2018 Εναρκτήρια εκδήλωση του εργαστηρίου «Παραγωγικός Μετασχηματισμός»

Τα μέλη της ομάδας εργασίας είναι οι Ρόλαντ Κούλκε (συντονιστής της ομάδας εργασίας για το περιοδικό transform! Europe από τον Απρίλιο του 2018, με βάση του τις Βρυξέλλες), η Ζαν Κλοντ Σιμόν (ειδική για το κλίμα, με έδρα την Κοπεγχάγη) και οι Ναντια Γκαρμπελίνι και Ματέο Γκάντι (μέλη του Punto Rosso, οικονομικοί μελετητές, με έδρα το Μιλάνο).

Το εργαστήριο πραγματοποιήθηκε στις εγκαταστάσεις της CGIL Lombardia στο Μιλάνο

Σύνοψη

Εισαγωγή:  Ξαβιέ Μπενίτο Ζιλουάγκα (Xabier Benito Ziluaga), ευρωβουλευτής Podemos, GUE/NGL, μέλος της επιτροπής Βιομηχανίας, Έρευνας και Ενέργειας

Υπάρχει μια στρατηγική αδυναμία στις συζητήσεις της αριστεράς στην Ευρώπη. Η αριστερά αποπροσανατολίζεται όταν συζητητα για τις βιομηχανικές επιλογές σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Έχουμε δύο αναπτυξιακά μοντέλα στην Ευρώπη: της Γαλλία, στο οποίο το κράτος παίζει σημαντικό ρόλο, και της Γερμανίας που είναι περισσότερο βασισμένο στην αγορά. Το γερμανικό μοντέλο κυριαρχεί με ολοένα και μεγαλύτερους ρυθμούς. Τώρα, 10 χρόνια μετά το ξέσπασμα της κρίσης, μπορούμε να δούμε τις συνέπειες. Η ΕΕ βρίσκεται στη μέση μιας πραγματικής επαναδιάταξης της βάσης της. Σήμερα, η ΕΕ δεν είναι η ίδια με αυτή μιας δεκαετίας πίσω. Στο παρελθόν, εγχειρήματα όπως η Airbus έδειξαν την δυνατότητα των κρατών μελών της ΕΕ να συνεργάζονται. Η Airbus είναι μόνο ένα από αυτά τα παραδείγματα. Οι ειδικοί λένε ότι σήμερα δεν μπορούμε να αντιγράψουμε αυτή την ιστορία της επιτυχίας, επειδή έχουμε αυστηρότερους και αντικρατικούς κανόνες και επίσης επειδή οι σημερινές ελίτ δεν έχουν όραμα. Το Σχέδιο Γιουνκερ, και άλλοι νέοι θεσμοί θα μπορούσαν να έχουν μερικά πλεονεκτήματα, αλλά απέχουν πολύ από το να είναι επαρκείς για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, τόσο κοινωνικο-οικονομικά όσο και περιβαλλοντικά.

Ευρωπαϊκές αλυσίδες παραγωγής και ο επακόλουθος καταμερισμός εργασίας [Ρικάρντο Μπελοφιόρε ( Riccardo Bellofiore), Πανεπιστήμιο του Μπέργκαμο]

Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση έχει οδηγήσει στην τωρινή κρίση εντός της ΕΕ. Επομένως, ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός, ο ιδιωτικοποιημένος κεϋνσιανισμός ή —όπως τον αποκαλεί ο καθηγητής Μπελοφιόρε— «η πραγματική υπαγωγή της εργασίας στη χρηματοδότηση» είναι οι ρίζες του προβλήματος στην πραγματική οικονομία. Το μοντέλο αυτό είναι βασικά το αγγλοσαξωνικό. Το ευρωπαϊκό μοντέλο είναι νέο και αποτελεί τη γενίκευση του γερμανικού μοντέλου: το μερκαντιλιστικό μοντέλο που βασίζεται στις εξαγωγές που φτωχοποιούν την ευρωπαϊκή γειτονιά, τώρα σε παγκόσμια κλίμακα. Χωρίς αμφιβολία, η εισαγωγή του ευρώ ήταν λάθος. Η έξοδος από αυτό θα ήταν ένα εξίσου μεγάλο λάθος. Αυτό που πρέπει να κατανοήσουμε είναι ότι η γεωγραφία της πίστης έχει αλλάξει στην Ευρώπη από τη δεκαετία του 1990. Ο αλυσίδες  αξίας ακολουθούν το χρήμα και τώρα το έχει η Γερμανία. Επομένως, η ανασυγκρότηση της ευρωπαϊκής οικονομίας ακολουθεί τα συμφέροντα του γερμανικού κεφαλαίου. Ένα νέο αυτόνομο κέντρο της ευρωπαϊκής οικονομίας έχει αναδυθεί γύρω από τις βιομηχανικές αλυσίδες αξίας στη Γερμανία, την Κεντρική Ευρώπη και τη Βόρεια Ιταλία. Αυτό το καινούργιο δίκτυο έχει κόψει τους δεσμούς του με την περιφέρεια της νότια Ευρώπης. Λόγω της ισχύος του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού και της τεχνολογικής προόδου, δεν έχει να κάνει μόνο με τη βιομηχανία καθαυτή, αλλά με ένα συνδυασμό βιομηχανικών αλυσίδων προστιθέμενης αξίες με ισχυρούς δεσμούς με τους τομείς των υπηρεσιών σε αυτές τις βιομηχανίες. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση (Βιομηχανία 4.0) οδηγεί σε παραγωή υψηλά προσωποποιημένων προϊόντων και επομένως όλο και περισσότερα κέρδη δημιουργούνται στον τομέα των σχέσεων με τους πελάτες μετά την πώληση. Επομένως, η σημαντική ερώτηση για μια οικονομία με την παγκόσμια αλυσίδα αξίας να κυριαρχείται από το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο είναι: ποιος χρηματοδοτεί τι;

Τεχνολογία, τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, εργασία και νέες μορφές οργάνωσης [Ματέο Γκάντι (Matteo Gaddi), Punto Rosso)

Σε ότι αφορά τα αναπτυξιακά μοντέλα, έχουμε βασικά δύο δυνατότητες: να είμαστε στο κέντρο των διεθνικών αλυσίδων αξίας (όπως η Γερμανία, η Ολλανδία κτλ) ή απλά να είμαστε το κέντρο των θυγατρικών και των προμηθευτών τους. Το τελευταίο μοντέλο μοιάζει να είναι και το μόνο διαθέσιμο, ή μάλλον αυτό που μπορούν να φανταστούν οι ελιτ των χωρών του Οργανισμού Ευρωπαϊκής Συνεργασίας. Ειδικά στον τομέα της αυτοκίνησης, βλέπουμε εξαιρετικά διεσπαρμένα δίκτυα στην Ευρώπη, από γεωγραφική σκοπιά. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση (βιομηχανία 4.0) είναι η τελευταία εξέλιξη στον αντικειμενικό στόχο του καπιταλισμού να αποκτήσει τον απόλυτο έλεγχο των αλυσίδων παραγωγής. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση καθιστά πολύ ευκολοτερο τον έλεγχο των παραγωγών με τη μικρότερη γεωγραφική διασπορά. Η οριζόντια ενσωμάτωση είναι σ’ αυτή πολύ ευκολοτερη τώρα με τα κεντρικά υπολογιστικά συστήματα. Τη στιγμή που οι κατάλληλες εντολές λογισμικού εγκατασταθούν στις μηχανές της περιφέρειας, τα κεντρικά γραφεία μπορούν να τις ξεκινήσουν από απόσταση. Μπορούν έτσι να αλλάξουν την παραγωγική διαδικασία ανά τον κόσμο, χωρίς να το γνωρίζουν οι εργαζόμενοι μπροστά στο μηχάνημα. Απο τη στιγμή που κάθε προϊόν συνοδεύεται από ένα γραμμωτό κώδικα, κάθε εάν απο τα παραγώμενα αγαθά και επομένως κάθε εργαζόμενος μπορεί να παρακολουθείται σε πραγματικό χρόνο για να ελέγχεται η παραγωγικότητά του. Τα συστήματα παρακολούθησης αρχίζουν να γίνονται οργουελικά καθώς οι επιχειρήσεις αποκτούν όλο και περισσότερα δεδομένα, δωρεάν, κατά τη διάρκεια κάθε παραγωγικού κύκλου, χωρίς νομικούς περιορισμούς! ΟΙ εργαζόμενοι δεν γνωρίζουν τις μεταβολές στα σενάρια των μηχανημάτων που χειρίζονται: αυτό είναι μια σημαντική πηγή αποξένωσης και όπως οι Γκάντι/Γκαρμπελίνι το αποκαλούν «τεχνολογικό στρες». Τα σωματεία πρέπει να εκπαιδεύσουν τους αντιπροσώπους των εργαζομένων στα λογισμικά αυτά ώστε να καταλαβαίνουν τα αρχεία εντολών και να αγωνιστούν για να επηρεάζουν στο σχεδιασμό τους.

Βιομηχανική πολιτική σε ευρωπαϊκό επίπεδο και δημόσια ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής [Νάντια Γκαρμελίνι (Nadia Garbellini), Punto Rosso)

Το νομικό πλαίσιο της ΕΕ σε αντιστοιχία με την οικονομική πολιτική εμποδίζουν μια υγιή οικονομική πολιτική για την ΕΕ. Επομένως, αυτό πρέπει ν’ αλλάξει χωρίς αμφιβολία. Ωστόσο, βραχυπρόθεσμα, οι προοδευτικές δυνάμεις πρέπει να χρησιμοποιήσουν οποιοδήποτε παραθυράκι προσφέρει η ΕΕ. Τον τομέα της παροχής υπηρεσιών γενικού οικονομικού ενδιαφέροντος, η καθολική πρόσβαση στο κοινό είναι σημαντικότερη από τον ανταγωνισμό. Κάθε κράτος μπορεί να ορίσει αυτόνομα πώς οργανώνει αυτούς τους τομείς, για παράδειγμα, τη υγεία, τις μεταφορές ή τον τομέα της ενέργειας. Τα κράτη μπορούν να πάνε και ένα βήμα παρακάτω και να παράγουν αγαθά για τα ίδια, γεγονός που είναι καλό, με δεδομένο ότι τα αγαθά αυτά κατασκευάζονται από επιχειρήσεις που είναι 100% κρατικές. Αυτό είναι το αποκαλούμενο μοντέλο εσωτερικής παραγωγής. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει επανειλημμένα ενισχύσει τα δικαιώματα των κρατών σε ότι αφορά τα παραπάνω. Το ερώτημα τώρα είναι: από που βρίσκουν τα χρήματα; Οι νεοφιλελεύθεροι κανόνες που συνεχώς αυξάνονται απαγορεύουν τις αντικυκλικές φορολογικές πολιτικές. Υπάρχει επίσης ένα άλλο κενό που βρέθηκε στις εθνικές αναπτυξιακές τράπεζες, όπως η KfW της Γερμανίας ή η Cassa Depositi e Prestiti στην Ιταλία. Οι τράπεζες αυτές έχουν μια τεράστια χρηματοπιστωτική ισχύ, αφ ης στιγμής υποστηρίζονται από τα κράτη, αλλά δεν θεωρούνται τμήμα του πρϋπολογισμού. Αν επικρατήσουν οι κατάλληλες πολιτικές δυνάμεις, οι τράπεζες αυτές μπορούν να εμπλακούν στην εσωτερική παραγωγή και επίσης στη γενικότερη υποστήριξη της οικονομίας. Αν και η Συνθήκη της Λισαβόνας πρέπει να τροποποιηθεί ριζικά, σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο, υπάρχουν μερικές εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πιθανότητες που οι προοδευτικές δυνάμεις πρέπει να χρησιμοποιήσουν στον αγώνα ενάντια στην ανεργία και την αποβιομηχάνιση.

Τα Κοινά [Ρομπέρτο Μορέα (Roberto Morea), ομάδα εργασίας του περιοδικού transform! europe για τα Κοινά

Ο καπιταλισμός αγγίζει όλες τις πτυχές των ζωών μας και επομένως είναι ένας άμεσος αντίπαλος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τα κράτη αδυνατούν να σχεδιάσουν για το κοινό καλό των κοινωνιών τους. Ζούμε σε ανταγωνιστικό μοντέλο που κυριαρχεί στις σχέσεις μεταξύ των κρατών, των θρησκειών, των επιχειρήσεων και των ανθρώπων. Ο αγώνας για επιβίωση είναι τόσο άγριος, τόσο βαθιά ριζωμένος στην καθημερινότητάς μας που το σύστημα αυτό πρέπει γκραμσιανά να περιγραφεί ως πολιτισμικά ηγεμονικό και όχι τεχνολογικά κυρίαρχο. Ο,τιδήποτε αγγίζουμε ως άνθρωποι βρίσκεται υπό το συνεχή έλεγχο των κοινωνικών παροχών: παιδεία, υγεία, μεταφορές και η εργασία μας. Ο καρκίνος της κερδοφορίας έχει φτάσει ακόμα και τα κοινωνικοπολιτικά μας συστήματα και επομένως δεν ζούμε σε δημοκρατικούς καιρούς, αλλά σε μεταδημοκρατικούς. Ο αγώνας τον Ιταλών για το «δικαίωμα στο νερό» όχι μόνο οδήγησε λογικά στο ερώτημα της πρόσβασης στο νερό, αλλά προχώρησε πιο βαθιά στη οργάνωση των διαδικασιών παραγωγής και διανομής του. Οι κοινωνικές διεργασίες που περιστρέφονται γύρω από τη συνολική διαδικασία παραγωγής νερού, αλλά και η παραγωγή των μέσων επιβίωσης πρέπει να εκδημοκρατιστεί, ώστε εμείς, ως λαοί, να μπορούμε να συζητήσουμε το ζήτημα του τι και του πώς θέλουμε να παράγουμε. Ο τελευταίος αιώνας επηρεάστηκε βαθιά από την πάλη μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας: σήμερα ο αγώνας αυτός είναι ακόμα περισσότερο υπαρξιακός, καθώς έχει πάρει τη μορφή κεφαλαίου εναντίον ζωής. Στον αγώνα αυτό, δεν είναι αρκετό να παλεύουμε για την κρατική ιδιοκτησία των στρατηγικών τομέων της οικονομίας, μιας και τα κράτη μπορούν να είναι όσο αδίστακτες είναι και οι ιδιωτικές επιχειρήσεις. Χρειαζόμαστε μια νέα μορφή οικονομίας και έναν πραγματικό εκδημοκρατισμό της δημοκρατίας μας. Τελικά, οφείλουμε να ρωτήσουμε τους εαυτούς μας για τις δημοκρατικές διαδικασίες: Τι θέλουμε πραγματικά να παράγουμε; Ποιες είναι οι πραγματικές ανάγκες;

Ο Παγκόσμιος Νότος [Ρόναλντ Κούλκε (Ronald Kulke), ομάδα εργασίας του περιοδικού transform! Europe για τα κοινά]

Αν θέλουμε να μιλήσουμε για μια προοδευτική αναδόμηση της πραγματικής ευρωπαϊκής οικονομίας, πρέπει εκ των προτέρων να συμπεριλάβουμε τις οικονομίες της γειτονιάς της ΕΕ, τόσο στα νοτιοανατολικά της Ευρώπης, όσο και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Οι οικονομίες αυτές έχουν ενσωματωθεί εντελώς στις διεθνικές αλυσίδες αξίας, που ελέγχονται από το κεφάλαιο της κεντρικής Ευρώπης, και είναι επομένως τμήμα του ευρωπαϊκου μερκαντιλιστικού οικονομικού μοντέλου εξαγωγών τη παγκόσμιας οικονομίας. Οι οικονομίες, όπως της Τυνησίας, έχουν φτάσει σε ένα επίπεδο ενσωμάτωσης στις οικονομιες της ΕΕ τέτοιο που έχει όλες τις υποχρεώσεις μιας οικονομίας της ΕΕ, αλλά κανένα δικαίωμα. Βασικά, η συμπερίληψη αυτή θυμίζει τις ιμπεριαλιστικές σχέσεις παλαιάς κοπής. Αυτό φυσικά είναι πολύ σχετικό με τη τωρινή μας συζήτηση για τη μετανάστευση. Μια ακόμα σημαντική πτυχή για όσους ενδιαφέρονται για την παραγωγική ανασυγκρότηση των οικονομιών μας είναι οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, όπως οι TTIP, TiSA, CETA ή όσα τώρα συζητούνται υπό τον γενικό τίτλο «Ηλεκτρονικό Εμπόριο» στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Πρέπει να υποστηρίξουμε ο ένας τον άλλο και να εργαστούμε με οργανώσεις όπως η S2B για να σταματήσουμε αυτές τις συμφωνίες, μιας και μειώσουν συντριπτικά και μόνιμα το χώρο άσκησης πολιτικής υπερ οποιουδήποτε προοδευτικού κοινωνικο-οικονομικού σχεδίου για τις κοινωνίες μας.

Ενέργεια/Δίκαιη Μετάβαση [Ζαν-Κλωντ Σιμόν (Jean-Claude Simon), μέλος τη ομάδα εργασίας του περιοδικού transform! Europe για τον παραγωγικό μετασχηματισμό και Σαμ Μέισον (Sam Mason), PCS &  One Million Climate Jobs Campaign]

Συζητάμε για τον παραγωγικό μετασχηματισμό των κοινωνιών μας; Πρώτον, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι ο χρόνος κυλάει εναντίον μας: κανένα σχέδιο μετασχηματισμού που να στοχεύει στην ανάπτυξη είναι εφικτό. Τρία από τα εννιά πλανητικά όρια έχουν ήδη διαβεί. Χρειαζόμαστε έναν καθαρό μετασχηματισμό του παραγωγικού μας συστήματος, του μεταβολισμού της κοινωνίας μας. Πρέπει να αποπαγκοσμιοποιήσουμε, να επανατοπικοποιήσουμε και να μετατοπίσουμε την παραγωγή ριζικά. Είναι απαραίτητο να υποστηρίξουμε μια αυστηρά τοπική αγροτική καλλιέργεια για να μειώσουμε τον επιζήμιο αντίκτυπο στη φύση. Πρέπει να επενδύσουμε πολύ στην ανακαίνιση των κτηρίων μας και να σταματήσουμε τις οδικές μεταφορές. Μόνο ο σιδηρόδρομος είναι βιώσιμος. Η «Καμπάνια για τη δημιουργία ενός εκατομμυρίου θέσεων εργασίας» είναι μια επιτυχημένη προσπάθεια για να κάνουμε συνείδηση του κόσμου θεμελιώδεις αλλαγές στην οικονομική δομή. Τα ζητήματα που προωθούμε είναι θέσεις εργασίας στο δημόσιο τομέα, στην εκπαίδευση, την υγεία, τις μεταφορές και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Χρειαζόμαστε τη δημόσια ιδιοκτησία του ενεργειακού τομέα.

Μετάφραση από τα αγγλικά: Πέτρος Κοντές