρωσης κλπ. Ένα, καθοδηγούμενο από την αγορά , σύστημα που επιδιώκει τη μεγέθυνση δεν έχει μέλλον σε έναν πεπερασμένο κόσμο και δεν μπορεί ποτέ να προσφέρει κοινωνική και οικονομική ασφάλεια για τα άτομα και τις κοινωνίες.
Ο στόχος της κοινωνικής προστασίας πρέπει να είναι αρχικά η διαφύλαξη της ίδιας της κοινωνίας, κατά δεύτερο η προώθηση κοινωνικής ολοκλήρωσης και τέλος η κοινωνική και οικονομική ασφάλεια των ανθρώπων.
Θέλουμε επίσης να ενσωματώσουμε την κοινωνική προστασία σε μια παγκόσμια διάσταση με δύο άλλες πρωτοβουλίες: την κατάργηση της φτώχειας και το κοινό καλό της ανθρωπότητας. Θέλουμε να τονίσουμε ότι το όραμά μας για την κοινωνική προστασία δεν είναι ένας μηχανισμός μεταρρυθμιστικής διόρθωσης. Αντίθετα, είναι ένας βασικός μηχανισμός για την οργάνωση κρατών και την προστασία κοινωνιών, ανθρώπων και όλου του πλανήτη. Η κοινωνική προστασία δεν αφορά την ανακατανομή της υπεραξίας της εκμετάλλευσης, αλλά την κατανομή του πλούτου που παράγεται από την κοινωνία.
Ο κόσμος μας αλλάζει ταχύτατα. Ανεξάρτητα από το πόσο επαναστατικά ήταν τα κράτη πρόνοιας στην Δυτική Ευρώπη στο παρελθόν, δεν μπορούν πλέον να ανταποκριθούν στις τωρινές ανάγκες. Σε χώρες του Τρίτου Κόσμου, οι κυβερνήσεις αγωνίζονται ακόμα στηριζόμενες σε ένα συνδυασμό περιορισμένης κοινωνικής ασφάλισης και «υποβοηθητικών» πολιτικών μείωσης της φτώχειας. Έχει έρθει η ώρα να επανεξετάσουμε βαθιά τον τρόπο που λειτουργούν τα κράτη και οι κοινωνίες. Διάφορες λύσεις έχουν ήδη προταθεί. Εκτός από τους διεθνείς οργανισμούς, έχουμε τις προτάσεις «buen vivir» της Λατινικής Αμερικής. Και οι δύο μπορούν να γίνουν πηγές έμπνευσης.
Αλλά και πάλι, οι κυβερνήσεις και οι κοινωνίες είναι αυτές που θα αποφασίσουν το είδος κοινωνικής προστασίας που επιθυμούν. Οι σκέψεις που καταθέτουμε για τις υπάρχουσες δυνατότητες έχουν στόχο να τις βοηθήσουν να πάρουν τις αποφάσεις τους. Τα κοινωνικά κινήματα πρέπει να δουν και να αποφασίσουν πόσο μακριά θέλουν να πάνε και τι κοινωνικούς αγώνες είναι προετοιμασμένα να οργανώσουν. Η απόφαση των διεθνών ελίτ να υπάρχει κοινωνική προστασία παντού, δεν σημαίνει ότι αυτή θα δοθεί εύκολα και χωρίς αγώνες. Όσο πιο μακριά θέλουν να πάνε οι κοινωνίες, τόσο καλύτερα πρέπει να οργανωθούν.
Αυτό το βιβλίο είναι μια ταπεινή συνεισφορά σε αυτόν τον αγώνα. Εξηγώντας γιατί χρειαζόμαστε κοινωνική προστασία, τι σημαίνει αυτό και τι μπορεί να αλλάξει, περιγράφουμε τον άλλο κόσμο που θέλουμε να υπάρξει. Το βιβλίο προσφέρει ένα ευρύ φάσμα επιλογών, αφήνοντας τις αποφάσεις στους λαούς.
Αυτό το βιβλίο δημοσιεύεται ως ηλεκτρονικό βιβλίο γιατί είναι εργασία σε εξέλιξη. Οι συζητήσεις γι’ αυτό ξεκίνησαν στο Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ στην Τυνησία τον Μάρτιο του 2013 και θα συνεχιστούν σε όλο το 2013. Το κείμενο θα τροποποιηθεί ανάλογα. Όλοι οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες παρακαλούνται να στείλουν τα σχόλια τους στο info (at) globalsocialjustice.eu.
Αυτό το έργο δεν έλαβε χρηματοδότηση. Η χαμηλή τιμή του έχει στόχο να καλύψει μέρος του κόστους του. Η συγγραφέας θα χαρεί πολύ αν οι αγοραστές έχουν αυτό στο μυαλό τους και δεν το διανείμουν δωρεάν.
Περιεχόμενα
Εισαγωγή: Προστατεύοντας τους λαούς και τον πλανήτη
Μέρος I – Τα προβλήματα
Κεφάλαιο 1: Φτώχεια
Κεφάλαιο 2: Ανισότητα
Καφάλαιο 3: Εργασία
Μέρος II – Οι λύσεις
Κεφάλαιο 4: «Πάτωμα» κοινωνικής προστασίας και μετα-ανάπτυξη
Κεφάλαιο 5: Ορίζοντας εκ νέου την κοινωνική προστασία
Μέρος III – Τα παρακλάδια
Κεφάλαιο 6: Η μετασχηματιστική δυνατότητα της κοινωνικής προστασίας- ο χρηματοπιστωτικός τομέας- η οικονομία – τα τεχνητά «κοινά» και οι δημόσιες υπηρεσίες- τα φυσικά «κοινά» και το περιβάλλον
Μέρος IV – Η παγκόσμια διάσταση
Κεφάλαιο 7: Διεθνική συνεργασία
Κεφάλαιο 8: Ενσωματώνοντας ξανά την κοινωνική προστασία- κατάργηση της φτώχειας- το κοινό καλό της ανθρωπότητας
Μέρος V – Παράρτημα: τα επόμενα βήματα
Έρευνα- ανταλλαγή γνώσης- θέτοντας στόχους