Στις 7 και 8 Οκτωβρίου 2016 πραγματοποιήθηκαν οι εκλογές για την ανάδειξη των περιφερειακών συμβουλίων της Δημοκρατίας της Τσεχίας, σε 13 περιφέρειες της χώρας (εκτός από την Πράγα)*. Οι περιφερειακές εκλογές συνέπεσαν με εκείνες για τη Γερουσία, στο ένα τρίτο των εκλογικών περιφερειών της χώρας. Σε γενικές γραμμές, τα αποτελέσματα δείχνουν καθαρές απώλειες, και για τα παραδοσιακά αριστερά κόμματα και για εκείνα που παραδοσιακά ανήκουν στη δεξιά.
Σύμφωνα με την Τσεχική Στατιστική Υπηρεσία (CSU), το ποσοστό προσέλευσης στις περιφερειακές εκλογές ήταν 34,6%, δηλαδή, σχεδόν κατά 2,3% μικρότερο από εκείνο του 2012. Στον πρώτο γύρο των εκλογών για τη Γερουσία, το ποσοστό προσέλευσης ήταν 33,5%. Στην εκλογική αναμέτρηση συμμετείχαν πάνω από ογδόντα πολιτικά κόμματα, αλλά μόνο είκοσι οχτώ από αυτά κατάφεραν να αποσπάσουν έδρες στις Περιφερειακές Γενικές Συνελεύσεις της Δημοκρατίας της Τσεχίας.
Νικητής των περιφερειακών εκλογών είναι αναμφισβήτητα το ΑΝΟ, το κόμμα του Υπουργού Οικονομικών Αντρέι Μπάμπιτς, που έλαβε 21,1%, υπερισχύοντας στις εννέα από τις δεκατρείς περιφέρειες της Δημοκρατίας της Τσεχίας. Αυτές ήταν οι πρώτες περιφερειακές εκλογές στις οποίες συμμετείχε το ΑΝΟ από την ίδρυσή του, το 2011, από τον δισεκατομμυριούχο Μπάμπιτς, ως κίνημα κατά της διαφθοράς με κεντροδεξιά οικονομική ατζέντα. Πρέπει, ωστόσο, να σημειώσουμε, ότι έλαβε το χαμηλότερο ποσοστό -για πρώτο κόμμα- στην ιστορία των περιφερειακών εκλογών [1].
Το ČSSD, οι κεντροαριστεροί Σοσιαλδημοκράτες, των οποίων ηγείται ο πρωθυπουργός Μπόχουσλαβ Σομπότκα και νικητής στις περιφερειακές εκλογές του 2012 πήραν τη δεύτερη θέση με 15,3%. Υπέστησαν μαζικές απώλειες και βγήκαν νικητές μόνο σε δυο περιφέρειες, σε σύγκριση με τις εννέα που είχαν κατακτήσει στις προηγούμενες εκλογές. Ο Σομπότκα αποδέχθηκε την ήττα του, λέγοντας ότι αποτελεί ένα μήνυμα για το κόμμα, ότι πρέπει να αναζητήσει νέες προγραμματικές ιδέες. «Είναι σαφές ότι ο κόσμος ψήφισε για μια αλλαγή στις περιφέρειες», είπε.
Στην τρίτη θέση ήρθε το Κομμουνιστικό Κόμμα Βοημίας και Μοραβίας (KSČM) κερδίζοντας 10,6%. Δυστυχώς, το Κομμουνιστικό Κόμμα υπέστη σημαντικές απώλειες –πάνω από τις μισές έδρες του- σε σχέση με το αποτέλεσμα των προηγούμενων εκλογών του 2012. Αυτό είναι μακράν το χειρότερο αποτέλεσμα στην ιστορία των περιφερειακών εκλογών (σύμφωνα με τη Στατιστική Αρχή, το 2000 είχε λάβει 21,14%, το 2004: 19,68%, το 2008: 15,03%, το 2012: 20,43%). Ήταν πράγματι μια έκπληξη και το αποτέλεσμα της εκλογικής αναμέτρησης μη αναμενόμενο, γιατί το KSČM ηγούνταν μαζί με το ČSSD στην πλειονότητα των περιφερειών την προηγούμενη περίοδο και δε φαινόταν να υπάρχει δυσαρέσκεια στον κόσμο. Επιπλέον, οι ψηφοφόροι του KSČM θεωρούνταν οι μόνοι πειθαρχημένοι όσον αφορά τις εκλογικές τους προτιμήσεις και σταθεροί υποστηρικτές του κόμματος. Από αυτή την άποψη, ο τελευταίος χρόνος άλλαξε τα δεδομένα του παιχνιδιού για το KSČM.
Το ODS, το κεντροδεξιό κόμμα των Δημοκρατών Πολιτών έλαβε 9,4%. Τέταρτο στη σειρά ήρθε το KDU – ČSL, το κόμμα των χριστιανοδημοκρατών που πήρε, επίσης, μια περιφέρεια. Από την άλλη, το δεξιό TOP 09 έπεσε σημαντικά σε ψήφους, καθώς έλαβε μόνο 3,4% και ο ηγέτης του κόμματος Μιροσλάβ Κάλουσεκ επέρριψε την ευθύνη γι’ αυτό στη μικρή προσέλευση των νέων.
Αξίζει να αναφερθεί και το SLK, Δήμαρχοι για την Περιφέρεια Λίμπερεκ, που κέρδισε την περιφέρεια στην οποία ήταν υποψήφιο.
Παρότι μπορεί να ειδωθεί από ορισμένους ως μια ολοκληρωτική νίκη του ΑΝΟ, αφού κέρδισε την πλειοψηφία στην περιφέρεια, οι απόλυτοι αριθμοί λένε άλλα. Το ΑΝΟ κέρδισε μόνο το ένα πέμπτο των ψήφων, άρα, δεν μπορεί να κυβερνήσει τη χώρα χωρίς να αναζητήσει στρατηγικούς εταίρους. Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι οι Τσέχοι ψηφοφόροι υιοθέτησαν στάση αυτορρύθμισης, για να στείλουν ένα ισχυρό μήνυμα στο ΑΝΟ που να λέει: «δεν μπορείς να κυβερνήσεις μόνος σου, κάνε κάτι». Είναι μάλλον δύσκολο να έγινε και στις δεκατρείς περιφέρειες της Τσεχίας, δεδομένου ότι οι ψηφοφόροι ψήφισαν σε ίσες αναλογίες νεοφανή κόμματα και κινήματα που ιδρύθηκαν μόνο σε επίπεδο περιφέρειας. Το αποτέλεσμα ήταν μια μεγάλη διάσπαση των κομμάτων, αφού σε μερικές περιφέρειες ο αριθμός των κομμάτων που εκλέχθηκαν στην Περιφερειακή Συνέλευση ήταν σχεδόν διπλάσιος, π.χ. στην Περιφερειακή Συνέλευση της Νότιας Μοραβίας, το 2012 συμμετείχαν πέντε κόμματα, ενώ τώρα υπάρχουν εννέα. Και να προσθέσουμε ότι τα νεοεισερχόμενα κόμματα είναι όλα δεξιά χωρίς ξεκάθαρη προγραμματική ατζέντα και είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς αν έχουν πιθανότητες να «επιβιώσουν» μακροπρόθεσμα.
Από την άλλη, αν θέλουμε να αποτιμήσουμε το αποτέλεσμα των κομμάτων της κυβερνητικής συμμαχίας ČSSD, ANO και KDU-ČSL που έλαβαν σημαντική υποστήριξη από τους ψηφοφόρους τους –περίπου 43% όλοι μαζί, μπορούμε να πούμε ότι πρέπει να είναι ευχαριστημένοι με το αποτέλεσμα. Ωστόσο, η οικοδόμηση συμμαχιών σε επίπεδο περιφέρειας δεν είναι μια αυτόματη διαδικασία, δεδομένου ότι οι σχέσεις μεταξύ των εταίρων είναι αρκετά τεταμένες και θα γίνουν προσπάθειες από τα άλλα κόμματα της συμμαχίας να παρακάμψουν το πρώτο, δηλαδή το ΑΝΟ. Επομένως, θα είναι ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε τις επερχόμενες διαπραγματεύσεις.
Σε γενικές γραμμές, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι αυτά τα εκλογικά αποτελέσματα δείχνουν καθαρές απώλειες και για τα παραδοσιακά αριστερά και για τα παραδοσιακά δεξιά κόμματα σε όλη τη Δημοκρατία της Τσεχίας. Να σημειωθεί ότι οι εκλογές αυτές δεν συνιστούν σαξές στόρι ούτε για τα Πράσινα κόμματα, παρότι επιχειρούν να αλλάξουν τον πολιτικό τους προσανατολισμό προς τα Πράσινα κόμματα της Δυτικής Ευρώπης.
Αναφορικά με την κατανομή του φύλου στις νέες Περιφερειακές Γενικές Συνελεύσεις, εκλέχθηκαν 137 γυναίκες σε όλη την Τσεχική Δημοκρατία, δηλαδή, ποσοστό 20,3%, που αποτελεί το καλύτερο αποτέλεσμα στην ιστορία των περιφερειακών εκλογών. Το ποσοστό αυτό, σημείωσε αύξηση μόνο κατά 0,4% σε σχέση με τις εκλογές του 2012 [2].
Το ΑΝΟ πέτυχε την καλύτερη θέση στον πρώτο γύρο των εκλογών, με 27 από τις 81 έδρες της Γερουσίας και θα έχει 14 υποψηφίους στο δεύτερο γύρο, στις 14 και 15 Οκτωβρίου, έναντι οχτώ Σοσιαλδημοκρατών (ČSSD) και οχτώ από το KDU – ČSL.
Please see also the documents on the right (pdf).
Σημειώσεις:
* Οι Περιφερειακές Συνελεύσεις στην Τσεχία ασχολούνται με τη δημόσια υγεία, τα σχολεία, τις μεταφορές και άλλες υπηρεσίες. Η Πράγα δεν ψήφισε σε αυτές τις εκλογές λόγω του χαρακτηρισμού της ως πόλης και όχι ως περιφέρειας.
[1] Πρώτα κόμματα στο παρελθόν είχαν αναδειχθεί: το 2000 το ODS με 23,8%, το 2004 το ODS με 36,4%, το 2008 το ČSSD με 35,9% και το 2012 το ČSSD με 23,5%.
[2] Με βάση τις αναλύσεις του Forum 50%, http://padesatprocent.cz/.