Γαλλικές εκλογές: Η τριχοτόμηση του πολιτικού πεδίου

Σε αυτές τις εκλογές, συνεχίστηκε ο αναπροσανατολισμός του πολιτικού πεδίου προς την τριχοτόμηση: ακροδεξιά, φιλελεύθερο κέντρο και ριζοσπαστική Αριστερά. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα και οι Ρεπουμπλικάνοι σχεδόν εξαφανίστηκαν.

Ο τρόπος με τον οποίο αυτά τα τρία μπλοκ παγιώθηκαν κατά τη διάρκεια του πρώτου γύρου συγκεντρώνοντας το 73% των ψήφων, είναι ο εξής: Mακρόν (φιλελεύθεροι: Η Δημοκρατία Εμπρός!): 27,84%, Λεπέν (ακροδεξιά: Εθνικός Συναγερμός): 23,15%, και Ζαν Λυκ Μελανσόν (ριζοσπαστική Αριστερά: Η Ανυπότακτη Γαλλία): 21,95%. Αυτό μας επιτρέπει να εντοπίσουμε τους νέους συσχετισμούς στη Γαλλία. Μεταξύ των άλλων 9 υποψηφίων, μόνο ο Zεμούρ (7%) είναι πάνω από το όριο του 5% (κάτω από το 5% δεν είναι δυνατή η αποζημίωση των δαπανών της προεκλογικής εκστρατείας).

Μακρόν: Το αστικό μπλοκ

Η εξαφάνιση του Ρεπουμπλικανικού κόμματος

Το 2017, η εκλογή του Μακρόν επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό χάρη στους πρώην ψηφοφόρους της ρεφορμιστικής Αριστεράς, οδηγώντας ουσιαστικά το Σοσιαλιστικό Κόμμα στην εξαφάνιση. Φέτος, ο Μακρόν προσπάθησε πάλι να πείσει τους αριστερούς ψηφοφόρους, προσφεύγοντας στον τρόπο που διαχειρίστηκε την κρίση στην υγεία με το σύνθημα: «ό,τι χρειαστεί». Αλλά τα πρώτα αποτελέσματα δείχνουν ότι αυτή τη φορά, ήταν η Δεξιά που τον ψήφισε, αφήνοντας το ίδιο το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα πολύ πίσω. Έτσι, από τους ψηφοφόρους του προκατόχου της Βαλερί Πεκρές, Φρανσουά Φιγιόν, το 2017, ένα 38% ψήφισαν αυτή τη φορά τον Mακρόν και μόνο το 20% την υποψήφια των Ρεπουμπλικανών, η οποία συγκέντρωσε συνολικά μόνο 4,8%.Η δυναμική αυτή επιβεβαιώνεται από τα εκλογικά ποσοστά των διοικητικών διαμερισμάτων της Γαλλίας, καθώς ο Μακρόν αναδεικνύεται νικητής στα ιστορικά προπύργια των Ρεπουμπλικανών, όπως το 16ο διαμέρισμα του Παρισιού και τα αστικά κέντρα των διαμερισμάτων Hauts de Seine και Yvelines. Αλλά και από ταξική σκοπιά, αφού οφείλει τα υψηλότερα ποσοστά του στους εύπορους ψηφοφόρους (43%), τους άνω των 65 ετών (39%), τα στελέχη και τα μεσαία επαγγέλματα (34%), ενώ λαμβάνει σχετικά μικρό ποσοστό ψήφων από την εργατική τάξη (18%).

Παρότι η κοινωνική δομή των ψηφοφόρων της Πεκρές παραμένει ίδια με εκείνη του παραδοσιακού εκλογικού σώματος της ρεπουμπλικανικής Δεξιάς (αστοί, ηλικιωμένοι, στελέχη και ιδιοκτήτες επιχειρήσεων), πολύ λίγοι από αυτούς την ψήφισαν. Αυτό οφείλεται σε μια προεκλογική εκστρατεία που δεν μπόρεσε να απογειωθεί, και στον Μακρόν ο οποίος ήταν πιο πειστικός από εκείνη, με προτάσεις που ήταν σε μεγάλο βαθμό παρόμοιες (συνταξιοδότηση στα 65 έτη, Εισόδημα Ενεργού Αλληλεγγύης, RSA: ένα συμπλήρωμα του εισοδήματος από μισθωτές υπηρεσίες, μια μορφή κοινωνικής πρόνοιας, υπό την προϋπόθεση δεκαπέντε ωρών επαγγελματικής δραστηριότητας την εβδομάδα). Ο Μακρόν έπεισε τους ψηφοφόρους της Πεκρές, θέτοντας το ζήτημα του μέλλοντος των Ρεπουμπλικανών, και έχοντας διαλύσει το Σοσιαλιστικό Κόμμα το 2017. Παρακολουθούμε πλέον την εξαφάνιση αυτών των δύο παραδοσιακών σχηματισμών.

Η πτώση των ποσοστών ανάμεσα στους ψηφοφόρους της εργατικής τάξης

Ο πρώτος γύρος δείχνει τη σαφή πτώση της δημοφιλίας του Μακρόν στα εργατικά στρώματα και τις εργατικές περιοχές: στα εργατικά προάστια του Παρισιού, για παράδειγμα, όπου είχε λάβει ικανοποιητικά ποσοστά το 2017. Στο Seine Saint Denis, για παράδειγμα, που είναι το φτωχότερο μητροπολιτικό διαμέρισμα, έλαβε, από 24,04% (το εθνικό του ποσοστό) που είχε το 2017, μόνο 20,27% το 2022, ενώ ο Ζαν Λυκ Μελανσόν ανέβασε το ποσοστό του από 34% σε 49,02%.

Mαρίν Λεπέν και Ερίκ Ζεμούρ: η ακροδεξιά σε άνοδο

Επί πέντε χρόνια, όλες οι δημοσκοπήσεις προέβλεπαν ότι η Λεπέν θα έφτανε στον δεύτερο γύρο. Μια έρευνα που έγινε τον Σεπτέμβριο του 2021, την τοποθετούσε ακόμη και στην κορυφή της ψήφου των νέων. Αλλά η υποψηφιότητα του Ζεμούρ, πιο ριζοσπαστική και πιο ριζωμένη στους επιχειρηματικούς κύκλους, κλόνισε την εκστρατεία της Λεπέν. Παρ’ όλα αυτά, και παρότι από τον Νοέμβριο μέχρι τον Δεκέμβριο ορισμένες δημοσκοπήσεις προέβλεπαν ακόμη και ότι θα κέρδιζε 17% των ψήφων, ο Ζεμούρ έλαβε τελικά 7% (ποσοστό που τον φέρνει στην 4η θέση).

Αποτελεί επομένως ενδιαφέρον παράδοξο το γεγονός ότι, παρά τις διαιρέσεις που γνωρίζει το συγκεκριμένο τμήμα του πολιτικού φάσματος, ένα από τα κόμματα της άκρας Δεξιάς κατάφερε να φτάσει στον δεύτερο γύρο. Στο σύνολό τους, τα κόμματα αυτά κινητοποίησαν το 32,38% των ψηφοφόρων (Zεμούρ, Λεπέν και Nικολά Ντυπόν Ενιάν), ένα όριο που δεν είχαν περάσει ποτέ στο παρελθόν, σε καμιά εκλογική αναμέτρηση και σε καμία στιγμή. Η υποψηφιότητα του Zεμούρ επέτρεψε στη Λεπέν να ολοκληρώσει τη διαδικασία αποδαιμονοποίησής της που είχε ξεκινήσει το 2009, εμφανιζόμενη λιγότερο επικίνδυνη και πιο αξιόπιστη, ενώ παράλληλα επωφελήθηκε από τη γενική εστίαση στη μετανάστευση και την ασφάλεια, την οποία ο Zεμούρ εκπροσωπούσε πιο έντονα.Ο Ζεμούρ εμφανίστηκε πιο αποφασισμένος στα θέματα της μετανάστευσης και του Ισλάμ και λιγότερο επιφυλακτικός από τη Λεπέν. Παρ’ όλα αυτά, τον ψήφισαν τμήματα της παραδοσιακής Δεξιάς του Εθνικού Συναγερμού και των ανώτερων τάξεων. Ο Ζεμούρ οφείλει το 7% που έλαβε πρωτίστως στους ανώτερους υπαλλήλους που στις προηγούμενες εκλογές είχαν ψηφίσει τη Λεπέν και, δευτερευόντως, στους χαμηλόμισθους πρώην ψηφοφόρους του Φιγιόν. Πολώνοντας τη συζήτηση ώστε να αναδείξει τη δική της θεματική, η Λεπέν δεν χρειάστηκε καν να κάνει προεκλογική εκστρατεία. Εμφανίστηκε σε πολύ λίγες μιντιακές πλατφόρμες και δεν διοργάνωσε καμιά μεγάλη εκδήλωση με το κλείσιμο της εκστρατείας της.

Ο Ζεμούρ εμφανίστηκε πιο αποφασισμένος στα θέματα της μετανάστευσης και του Ισλάμ και λιγότερο επιφυλακτικός από τη Λεπέν. Παρ’ όλα αυτά, τον ψήφισαν τμήματα της παραδοσιακής Δεξιάς του Εθνικού Συναγερμού και των ανώτερων τάξεων. Ο Ζεμούρ οφείλει το 7% που έλαβε πρωτίστως στους ανώτερους υπαλλήλους που στις προηγούμενες εκλογές είχαν ψηφίσει τη Λεπέν και, δευτερευόντως, στους χαμηλόμισθους πρώην ψηφοφόρους του Φιγιόν. Πολώνοντας τη συζήτηση ώστε να αναδείξει τη δική της θεματική, η Λεπέν δεν χρειάστηκε καν να κάνει προεκλογική εκστρατεία. Εμφανίστηκε σε πολύ λίγες μιντιακές πλατφόρμες και δεν διοργάνωσε καμιά μεγάλη εκδήλωση με το κλείσιμο της εκστρατείας της.
Το εκλογικό σώμα της Λεπέν παρέμεινε σχετικά σταθερό σε σχέση με το 2017, αν και διευρύνθηκε: έγινε πολύ ισχυρό μεταξύ των εργαζομένων με επισφάλεια (36% μεταξύ των εργαζομένων) που δεν έχουν μεταναστευτικό υπόβαθρο, και μεταξύ των μη πτυχιούχων (35%). Έλαβε μόνο το 12% των ψήφων των στελεχών. Ο Εθνικός Συναγερμός καθιερώνεται όλο και περισσότερο σε ολόκληρη τη Γαλλία. Παρόλο που η Δυτική Γαλλία παρέμεινε κάπως απρόσιτη γι’ αυτήν, η Λεπέν κατάφερε να εδραιώσει τη θέση της κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Παρατηρούμε σημαντικές μετακινήσεις των αγροτών του εκλογικού σώματος του Φιγιόν -το 2017- στη Δυτική Γαλλία. Στο σύνολο της χώρας, βρίσκεται στην πρώτη θέση σε περισσότερους από 20.000 από τους 38.000 δήμους, επιτυγχάνοντας τα καλύτερα αποτελέσματά της σε μικρές και αγροτικές κοινότητες.