Ενάντια σε όλες τις προβλέψεις, ο συντηρητικός Πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον κατάφερε να διατηρήσει την απόλυτη πλειοψηφία στις βουλευτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο στις 7 Μαϊου 2015. Οι εκλογές αυτές ήταν ένας πολιτικός σεισμός, για πολλούς λόγους. Το λαϊκιστικό δεξιό κίνημα κατέστησε σαφές ότι ήρθε για να μείνει, ενώ η Σκωτία επιβεβαίωσε ότι πάει κόντρα στο ρεύμα με ακόμα μεγαλύτερη θέρμη από πριν.
Με 331 από τις 650 έδρες και 36,5% των ψηφισάντων, προς 232 έδρες και 30,4% των ψήφων για το αντίπαλο (κεντροαριστρό) Εργατικό Κόμμα, το (δεξιό) Συντηρητικό Κόμμα κέρδισε μια απροσδόκητη απόλυτη πλειοψηφία. Το κόμμα τώρα μπορεί να εγκαταλείψει τον προηγούμενο εταίρο στο συνασπισμό, τους (κεντρώους) Φιλελεύθερους Δημοκράτες, οι οποίοι έπεσαν από 49 στις 8 έδρες και κατέρρευσαν με μόλις 7% των ψήφων (-15,2%). Η απειλή του Κόμματος Ανεξαρτησίας Ηνωμένου Βασιλείου (KAHB, λαϊκιστική δεξιά) κάμφθηκε πλήρως, μιας και κατέκτησε μόλις μια έδρα με 12,6% των ψηφοφόρων. Ο κύριος Κάμερον θα πρέπει να είναι ευχαριστημένος, δεδομένου ότι οι τρεις βασικοί του ανταγωνιστές σε εθνικό επίπεδο έχουν παραιτηθεί από την ηγεσία των κομμάτων τους, από σεβασμό προς αυτά. Αυτό, ωστόσο, είναι πιο σύνθετο από ό,τι φαίνεται.
Κάμερον: νικητής εξ ορισμού
Πράγματι, για το αποτέλεσμα ευθύνεται κατά κύριο λόγο το εκλογικό σύστημα της χώρας, το «ο πρώτος τα παίρνει όλα», το οποίο δίνει μεγαλύτερο βάρος στο νικητήριο κόμμα ανά εκλογική περιφέρεια στις εθνικές εκλογές. Ως εκ τούτου, μια μικρή άνοδος στη λαϊκή ψήφο μπορεί εύκολα να μεταφραστεί σε σάρωμα των εδρών για αυτούς που έχουν καταφέρει να διατηρήσουν μια καλή τοπική βάση στήριξης. Όμως, το Συντηρητικό Κόμμα κατέκτησε 26 έδρες, παρότι έτυχαν μιας ανόδου σε ψήφους μόλις 0,8% σε σύγκριση με την επίδοσή τους το 2010. Εντωμεταξύ, το Εργατικό Κόμμα, παρά τη βελτίωση του ποσοστού του κατά 1,5%, έχασε 26 έδρες.
Αυτό που στην πράξη ήταν ένα μέτριο αποτέλεσμα για το κόμμα του κ. Κάμερον (το δεύτερο χειρότερο του αιώνα για μια νικηφόρα συντηρητική πλειοψηφία) δεν απέχει διόλου από ένα δημοψήφισμα για το πρόγραμμα των Συντηρητικών του οικονομικού φιλελευθερισμού και της λιτότητας. Οι απόψεις διίστανται για τις επιδόσεις του συνασπισμού στα οικονομικά: η οικονομική ανάπτυξη και η απασχόληση προέκυψαν πάνω στις πλάτες της αυξημένης επισφαλούς εργασίας και της φτώχειας. Πολλές μεταρρυθμίσεις ψηφίστηκαν κόντρα στην έντονη κοινωνική αντίδραση, όπως έγινε ορατή μέσα από την αντίσταση των φοιτητικών κινημάτων ενάντια στην αύξηση των διδάκτρων στα πανεπιστήμια. Δεν ήταν κάποιο αναπάντεχο γεγονός οι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες, οι οποίοι εκλέχθηκαν πριν πέντε χρόνια με ένα κεντροαριστερό πρόγραμμα, να υποστούν τις συνέπειες της απόφασής τους να μπουν σε μια κυβέρνηση συνασπισμού που τους οδήγησε στο να αθετήσουν πολλές από τις δεσμεύσεις τους.
Θα ήταν ωστόσο πιο ακριβές να μιλήσουμε για μια αποτυχία των Εργατικών από ότι για μια επιτυχία των Τόρηδων. Οι Εργατικοί δεν κατάφεραν να προσφέρουν μια αξιόπιστη εναλλακτική παρά την θετική άνοδο στις δημοσκοπήσεις μέχρι τον τελευταίο μήνα πριν τις εκλογές. Ο αρχηγός τους, Εντ Μίλιμπαντ, αντιμετώπισε κριτική και από τις δυο πλευρές. Από τη μια πλευρά, η δεξιά πτέρυγα του κόμματος κατέκρινε την προθυμία του να απορρίψει την κληρονομιά της Θάτσερ, δηλαδή τους Νέους Εργατικούς του Τόνι Μπλερ. Αυτή η πολιτική στάση προκάλεσε πτώση στην στήριξη από τα μέσα και τον επιχειρηματικό κόσμο, οι οποίοι γενικότερα επέλεξαν να συνταχθούν πίσω από τον Κάμερον. Από την άλλη πλευρά, η αριστερή πτέρυγα του κόμματος καταφέρθηκε ενάντια στον οικονομικό συντηρητισμό του.
Ηθικοί νικητές: η δεξιά ξενοφοβία και ο ευρωσκεπτικισμός
Παρά την προσωπική ήττα του Νάιτζελ Φάρατζ, πρέπει να κάνουμε μια αναφορά στα εξαιρετικά εκλογικά αποτελέσματα του ΚΑΗΒ. Για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας, ένα δεξιό λαϊκιστικό κόμμα καταφέρνει να καταλάβει την τρίτη θέση στις εθνικές εκλογές. Με την κατάρρευση των κεντρώων και μια βολική θέση για τους κεντροαριστερούς (οι οποίοι ανέβηκαν λίγο, χάρη στο 3,8% του Πράσινου Κόμματος), αυτό που κυρίως διαφαίνεται είναι μια στροφή των Βρετανών ψηφοφόρων προς τα δεξιά, με περίπου το 50% των ψηφοφόρων να στηρίζουν είτε το ΚΑΗΒ είτε τους Τόρηδες.
Σε αντίθεση με τα αναμενόμενα αποτελέσματα, παρά την προώθηση ενός υπερφιλελεύθερου και συντηρητικού προγράμματος από το ΚΑΗΒ, πολύ κοντά σε αυτό των Τόρηδων, φάνηκε να βοηθάει τους δεύτερους. Παίζοντας συνεχώς το χαρτί του ευρωσκεπτικισμού και της ξενοφοβίας ο κ. Κάμερον κατάφερε να κερδίσει την τελευταία στιγμή τους αναποφάσιστους ψηφοφόρους του ΚΑΗΒ. Αντιθέτως, το Εργατικό Κόμμα, το οποίο αντιμετώπισε επιθέσεις προερχόμενες από το αντιευρωπαϊκό κόμμα στον πυρήνα των παραδοσιακών ψηφοφόρων του, πχ την εργατική τάξη, αποδυναμώθηκε πολιτικά και έχασε αρκετές περιοχές. Μπορούμε να προβλέψουμε με μεγάλη βεβαιότητα ότι το ΚΑΗΒ θα είναι παρόν στο σύνολο του πολιτικού Βρετανικού φάσματος για κάποιο διάστημα. Υποκύπτοντας στην πίεση του ΚΑΗΒ, ο Κάμερον δεσμεύτηκε για διεξαγωγή δημοψηφίσματος για τη συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Σκωτία κόντρα στο ρεύμα
Η πιο σημαντική πολιτική αλλαγή συνέβη στα βόρεια της χώρας. Το Σκωτσέζικο Εθνικό Κόμμα (κεντροαριστεροί υπέρ της ανεξαρτησίας) κέρδισε τη στήριξη των μισών ψηφοφόρων (αυξάνοντας το ποσοστό τους κατά 30%). Επωφελήθηκε περισσότερο από όλα τα κόμματα από το σύστημα «ο πρώτος τα παίρνει όλα», κατακτώντας έτσι 56 από τις 59 εκλογικές περιφέρειες της Σκωτίας. Παρότι η πρώην βιομηχανική περιοχή καταστράφηκε κατά την περίοδο Θάτσερ και παραδοσιακά ψήφιζε σκληρά υπέρ των Εργατικών (τουλάχιστον στις εθνικές εκλογές), οι τελευταίοι καταποντίστηκαν σχεδόν εντελώς στη μάχη βόρεια του ποταμού Τουίντ. Έχασαν 40 έδρες και κέρδισαν μόλις το 24,3% (-17,47%) των ψήφων.
Αυτά τα εκλογικά αποτελέσματα στην πραγματικότητα ήταν εντελώς προβλέψιμα και σε πλήρη ευθυγράμμιση με την πολιτική δυναμική που δημιουργήθηκε από το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας που πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβρη του 2014. Η Σκωτία δεν αποδέχτηκε ποτέ την στροφή των Εργατικών προς τον νεοφιλελευθερισμό και οι τελευταίοι φάνηκε πως έσκαψαν τον ίδιο τους τον τάφο, καθοδηγώντας το συνδικαλιστικό στρατόπεδο, το οποίο αποκρυστάλωσε την εχθρικότητα ενάντια στο κατεστημένο του κοινοβουλίου. Παρά την ήττα στο δημοψήφισμα, όσοι ήταν υπέρ της ανεξαρτησίας, όπως το Σκωτσέζικο Εθνικό Κόμμα, εκμεταλλεύτηκαν πλήρως το κύμα του ακτιβισμού που ξεσηκώθηκε από την εκστρατεία υπέρ της ανεξαρτησίας, το οποίο έφερε πολλά νέα μέλη στο κόμμα. Αυτή η κοινή θέληση αντικατοπτρίστηκε στη μεγάλη συμμετοχή ψηφοφόρων στη Σκωτία (71,1%) που είναι 5 μονάδες ψηλότερη από τον εθνικό μέσο όρο.
Ο εκλογικός τους θρίαμβος οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε μια πολύ αριστερή εκστρατεία, η οποία αμφισβήτισε τολμηρά την συντηρητική ατζέντα, προτείνοντας αύξηση στις δημόσιες δαπάνες, επενδύσεις σε δημόσιες υπηρεσίες και στην απασχόληση, αύξηση της φορολογίας για τους πλουσιότερους και περικοπές στον στρατιωτικό προϋπολογισμό, κλπ. Ο αρχηγός των εθνικών Νίκολα Στάρτζεον έτεινε χείρα συνεργασίας πολλές φορές προς τον Μίλιμπαντ (χωρίς επιτυχία), προτείνοντας το χτίσιμο ενός συνασπισμού με σκοπό το σταμάτημα της λιτότητας. Το κύμα στήριξης προς το ΚΑΗΒ προφανώς σταμάτησε στο Τείχος του Αδριανού, δίνοντας στο κόμμα οριακά εκλογικά αποτελέσματα στην Σκωτία.
Η αντίθεση μεταξύ μιας προοδευτικής Σκωτία και μιας συντηρητικής Αγγλίας είναι πιο οξυμένη από ποτέ. Το επόμενο διάστημα θα είναι ανήσυχο, προς ευχαρίστηση του κ. Κάμερον, ο οποίος δεν ενδιαφέρεται να σταματήσει την άνοδο ενός Σκωτσέζικου Εθνικού Κόμματος τόσο αποτελεσματικού στο να εμποδίζει οποιαδήποτε μελλοντική πλειοψηφία των Εργατικών. Μια διαμάχη ζυμώνεται πάνω στην υπόσχεση της αποκέντρωσης που δώθηκε από τον Βρετανό Πρωθυπουργό, του οποίου το σχέδιο γίνεται αντιληπτό από πολλούς ως μια απόκεντρωση της λιτότητας.
Κοινωνικές τάξεις
Τα κοινωνικά θέματα θα προκαλέσουν επίσης τις πολιτικές τάξεις. Οι Τόρηδες σχεδιάζουν να περικόψουν τις δημόσιες δαπάνες κατά 41 δισεκατομμύρια ευρώ σε βάθος δύο ετών, τα τρία τέταρτα εκ των οποίων θα προέλθουν από την πρόσβαση στο κράτος πρόνοιας. «Με τους Τόρηδες να το πηγαίνουν μόνοι στην κυβέρνηση, ξέρουμε ακριβώς τι να περιμένουμε – πιο καταστροφικές περικοπές, και περισσότερες επιθέσεις στις κοινότητές μας,» λέει ο συνασπισμός ενάντια στη λιτότητα, Λαϊκή Συνέλευση, ο οποίος καλεί σε αυξημένη κοινωνική κινητοποίηση, συγκεκριμένα για μια εθνική διαδήλωση που οργανώνεται για τις 20 Ιουνίου μπροστά στην Τράπεζα της Αγγλίας. Πρόσφατα, μετά την επανεκλογή του Κάμερον, εκατοντάδες διαδηλωτές μπλόκαραν την οδό Ντάουνινγκ (Στριτ) για μερικές ώρες πριν διασκορπιστούν από την αστυνομία. Πραγματικά, πολύ αποκαλυπτικό…