Εκλογές: Η αλλαγή την περίοδο της μεταδημοκρατίας

Δεν έχει αποφασιστεί ακόμη αν το Λαϊκό Κόμμα πρόκειται να εμπιστευθεί στο Κόμμα Ελευθέρων τη θέση του υπουργού εξωτερικών (το δεύτερο σκοπεύει να διορίσει σε αυτήν κάποιον δηλωμένο γερμανόφιλο εθνικιστή) ή τη σημαντική θέση του υπουργού εσωτερικών. Στη δεύτερη περίπτωση, ο ηγέτης του Κόμματος Ελευθέρων, Χαντς Κρίστιαν Στράχε, θα αναλάβει το υπουργείο δημόσιας τάξης και την αυστριακή πολιτική για την ένταξη. Όμως, οι υπουργοί πρέπει να διοριστούν από τον Ομοσπονδιακό Πρόεδρο Αλεξάντερ Βαν ντερ Μπέλεν ο οποίος έχει εκφράσει δημόσια τις ανησυχίες του.

Τα τελικά αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών στην Αυστρία έχουν ως εξής (σημειώνεται η αλλαγή σε σχέση με τις εκλογές του 2013):

 

Σοσιαλδημοκράτες (SPÖ): 26.9% (+ 0.1)

Λαϊκό Κόμμα (ÖVP): 31.5% (+ 7.5)

Κόμμα Ελευθέρων (FPÖ): 26% (+ 5.5)

Πράσινοι: 3.8% (- 8.6)

Νέοι Αυστριακοί (Neos): 6.3% (+ 0.3)

Λίστα Πιλτς: 4.4% (πρώτη υποψηφιότητα)

Κομμουνιστικό Κόμμα+ (KPÖ+): 0.8% (- 0.2)

Τα ποσοστά των κομμάτων της δεξιάς το 2013 που δεν ήταν υποψήφια στις φετινές εκλογές:

BZÖ: 3.5%

FRANK: 5.7%

Το αξιοπρεπές ποσοστό που πέτυχαν οι Σοσιαλδημοκράτες αποκρύπτει το μέγεθος της εκλογικής μετατόπισης προς τα δεξιά που συμβαίνει στις μέρες μας. Μετά από την εκλογική νίκη του Μπούνο Κράισκι πριν από 47 χρόνια, ο αυστριακός Καγκελάριος κατέβαινε ως υποψήφιος με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Αυστρίας επί 41 χρόνια. Οι Πράσινοι, οι οποίοι εκπροσωπούνταν στο κοινοβούλιο επί 31 χρόνια, αυτή τη φορά δεν κατάφεραν να πιάσουν το όριο του 4%. Το Κόμμα Ελευθέρων (FPÖ), που είχε πέσει σε δυσμένεια εξαιτίας της συμμετοχής του στην κυβέρνηση της περιόδου 2000-2006, θα είναι ξανά στην κυβέρνηση.

Ο πληθυσμός της Αυστρίας είναι μοιρασμένος ανάμεσα στις πόλεις και την ύπαιθρο. Το Λαϊκό Κόμμα και το Κόμμα Ελευθέρων διεκδικούν πάνω από 113 κοινοβουλευτικές έδρες σε σύνολο 183. Αυτή η ισχυρή πλειοψηφία οφείλεται στη μεγάλη δημοφιλία τους στην ύπαιθρο που οι Βιενέζοι αποκαλούν υπεροπτικά “επαρχία”, μια και σε όλες τις μεγάλες πόλεις, όπως η Βιέννη, το Γκρατς και το Ίνσμπρουκ, τα δυο κόμματα μαζί πήραν κάτω από 50% των ψήφων. Σε αυτές τις πόλεις, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα κατάφερε να διατηρήσει τη δημοφιλία του, εις βάρος των Πράσινων που έχασαν τις 24 έδρες που κατείχαν στο Κοινοβούλιο. Οι οχτώ από αυτές περιήλθαν στη Λίστα Πιλτς (Liste Pilz), που ιδρύθηκε από μια ομάδα η οποία αποχώρησε από τους Πράσινους. 

Σε επίπεδο συνόλου, δεν σημειώθηκε κάποια ουσιώδης μετατόπιση μεταξύ αριστεράς και δεξιάς. Ας σημειωθεί ότι πάνω από τα δυο τρίτα των ποσοστών του Λαϊκού Κόμματος και του Κόμματος Ελευθέρων οφείλονται στο γεγονός ότι δεν πρόβαλαν τα ποσοστά που απέσπασαν το 2013, δηλαδή, το 9,5% που είχαν και τα δυο μαζί.

Επομένως, γιατί μιλάμε για μετατόπιση προς τα δεξιά; Γιατί, υπάρχει μια μετατόπιση σε επίπεδο πολιτικού λόγου και σε επίπεδο πολιτικού φάσματος ως συνόλου. Κατ’ αρχάς, γιατί ούτε το Λαϊκό Κόμμα ούτε το Σοσιαλδημοκρατικό είχαν αποκλείσει την πιθανότητα να συμμαχήσουν με το Κόμμα Ελευθέρων. Κατά δεύτερον, γιατί όλα τα κόμματα, πλην των Πράσινων και του Κομμουνιστικού Κόμματος+ (KPÖ Plus), επικροτούν την περιοριστική και κατασταλτική πολιτική απέναντι στους πρόσφυγες και το Ισλάμ. Οι ποιοτικές μελέτες επιβεβαιώνουν ότι μέσα σε αυτό το πολιτικό κλίμα της μετατόπισης προς τα δεξιά, ένα ποσοστό των ψηφοφόρων των Πράσινων δεν τους ξαναψήφισε, γιατί δεν στήριζε πλέον τις φεμινιστικές ιδέες του κόμματος, ούτε και την πολιτική του απέναντι στους πρόσφυγες και τις μειονότητες, στοιχεία που έχουν ως θεμέλιο λίθο τους την αλληλεγγύη.1

Έξι μήνες μετά τις προεδρικές εκλογές, όταν μια συμμαχία ψηφοφόρων προερχόμενων από ένα ευρύ κομματικό φάσμα που εκτεινόταν από το συντηρητικό κέντρο μέχρι το Κομμουνιστικό Κόμμα, ψήφισε υπέρ του (επίσημα Πράσινου) υποψηφίου Αλεξάντερ Βαν ντερ Μπέλεν, εκλέγοντάς τον Πρόεδρο με ποσοστό 54%, ο Σεμπάστιαν Κουρτς -ο οποίος συνιστά το “αποδεκτό πρόσωπο του δεξιού λαϊκισμού”- κατάφερε να αποσπάσει την πλειοψηφία του  Λαϊκού Κόμματος και των Ελευθέρων στις βουλευτικές εκλογές2. 

Αυτό θα μπορούσε να είναι το πρελούδιο μιας μακρόπνοης επανίδρυσης του πολιτικού συστήματος της Δεύτερης Αυστριακής Δημοκρατίας, που ο σύγχρονος ιστορικός Γκέρχαρντ Μποτς πολύ ορθά αποκαλεί: “ανελεύθερη-νεοφιλελεύθερη καμπή”3.

Κόμμα Ελευθέρων Αυστριακών: Και κακοί και γερμανόφιλοι εθνικιστές

Είναι πασίγνωστο ότι μια ισχυρή ομάδα από το Λαϊκό Κόμμα κινητοποιήθηκε για να επιτύχει τη συμμαχία με το Κόμμα Ελευθέρων. Και δεν είναι μυστικό ότι η κοινοβουλευτική πλειοψηφία μπορούσε να επιτευχθεί ανά πάσα στιγμή. Μέχρι σήμερα όμως, κάτι τέτοιο δεν ήταν εφικτό, επειδή οι ψηφοφόροι δεν επιθυμούσαν αυτή τη συμμαχία. Το “λάθος” διορθώθηκε τελικά. Από αυτήν την άποψη, μπορούμε να θεωρήσουμε τις εκλογές της 15ης Οκτωβρίου ως μια επιτυχή μεταδημοκρατική επιχείρηση.

Ανάμεσα στα δεξιά ριζοσπαστικά, λαϊκιστικά κόμματα της Ευρώπης, το  Κόμμα Ελευθέρων είναι από τα πιο κακά. Εξαιτίας του ρατσισμού και του αντιισλαμισμού του, κατά καιρούς θεωρείται εθνικιστικό. Αυτό ισχύει υπό την εξής έννοια: το FPÖ (Κόμμα Ελεύθερων Αυστριακών) διαφέρει από τα άλλα εθνικιστικά κόμματα κατά το ότι ο εθνικισμός του δε χρησιμοποιεί ως έθνος αναφοράς το αυστριακό. Γιατί το FPÖ είναι γερμανικό κόμμα με την έννοια ότι, σύμφωνα με το πρόγραμμά του, θεωρεί ότι οι αυστριακοί που έχουν ως μητρική γλώσσα τη γερμανική, αποτελούν μέρος του γερμανικού έθνους4.

Ως προς αυτό, το κόμμα αντλεί τις ιδέες του από την ισχυρή υποκουλτούρα των γερμανικών αδελφοτήτων (Burschenschaften), τις παραδοσιακές πολιτιστικές ενώσεις και τα περιοδικά της νέας δεξιάς που είναι φερέφωνα του δεξιού εξτρεμισμού και του νεοναζισμού στην Αυστρία. Είναι συγγενικό με αυτά.

Αυτό δεν είναι τόσο εκκεντρικό όσο φαίνεται5. Γιατί το FPÖ είναι ένα ιστορικό κόμμα του αυστριακού κομματικού συστήματος. Ο γερμανικός εθνικισμός του εκπροσωπεί ένα τμήμα των αυστριακών ελίτ και, επιπλέον, την αυξανόμενη επιρροή του γερμανικού κεφαλαίου στην οικονομία και τον πολιτισμό6 της χώρας.

Η σχέση του, τόσο με τον εθνικοσοσιαλισμό, όσο και με το γερμανικό εθνικισμό, καθιστά το Κόμμα Ελευθέρων ( FPÖ) εχθρό του Συντάγματος της Δεύτερης Αυστριακής Δημοκρατίας και της ευρωπαϊκής μεταπολεμικής τάξης, της ΕΕ περιλαμβανομένης. Σε περίπτωση μιας ακόμη επιδείνωσης της κρίσης της ΕΕ και ενίσχυσης της φιλοδοξίας της Γερμανίας να αποτελεί μεγάλη δύναμη, η σχέση αυτή μπορεί να έχει πολύ δυσάρεστες συνέπειες για την Ευρώπη.  

Αυτά εν συντομία αναφορικά με την “κρυφή ατζέντα” του  FPÖ και την “αναμολόγητη κοινή γνώση” που κρατά τον σκληρό πυρήνα του ενωμένο και το συνδέει με διανοητικούς και πολιτιστικούς κύκλους.

Όμως, οι εκλογικές του επιτυχίες, πρέπει να ερμηνευθούν με βάση ένα άλλο στοιχείο: την επιτυχημένη μετάλλαξή του σε ένα νέου τύπου δεξιό ριζοσπαστικό κόμμα που συνδυάζει την αυταρχική θέαση της κοινωνίας, τον εθνοτικό εθνικισμό και το λαϊκιστικό πολιτικό ύφος7. Έχει την ικανότητα να αλλάζει και ταυτόχρονα να παραμένει το ίδιο, όπως και τα άλλα δεξιά ριζοσπαστικά κόμματα (Εθνικό Μέτωπο, Λέγκα του Βορρά, PVV, και Vlaams Belang) με τα οποία ανήκει στην ίδια ομάδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου8. 

Η σύνθεση της εκλογικής δύναμης του  FPÖ είναι αντιπροσωπευτική της εικόνας που μας δίνει η έρευνα πάνω σε ανάλογα κόμματα. Ένα σημαντικό μέρος των ψηφοφόρων του αποτελείται από άνδρες εργαζόμενους, με χαμηλή εκπαίδευση (σύμφωνα με τη θέση εργασίας τους), που ζουν εκτός αστικών κέντρων. Δεν πρόκειται τόσο για υποβαθμισμένα κοινωνικά στρώματα, όσο για ανθρώπους που θεωρούν ότι ανήκουν στα μεσαία στρώματα και αισθάνονται ότι απειλούνται από την κοινωνική προς τα κάτω κινητικότητα. Επιπλέον, είναι άνθρωποι που θεωρούν ότι τα συστημικά πολιτικά κόμματα τους έχουν εγκαταλείψει. Και έχουν δίκιο, γιατί η κοινωνική τους κατάσταση έχει επιδεινωθεί αισθητά την τελευταία δεκαετία. Η μείωση των μισθών οδήγησε στη γρήγορη αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων. Το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε από 5% σε 9% στο απώγειο της οικονομικής κρίσης, με τη μέση σύνταξη να συρρικνώνεται κατά 25%.

Θα ήταν όμως λάθος να ερμηνεύσουμε την άνοδο της λαϊκιστικής δεξιάς ως μια μορφή λανθασμένης “ταξικής ψήφου”, γιατί τα δημοσιευμένα στοιχεία δεν μας επιτρέπουν να εξαγάγουμε επαρκή συμπεράσματα για την ταξική σύνθεση του εκλογικού σώματος. Οι ψήφοι που κέρδισε το κόμμα προέρχονται από όλα τα εισοδηματικά στρώματα και, επίσης, από κοινωνικές κατηγορίες όπως: επιχειρηματίες, υψηλόβαθμα στελέχη, μέτοχοι. Η υποστήριξη που το Κόμμα Ελευθέρων απολαμβάνει από τους 10.000 πιο πλούσιους Αυστριακούς αποτελεί ένα καλά φυλαγμένο εθνικό μυστικό. Μόνο περιστασιακά, ή μάλλον κατά λάθος, αποκαλύπτεται, όπως όταν η συντηρητική βιενέζικη εφημερίδα  Die Presse έφτασε στο σημείο να αναφερθεί -σε περσινό της άρθρο, με τον σημαίνοντα τίτλο “Άκου τα σημάδια”- στην αυξανόμενη υποστήριξη που δέχεται το  FPÖ από μέλη της Ένωσης Αυστριακών Βιομηχάνων9.

Το μέλλον της Σοσιαλδημοκρατίας είναι αβέβαιο

Η αυξανόμενη, λαϊκιστικού χαρακτήρα, αλλοτρίωση των θεσμών της φιλελεύθερης δημοκρατίας, που εγκατέλειψαν τον κόσμο στην ψυχρή κοινωνική αδιαφορία της αγοράς, και οι πολίτες που τους το ανταπέδωσαν γυρνώντας την πλάτη τους στη φιλελεύθερη δημοκρατία, σχετίζονται με την προαναφερθείσα παραμόρφωση της αυστριακής δημοκρατίας.  

Το σημερινό κομματικό σύστημα της Δεύτερης Αυστριακής Δημοκρατίας μοιάζει να πνέει τα λοίσθια. Υιοθετώντας το λαϊκιστικό πολιτικό ύφος, το Λαϊκό Κόμμα του Σεμπάστιαν Κουρτς φαίνεται να έλυσε προς το παρόν το πρόβλημα της επιβίωσής του σε ένα ασταθές πολιτικό τοπίο. Όμως, το μέλλον των Σοσιαλδημοκρατών, παρά την πλούσια παράδοσή τους, είναι πολύ αβέβαιο. 

Το γεγονός ότι διατήρησαν το ποσοστό τους εις βάρος των Πράσινων έχει προκαλέσει πικρίες οι οποίες σύντομα θα γίνουν αισθητές στη Βιέννη. Τον Ιανουάριο, ο πρόεδρος της ισχυρής βιενέζικης πτέρυγας των Σοσιαλδημοκρατών θα παραδώσει το γραφείο του στον διάδοχό του. Είναι αυτός που επανειλλημένα, και παρά τις αντιρρήσεις που διατυπώνονταν και εντός των βιενέζων Σοσιαλδημοκρατών, υποστήριζε ότι δεν πρέπει κανείς να συμμαχήσει με το Κόμμα Ελευθέρων. Η απομάκρυνσή του και η φθορά των Πράσινων συμμάχων του στην αυτοδιοίκηση της Βιέννης, θα πυροδοτήσουν την κομματική σύγκρουση για τη μελλοντική πορεία του κόμματος. Το Λαϊκό Κόμμα, οι Ελέυθεροι, ο λαϊκιστικός Τύπος και τα ιδιωτικά κανάλια ετοιμάζονται ήδη για την αποφασιστική “Μάχη της Βιέννης”.

Ο εκλογικός συνδυασμός Κομμουνιστικό Κόμμα Αυστρίας Συν (KPÖ Plus) που σχημάτισαν οι Κομμουνιστές, η οργάνωση νεολαίας των Πράσινων και κάποιοι ανεξάρτητοι, δεν πέτυχε τους στόχους του, παρά την εξαιρετικά δραστήρια προεκλογική εκστρατεία του και την πρωτοφανή αποδοχή του από τον κόσμο, για κόμμα που έχει στενή σχέση με το ΚΚ. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι στους κύκλους των αριστερών ψηφοφόρων υπήρχε διάχυτος ο φόβος μιας επικείμενης συμμαχίας Ελευθέρων και Λαϊκού Κόμματος.  Όμως, φαίνεται να εξακολουθεί να είναι διάχυτη η επιθυμία συγκρότησης μιας νέας πλουραλιστικής αριστεράς.

          Το έλλειμμα του αυστριακού κομματικού συστήματος στο οποίο αναφέρθηκε το KPÖ Plus -η απουσία μιας εναλλακτικής πρότασης στα αριστερά της σοσιαλδημοκρατίας και των Πρασίνων– υπάρχει ακόμα. Η βαθιά κρίση στην οποία βρίσκονται οι Πράσινοι και η προβλέψιμη σύγκρουση των  Σοσιαλδημοκρατών αναφορικά με την μελλοντική τους πορεία, θα πρέπει να ενθαρρύνουν τον κόσμο να οραματίζεται την επανίδρυση της αυστριακής αριστεράς σε μεγαλύτερη κλίμακα και να μη φοβάται να κάνει μεγάλα σχέδια.

Σημειώσεις:

1. SORA analyses, “Frau sein ist kein Programm! Mann sein aber schon”, MALMOE στο web: www.malmoe.org/artikel/regieren/3326

2. Hans Rauscher, “Haben wir uns in Christian Kern getäuscht?”, Der Standard, 16 Αυγούστου 2017.

3. Gerhard Botz, “Es gibt eine neoliberale-illiberale Wende”, Der Standard, 20 Οκτωβρίου 2017.

4. Η ακριβής διατύπωση στο πρόγραμμα του κόμματος είναι: “Sprache, Geschichte und Kultur Österreichs sind deutsch. Die überwiegende Mehrheit der Österreicher ist Teil der deutschen Volks-, Sprach- und Kulturgemeinschaft.” δηλ.:“Η γλώσσα, η ιστορία και ο πολιτισμός της Αυστρίας είναι γερμανικά. Η μεγάλη πλειονότητα των αυστριακών αποτελεί μέρος της γερμανικής εθνικής, γλωσσικής και πολιτισμικής κοινότητας.” Στο: Parteiprogramm der Freiheitlichen Partei (FPÖ). Καταρτίστηκε στο συνέδριο του κόμματος, στις 18 Ιουνίου 2011 στο Γκρατς.

5. Pelinka, Anton: “Die FPÖ im internationalen Vergleich”, conflict & communication online, 1/1 2002, www.cco.regener-online.de/2002_1/pdf_2002_1/pelinka.pdf.

6. “Internationalisierung bei den Universitätsmitarbeitern sei in sehr vielen Fällen ‚Germanisierung‘, stellten Forscher der Universitätenkonferenz (Uniko) unlängst fest. 27,4 % Prozent der in Österreich lehrenden Universitätsprofessoren kommen laut einer aktuellen Auswertung des Wissenschaftsressorts aus Deutschland. An der Universität Wien sind es beinahe 40%”. (“Η διεθνοποίηση του ακαδημαϊκού προσωπικού σε πάρα πολλές περιπτώσεις σημαίνει ‘γερμανοποίηση’, όπως πρόσφατα τόνισαν οι ερευνητές στο συνέδριο για το πανεπιστήμιο. Μια πρόσφατη μελέτη του γερμανικού τμήματος του πανεπιστημίου υποστηρίζει ότι το 27,4% των πανεπιστημιακών που διδάσκουν στην Αυστρία είναι Γερμανοί. Στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, το ποσοστό αυτό ανέρχεται σχεδόν στο 40%”. Βλ: “Jeder vierte Professor ist Deutscher”, Die Presse, 14 Φεβρουαρίου 2017.

7. Βλ: Cas Mudde, “The Far Right and the European Elections”, Current History Magazine 03/2014.

8.Δες:https://de.wikipedia.org/wiki/Europa_der_Nationen_und_der_Freiheit#Mitglieder.

9. Βλ. Die Presse, 2 Μαϊου 2016, http://diepresse.com/home/wirtschaft/kolumnen/kordiconomy/4978742/%20Hort-die-Signale-der-FPO?%2520_vl_backlink=/home/index.do.

share

tweet

share