Ο Jukka Pietiläinen αναλύει τις αριστερές απόψεις αναφορικά με την ιδιότητα του μέλους του ΝΑΤΟ, στη Σουηδία και τη Φινλανδία. Και οι δυο σκοπεύουν να γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ, ωστόσο, οι προοπτικές και οι απόψεις πάνω στο θέμα είναι διχασμένες.
Μετά την έναρξη της ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία, τόσο η Φινλανδία όσο και η Σουηδία αποφάσισαν να υποβάλουν αίτηση ένταξης στο ΝΑΤΟ. Και οι δυο ήταν μάλλον αντίθετες στην ένταξη, παρά το γεγονός ότι είχαν στενή συνεργασία με το ΝΑΤΟ για δεκαετίες. Όσον αφορά την Αριστερά, η αλλαγή του πολιτικού κλίματος στη Φινλανδία υπήρξε πιο ριζική. Το κύριο κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς στη Φινλανδία, η Αριστερή Συμμαχία –η οποία συμμετέχει στην κυβέρνηση που σχημάτισε η κεντροαριστερά μαζί με τους Πράσινους– είναι διχασμένη στο θέμα της ένταξης στο ΝΑΤΟ. Τον Μάιο, από τους 16 βουλευτές της Αριστερής Συμμαχίας, οι εννέα ψήφισαν υπέρ της ένταξης στο ΝΑΤΟ, και έξι κατά (απουσίαζε ένας). Στη Σουηδία, ωστόσο, η αρνητική στάση απέναντι στο ΝΑΤΟ εξακολουθεί να επικρατεί εντός του Αριστερού Κόμματος.
Επίσης, στη συνεδρίαση μεταξύ του κομματικού συμβουλίου και της κοινοβουλευτικής ομάδας της Αριστερής Συμμαχίας που έγινε τον περασμένο Μάιο, αποφασίστηκε ότι η αίτηση ένταξης της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ δεν αποτελεί πλέον λόγο αποχώρησης από την κυβέρνηση, με σαφή πλειοψηφία (52 ψήφοι υπέρ έναντι 10 κατά, και μια λευκή ψήφος). Όταν σχηματίστηκε η κυβέρνηση, το 2019, η θέση της μη ένταξης στο ΝΑΤΟ ήταν μία από τις βασικές προϋποθέσεις συμμετοχής της Αριστερής Συμμαχίας, ακόμη και αν το κόμμα αποδεχόταν, ως μέρος της Συμφωνίας του Κυβερνητικού Συνασπισμού, την επιλογή του ΝΑΤΟ, δηλαδή την δυνατότητα η κυβέρνηση να υποβάλει αίτηση για ένταξη αν κριθεί απαραίτητο.
Η στροφή της Φινλανδικής Αριστερής Συμμαχίας προς το ΝΑΤΟ
Ο πόλεμος στην Ουκρανία άλλαξε τις απόψεις για την ασφάλεια στη Φινλανδία, όπου η απειλή του πολέμου θεωρούνταν πολύ απίθανη στο παρελθόν. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, η μακροχρόνια υποστήριξη της ιδιότητας του μέλους του ΝΑΤΟ δεν ξεπέρασε ποτέ το 30% και κυμαινόταν κυρίως μεταξύ 22-25%. Το 2020, το 86% των ψηφοφόρων της Αριστερής Συμμαχίας αντιτάχθηκαν στην ένταξη της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ, ωστόσο, το φθινόπωρο του 2021 το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 67%.
Μετά την έναρξη του πολέμου, οι απόψεις για το ΝΑΤΟ άλλαξαν ριζικά. Καθ’ όλη τη διάρκεια της άνοιξης του 2022, η αποδοχή της ιδιότητας του μέλους του ΝΑΤΟ αυξήθηκε από 50% στα τέλη του Φεβρουαρίου, σε 75% τον Μάιο και τον Ιούνιο. Μεταξύ των ψηφοφόρων της Αριστερής Συμμαχίας, η αποδοχή της ιδιότητας του μέλους του ΝΑΤΟ αυξήθηκε από περίπου 40% τον Μάρτιο σε τουλάχιστον 47% (ανάλογα με τη δημοσκόπηση) τον Μάιο. Τον ίδιο μήνα, το 69% των ψηφοφόρων της Αριστερής Συμμαχίας αντιμετώπιζαν τη στρατιωτική συνεργασία με το ΝΑΤΟ ως πολύ ή μάλλον θετική. Τουλάχιστον 97% του εκλογικού σώματος του κόμματος έβλεπαν θετικά τη στρατιωτική συνεργασία με την ΕΕ.
Παρότι αυτή η αλλαγή επήλθε γρήγορα, η αποδοχή της ιδιότητας του μέλους του ΝΑΤΟ είναι χαμηλότερη από την αναμενόμενη. Σε δημοσκόπηση που διενεργήθηκε τον Ιανουάριο του 2022, σχεδόν οι μισοί (49%) ψηφοφόροι της Αριστερής Συμμαχίας συμφώνησαν (πλήρως ή εν μέρει) ότι εάν η Ρωσία ξεκινούσε έναν ανοιχτό πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας, θα δέχονταν η Φινλανδία να υποβάλει αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Ο αριθμός αυτός ήταν μόνο ελαφρώς χαμηλότερος από τον μέσο όρο του συνόλου του πληθυσμού (60%).
Οι βουλευτές της Αριστερής Συμμαχίας που ψήφισαν υπέρ της ένταξης ήταν γενικά νεότεροι από εκείνους που αντιτάχθηκαν, χωρίς καμία άλλη διάκριση με βάση το φύλο, την περιοχή ή άλλους παράγοντες. Η ηγεσία του κόμματος αποδέχθηκε σε μεγάλο βαθμό την ιδιότητα του μέλους του ΝΑΤΟ, την οποία ψήφισαν οι κορυφαίοι βουλευτές του.
Όταν οι βουλευτές της Αριστερής Συμμαχίας ανακοίνωσαν την απόφασή τους υπέρ του ΝΑΤΟ, ανέφεραν γενικά ότι η απόφαση ήταν δύσκολη και ότι η ιδιότητα του μέλους του ΝΑΤΟ, παρότι όχι ιδανική, είναι ένα απαραίτητο βήμα σε ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον ασφάλειας. Το κύριο επιχείρημα υπέρ του ΝΑΤΟ ήταν ότι η Φινλανδία πρέπει να επιλέξει τη λιγότερο κακή επιλογή.
Όπως δήλωσε η Hanna Sarkkinen, Υπουργός Κοινωνικών Υποθέσεων και Υγείας: «Θέλω να πιστεύω ότι ένας διαφορετικός κόσμος είναι εφικτός, αλλά εδώ και τώρα πρέπει να βρεθούν λύσεις και οι λύσεις αυτές δεν είναι πάντα ιδανικές». Ο πρώην αντιπρόεδρος του κόμματος Jussi Saramo χαρακτήρισε τη θετική ψήφο για την ιδιότητα του μέλους του ΝΑΤΟ «πολιτικό ρεαλισμό».
Στις 12 Ιουνίου, το Συνέδριο του Κόμματος της Αριστερής Συμμαχίας αποφάσισε να αλλάξει τη θέση του αναφορικά με το ΝΑΤΟ, αποδεχόμενο μια νέα δέσμη προγραμματικών στόχων για την περίοδο 2022-2025. Σύμφωνα με την εγκεκριμένη διατύπωση, το κόμμα αποδέχεται την ιδιότητα του μέλους του ΝΑΤΟ ως πραγματικότητα και δηλώνει ότι αυτή θα μειώσει τις απειλές για την ασφάλεια της Φινλανδίας. Η αντίθετη πρόταση, που έλαβε 25% των ψήφων, υποστήριζε ότι η Φινλανδία πρέπει να παραμείνει ουδέτερη και να μην ενταχθεί σε καμιά στρατιωτική συμμαχία, και ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ δεν θα αυξήσει την ασφάλεια της.
Σύμφωνα με κομματικές πηγές, ένας μικρός αριθμός μελών του κόμματος ανακοίνωσαν ότι θα αποχωρήσουν, λόγω της θέσης που πήρε απέναντι στην ένταξη στο ΝΑΤΟ. Για σχεδόν τους μισούς από αυτούς, αυτό συμβαίνει επειδή η αντινατοϊκή άποψη που είχαν άλλαξε, και για τους άλλους μισούς επειδή θα ήθελαν να δουν μια πιο θετική στάση απέναντι στην ιδιότητα του μέλους του ΝΑΤΟ.
Στη Φινλανδία, όλα τα μεγάλα και μεσαία κόμματα αποδέχθηκαν την ιδιότητα του μέλους του ΝΑΤΟ, ενώ μόνο τα μικρά ακροδεξιά κόμματα και το Φινλανδικό Κομμουνιστικό Κόμμα παραμένουν αντίθετα. Το Φινλανδικό Κομμουνιστικό Κόμμα αντιτίθεται και στην εξαγωγή όπλων στην Ουκρανία.
Το Σουηδικό Αριστερό Κόμμα εμμένει στη θέση του
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει προκαλέσει εσωτερική διαίρεση και στο Σουηδικό Αριστερό Κόμμα (Vänsterpartiet). Παρόλο που το κόμμα δεν αντιτίθεται πλέον στις εξαγωγές όπλων στην Ουκρανία, τόσο το Αριστερό Κόμμα όσο και η πλειονότητα των ψηφοφόρων του δεν έχουν αλλάξει τη θέση τους για το ΝΑΤΟ. Ωστόσο, η εκλογική δύναμη του Αριστερού Κόμματος μειώθηκε από 10% σε 8% από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Παραδοσιακά, και η σουηδική κοινή γνώμη ήταν κυρίως αρνητική απέναντι στο ΝΑΤΟ, αν και σε ελαφρώς μικρότερο βαθμό από ό,τι στη Φινλανδία. Η αποδοχή της ιδιότητας του μέλους του ΝΑΤΟ αυξήθηκε στο 30-35%, ενώ το ποσοστό των αντιπάλων μειώθηκε στο ένα τρίτο το 2018. Μεταξύ των ψηφοφόρων του Αριστερού Κόμματος, η αποδοχή της ιδιότητας του μέλους του ΝΑΤΟ ήταν μεταξύ 6-12% από το 2005 ως το 2019.
Επιπλέον, η αλλαγή ήταν λιγότερο δραματική από ό,τι στη Φινλανδία. Τον Μάιο του 2022, περίπου το 50-60% των Σουηδών τασσόταν υπέρ της ιδιότητας του μέλους του ΝΑΤΟ. Η αποδοχή της ένταξης στο ΝΑΤΟ ήταν μόνο 13% στους ψηφοφόρους του Αριστερού Κόμματος. Συνεπώς, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η αρνητική στάση παραμένει και ότι το Κόμμα της Αριστεράς δηλώνει ότι η υποψηφιότητα στο ΝΑΤΟ πρέπει να αποφασιστεί με δημοψήφισμα.
Στη Σουηδία, η ρωσική απειλή δεν γίνεται αντιληπτή τόσο έντονα όσο στη Φινλανδία και η παράδοση της ουδετερότητας είναι ισχυρότερη. Επιπλέον, το σουηδικό Αριστερό Κόμμα είναι πιο επικριτικό και απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ ούτε συμμετέχει στην κυβέρνηση, ούτε χρειάστηκε να προσαρμοστεί στην πολιτική συναίνεση.
Κάποιες ομάδες της σουηδικής Αριστεράς, μάλλον περιθωριακές, επικρίνουν ακόμη και τη θέση του Αριστερού Κόμματος υπέρ των εξαγωγών όπλων στην Ουκρανία, και το Σουηδικό Αριστερό Κόμμα δεν πήρε μέρος σε κάποιες ειρηνευτικές διαδηλώσεις στις οποίες συμμετείχε η μη κοινοβουλευτική Αριστερά.
Συμπέρασμα
Οι διαφορετικές θέσεις του φινλανδικού και του σουηδικού αριστερού κόμματος βασίζονται στις απόψεις των μελών και των ψηφοφόρων τους –κυρίως αρνητικές στη Σουηδία, διχασμένες αλλά κυρίως θετικές στη Φινλανδία-. Αποκαλύπτουν όμως και τις διαφορετικές πολιτικές πραγματικότητες αυτών των κομμάτων. Η Φινλανδική Αριστερή Συμμαχία συνήθως συμμετέχει σε κυβερνήσεις συνασπισμού, ενώ το Σουηδικό Αριστερό Κόμμα υποστηρίζει απρόθυμα την κυβέρνηση μειοψηφίας από την αντιπολίτευση. Επιπλέον, η συναίνεση σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας είναι παραδοσιακά υψηλότερη στη Φινλανδία.