Άλλη μια νίκη της δεξιάς και μια σοβαρή ήττα των Εργατικών

Ωστόσο, η κοινοβουλευτική βάση της δεξιάς κυβέρνησης έχει αρχίσει να φυλλορροεί. Στον ορίζοντα διαφαίνεται μια βαθύτερη πολιτική κρίση, ενώ οι κοινωνικές ανισότητες αυξάνουν. Η Σοσιαλδημοκρατία ακολουθεί τη γενικότερη πτωτική τάση της Ευρώπης (πλην Βρετανίας).

Ορισμένα βασικά στοιχεία

Κατ’ αρχάς, ορισμένα βασικά στοιχεία για το εκλογικό σύστημα της Νορβηγίας: το κοινοβούλιο έχει 169 μέλη τα οποία εκλέγονται με αναλογικό σύστημα. Οι 19 κομητείες αποτελούν τις εκλογικές περιφέρειες. Το εκλογικό όριο για τη συμμετοχή στην αναλογική κατανομή των εδρών είναι 4%, παρότι είναι δυνατή η άμεση αντιπροσώπευση των κομητειών, ακόμη και αν το ποσοστό των ψήφων τους σε εθνικό επίπεδο είναι κάτω από το εκλογικό όριο. Δυο κόμματα κατάφεραν να μπουν με αυτόν τον τρόπο στη Βουλή.

Την προηγούμενη τετραετία, η Νορβηγία είχε κυβέρνηση μειοψηφίας αποτελούμενη από το Συντηρητικό Κόμμα και το ονομαζόμενο Προοδευτικό (δεξιό λαϊκιστικό) Κόμμα. Εξ’ού και το όνομα μπλε-μπλε κυβέρνηση. Είχε όμως τη στήριξη και άλλων δυο κομμάτων, του Χριστιανοδημοκρατικού και του Φιλελεύθερου (που στην ουσία είναι νεοφιλελεύθερο, αλλά με μια δόση πράσινου). Η στήριξη αυτή εξασφαλίστηκε με μια τυπική συμφωνία. Ωστόσο, αρκούσε το ένα μόνο από τα δυο κόμματα για να έχει η κυβέρνηση την κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Ο εντεινόμενος πολιτικός τεμαχισμός

Τα τελευταία χρόνια, η Νορβηγία βιώνει έναν εντεινόμενο πολιτικό τεμαχισμό. Μετά τις πρόσφατες εκλογές, στο Κοινοβούλιο εισήλθαν εννέα κόμματα. Τα τέσσερα δεξιά αναφέρθηκαν πιο πάνω, ενώ η κεντροαριστερή αντιπολίτευση περιλαμβάνει το Εργατικό Κόμμα, το Κεντρώο , το Αριστερό Σοσιαλιστικό Κόμμα, το Πράσινο και το Κόκκινο Κόμμα. Όπως και σε πολλές άλλες χώρες, όλο το πολιτικό φάσμα έχει μετακινηθεί προς τα δεξιά, λόγω της νεοφιλελεύθερης επίθεσης από τη δεκαετία του 1980 και μετά.

Οι τελευταίες εκλογές επέφεραν δυο σημαντικές αλλαγές για την μπλε-μπλε κυβέρνηση. Το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα λέει ότι δεν προτίθεται πλέον να στηρίζει μια κυβέρνηση στην οποία συμμετέχει το δεξιό λαϊκιστικό κόμμα. Η δε κυβέρνηση, χρειάζεται και τα δυο προαναφερθέντα κόμματα προκειμένου να έχει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Με άλλα λόγια, η πολιτική της βάση είναι πολύ πιο αδύναμη από την προηγούμενη κυβερνητική περίοδο, κι αυτό συνεπάγεται τον κίνδυνο κατάρρευσης της μπλε-μπλε κυβέρνησης. Εφόσον η Νορβηγία δεν έχει τη δυνατότητα προκήρυξης πρόωρων εκλογών, η κατάσταση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη πολιτική αναταραχή ή και σε ανοιχτή πολιτική κρίση.  

Το φλερτ του Εργατικού Κόμματος με την κεντροδεξιά

Πολλοί ανέμεναν μια νίκη της κεντροαριστεράς σε αυτές τις εκλογές, εξαιτίας των πολλών αντιλαϊκών πολιτικών της μπλε-μπλε κυβέρνησης. Η δυσφορία ήταν ιδιαίτερα έντονη στο συνδικαλιστικό κίνημα. Αλλά, η προεκλογική εκστρατεία των Εργατικών απέβη πολύ καταστροφική υπό τη νέα τους ηγεσία, του Γιόνας Γκαρ Στορ. Ένα από τα μείζονα «λάθη» τους ήταν το φλερτ τους με το ονομαζόμενο πολιτικό κέντρο (κεντροδεξιά), δηλαδή με τα δυο πολιτικά κόμματα που είχαν στηρίξει τη μπλε-μπλε κυβέρνηση, υποστηρίζοντας –ως εκ τούτου- τις επιθέσεις κατά του εργασιακού δικαίου και άλλων οικονομικών και κοινωνικών κεκτημένων της εργατικής τάξης. Επιπλέον, το Εργατικό Κόμμα δεν ήταν καν ικανό να πάρει καθαρή θέση ενάντια στη συνεχιζόμενη και πολύ αντιδημοφιλή εμπορευματοποίηση των βασικών υπηρεσιών του νορβηγικού κράτους πρόνοιας. Το κόμμα δεν είχε καμιά αξιόπιστη πολιτική κατά της απαξίωσης των ρυθμίσεων της αγοράς εργασίας, η οποία προωθείται σε μεγάλο βαθμό από την όλο και πιο αυταρχική, νεοφιλελεύθερη Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτή η πολιτική εφαρμόστηκε στη Νορβηγία μέσα από την ΕΟΖ (Ευρωπαϊκή Οικονομική Ζώνη), που το Εργατικό Κόμμα υποστηρίζει θερμά.    

Το αντιμεταναστευτικό χαρτί

Το δεξιό λαϊκιστικό κόμμα, από την άλλη, κατάφερε να διαμορφώσει την πολιτική ατζέντα στο μεγαλύτερο μέρος της προεκλογικής εκστρατείας, πρώτα και κύρια παίζοντας το αντιμεταναστευτικό χαρτί και εστιάζοντας στις πολιτικές ταυτότητας. Το Εργατικό Κόμμα ήταν ανίκανο να απαντήσει, με το μόνο τρόπο που θα μπορούσε να αντιπαρατεθεί σε μια τέτοια δεξιά πολιτική, με μια καθαρά ταξική πολιτική. Το ότι δεν το έκανε, δεν οφείλεται αναγκαστικά στο ότι δεν ήθελε η ηγεσία του, αλλά απλά στο γεγονός ότι οι ταξικές πολιτικές σπανίζουν ιδιαίτερα στη σημερινή σοσιαλδημοκρατία, που παραμένει βαθιά ριζωμένη στην ιδεολογία των κοινωνικής συναίνεσης. 

Καθώς η σοσιαλδημοκρατία είναι στο χείλος του γκρεμού, ή και της εξαφάνισης, σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης (Ελλάδα, Ισλανδία, Ιρλανδία, Ολλανδία, Γαλλία), πολλοί υποστηρίζουν ότι και η νορβηγική, στην ουσία η σκανδιναβική, σοσιαλδημοκρατία, παρά τη φήμη της ως δημιουργού του σκανδιναβικού μοντέλου πρόνοιας, ακολουθεί την πτωτική πορεία των ευρωπαϊκών αδελφών κομμάτων, με πιο αργό ρυθμό. Οι συσχετισμοί δυνάμεων δε φαίνεται να αποτελούν μέρος του σύγχρονου σοσιαλδημοκρατικού αφηγήματος (ο «λόγος ύπαρξής τους» είναι προφανώς η διαχείριση του καπιταλισμού μέσα στα όρια που καθορίζονται από τον ισχύοντα συσχετισμό και όχι η μετατόπιση του σημείου ισορροπίας. Επομένως, η σοσιαλδημοκρατία στην ουσία δεν αντιμετωπίζει την επίθεση της δεξιάς.  

Ποιος μπορεί να μας εξασφαλίσει μια ταξική πολιτική με προοπτικές;

Η χρυσή εποχή της σοσιαλδημοκρατίας στηριζόταν στο συμβιβασμό των αντίπαλων τάξεων και σε μια ισορροπία δυνάμεων που επέτρεπαν στην κοινωνία να προοδεύει μέσα στο πλαίσιο ενός ρυθμιζόμενου καπιταλισμού (π.χ. το κράτος πρόνοιας). Η υλική βάση των πολιτικών αυτών εξαντλείται σήμερα εξαιτίας της βαθιάς κρίσης και της στασιμότητας του καπιταλισμού, καθώς και της νεοφιλελεύθερης επίθεσης. Η απόπειρα της σοσιαλδημοκρατίας να καθιερώσει ένα νέο ταξικό συμβιβασμό, με την πετυχημένη τριμερή συνεργασία του και τον κοινωνικό του διάλογο, έστω και χωρίς ταξική κινητοποίηση ή αντιπαράθεση, είναι αυταπάτη στην παρούσα πολιτική συγκυρία.  

Ίσως οι εκλογές στη Νορβηγία να αποτελούν άλλο ένα σημάδι ότι η εποχή της σοσιαλδημοκρατίας τελειώνει. Όλοι εκείνοι, σε όλο τον κόσμο, που θεωρούσαν το σκανδιναβικό μοντέλο τελικό τους στόχο, θα πρέπει να ξανασκεφτούν τις πολιτικές και τις στρατηγικές τους. Αλλά ποιος μέσα από τις δυνάμεις της αριστεράς μπορεί να μας παρουσιάσει μια ταξική πολιτική με προοπτικές;

Οι νορβηγικές βουλευτικές εκλογές σε αριθμούς

Κόμμα	Ποσοστό	Διαφορά σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές	Έδρες
Η δεξιά συμμαχία:
Συντηρητικό Κόμμα	25,0	-1,8	45
Προοδευτικό Κόμμα	15,2	-1,2	27
Φιλελεύθερο Κόμμα	4,4	-0,9	8
Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα	4,2	-1,4	8
Η κεντροαριστερή αντιπολίτευση:
Εργατικό Κόμμα	27,4	-3,5	49
Κεντρώο Κόμμα	10,3	+4,8	19
Αριστερό Σοσιαλιστικό Κόμμα	6,0	+1,9	11
Πράσινοι	3,2	+0,4	1
Κόκκινο Κόμμα	2,4	+1,3	1