Πώς έφτασε η ιρλανδική κοινωνία από την απαγόρευση των αμβλώσεων σε μια νίκη για τα δικαιώματα των γυναικών; Τι μπορεί να μας διδάξει αυτή η εμπειρία σε σχέση με τις τρέχουσες φεμινιστικές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας στην Πολωνία; Η Mαλγκορζάτα Κουλμπάζεφσκα-Φιγκατ (Strajk.eu) συνομιλεί με την Άλμπε Σμιθ, ακτιβίστρια φεμινίστρια με κεντρικό ρόλο στις επιτυχημένες πολιτικές εκστρατείες για
Πώς έφτασε η ιρλανδική κοινωνία από την απαγόρευση των αμβλώσεων σε μια νίκη για τα δικαιώματα των γυναικών; Τι μπορεί να μας διδάξει αυτή η εμπειρία σε σχέση με τις τρέχουσες φεμινιστικές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας στην Πολωνία; Η Mαλγκορζάτα Κουλμπάζεφσκα-Φιγκατ (Strajk.eu) συνομιλεί με την Άλμπε Σμιθ, ακτιβίστρια φεμινίστρια με κεντρικό ρόλο στις επιτυχημένες πολιτικές εκστρατείες για τα δικαιώματα των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ στην Ιρλανδία.
H Άλμπε Σμιθ ήταν ιδρυτικό μέλος του Coalition to Repeal the 8th Amendment (Συμμαχία για την Κατάργηση της 8ης Τροπολογίας) το 2013 , μιας ευρείαςς πλατφόρμας της κοινωνίας των πολιτών για την απόσυρση της σχεδόν πλήρους απαγόρευσης των αμβλώσεων που εισήχθη στο Ιρλανδικό Σύνταγμα το 1983. Η Συμμαχία κατάφερε να αποτελέσει τον ένα από τους τρεις πυλώνες της πρωτοβουλίας Together for Yes (Μαζί για το Ναι) που ηγήθηκε της εκστρατείας για εθνικό δημοψήφισμα με αντικείμενο την απόσυρση της 8ης Τροπολογίας και το δικαίωμα στην άμβλωση, η οποία πραγματοποιήθηκε το 2018. Το δημοψήφισμα απέσπασε μεγάλη πλειοψηφία (67%) σε μία από τις υψηλότερες συμμετοχές που είχε γνωρίσει η Ιρλανδία σε δημοψήφισμα. Η Άλμπε είχε κεντρικό ρόλο και στη νικηφόρα εκστρατεία με αντικείμενο το δημοψήφισμα για τη νομιμοποίηση του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών το 2015. Δίδαξε στο University College του Δουβλίνου, όπου ήταν ιδρυτικό μέλος και επικεφαλής του τμήματος Γυναικείων Σπουδών. Έχει κάνει πολλές δημοσιεύσεις για τον φεμινισμό, την πολιτική και τον πολιτισμό.
Η Σμιθ είναι μία από τις καλεσμένες μας στο προσεχές διαδικτυακό σεμινάριο με τίτλο: Δικά μας τα σώματα – Δική μας η επιλογή – Δικές μας οι αποφάσεις, στις 4 Μαρτίου 2021, 7-9μμ.
Mαλγκορζάτα Κουλμπάζεφσκα-Φιγκατ: Είσαι ενεργή στο κίνημα για τα δικαιώματα των γυναικών σχεδόν σαράντα χρόνια…
Άλμπε Σμιθ: Δραστηριοποιήθηκα στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Ήταν πολύ δύσκολη εποχή για τις γυναίκες στην Ιρλανδία τότε: από τη μια περνούσαμε οικονομική ύφεση και από την άλλη, βιώναμε την αντίδραση της Εκκλησίας απέναντι στις πρώτες δραστηριότητες του γυναικείου απελευθερωτικού κινήματος. Εκείνη την εποχή, η Καθολική Εκκλησία έκανε εκστρατεία για την πλήρη απαγόρευση των αμβλώσεων και την εισαγωγή της αντίστοιχης τροπολογίας στο σύνταγμα. Ουσιαστικά, αυτή η εκστρατεία στέφθηκε με επιτυχία το 1981 και η πρώτη δική μου εκστρατεία ως ακτιβίστρια ήταν κατά της τροπολογίας. Άρα ήταν πάρα πολύ δύσκολα!
Οι Ιρλανδές απέκτησαν το δικαίωμα στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Όταν γέννησα την κόρη μου τη δεκαετία του 1970, δεν είχα παντρευτεί τον πατέρα της, πράγμα που σήμαινε ότι καταχωρήθηκε αυτόματα ως νόθο τέκνο. Ήταν ένα τεράστιο σκάνδαλο και η κόρη μου, όσο αυτός ο νόμος ήταν σε ισχύ, δεν θα είχε καν δικαίωμα σε σύνταξη αν πέθαινα.
Παντρεύτηκα το 1973. Το πανεπιστήμιο όπου εργαζόμουν με πληροφόρησε ότι δεν μπορούσα πλέον να εργάζομαι με καθεστώς πλήρους απασχόλησης. Ο νόμος δεν επέτρεπε, έτσι απλά, στις παντρεμένες γυναίκες να εργάζονται σε κρατικά ιδρύματα. Ευτυχώς, τον ίδιο χρόνο τέθηκε σε ισχύ ένας νέος νόμος και η απαγόρευση αποσύρθηκε. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990, απαγορεύονταν τα διαζύγια, ενώ η ελεύθερη πρόσβαση στην αντισύλληψη είναι πρόσφατη κατάκτηση. Ο γάμος μου, ο οποίος διαλύθηκε μετά από έξι μήνες, δεν λυόταν επίσημα έως ότου ο νόμος άλλαξε στα μέσα της δεκαετίας του ’90.
Οι αμβλώσεις, να το θυμόμαστε, ήταν παράνομες ακόμη και πριν από τη θέσπιση των συνταγματικών εγγυήσεων για την προστασία των «αγέννητων». Τιμωρούνταν με ισόβια κάθειρξη.
-Όπως οι δολοφονίες …
-Ακριβώς! Τόσο η γυναίκα που τερμάτιζε την εγκυμοσύνη της, όσο και ο γιατρός -ή όποιος την είχε βοηθήσει, μπορούσε να τιμωρηθεί με αυτή την ποινή! Και πρέπει να γνωρίζουμε ότι ακόμη και σύμφωνα με τους ισχύοντες ιρλανδικούς νόμους, οι οποίοι είναι φυσικά ασύγκριτα καλύτεροι, η προσφορά βοήθειας σε μια άμβλωση είναι ποινικό αδίκημα – εκτός εάν πληρούνται κάποιες, πολύ περιορισμένες, διατάξεις του νόμου.
-Ας επιστρέψουμε μια στιγμή στην προσωπική σας ιστορία – είναι η δεκαετία του 1970, μεγαλώνετε την κόρη σας μόνη, ενώ εξακολουθείτε να εργάζεστε στο πανεπιστήμιο …
-… Ως μία από τις λίγες γυναίκες που εργάστηκαν αμέσως μετά τον τοκετό. Έπρεπε να το εξηγήσω αυτό στην κόρη μου: της έλεγα ότι είναι υπέροχο, γιατί χάρη σε αυτό κέρδιζα χρήματα για τις δυο μας. Οι μόνες μητέρες στιγματίζονταν τρομερά από την κοινωνία εκείνη την εποχή. Και η φριχτή αλήθεια για το πώς τα άγαμα έγκυα κορίτσια κλείνονταν σε ιδρύματα που διοικούσαν μοναχές και εξαναγκάζονταν σε καταγκαστική εργασία αποκαλύφθηκαν χρόνια αργότερα. Το κράτος και η Εκκλησία πήγαιναν χέρι-χέρι σε αυτό το θέμα.
Η Ιρλανδία μόλις άρχιζε να αλλάζει. Γίναμε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η οικονομική μας κατάσταση, πολύ δύσκολη τις προηγούμενες δεκαετίες, άρχισε σιγά-σιγά να βελτιώνεται. Οι Ιρλανδοί άρχισαν να βγαίνουν από τη χώρα όχι για να εργαστούν, αλλά για πάνε διακοπές και έβλεπαν με τα ίδια τους τα μάτια ότι η ζωή σε άλλα μέρη ήταν διαφορετική. Και όσοι δεν πήγαιναν έξω, το έβλεπαν στην τηλεόραση.
-Το 1983, η Εκκλησία παίρνει αυτό που θέλει. Η 8η τροπολογία του ιρλανδικού συντάγματος εξομοίωνε το δικαίωμα στη ζωή των αγέννητων παιδιών με εκείνο των εγκύων. Η τροπολογία εγκρίθηκε μέσω δημοψηφίσματος με πλειοψηφία 67%. Αυτό σημαίνει ότι τουλάχιστον κάποιες γυναίκες στήριξαν τον νόμο …
-Η Ιρλανδία, παρότι είχε αρχίσει να αλλάζει, παρέμενε ακόμα μια βαθιά καθολική χώρα. Η Εκκλησία ασκούσε μεγάλη επιρροή στα σχολεία και στον χώρο της υγείας. Για χιλιάδες ανθρώπους, δεν είχε πάψει να αντιπροσωπεύει την απόλυτη αυθεντία σε σχέση με τη σεξουαλικότητα. Επομένως ναι, πολλές γυναίκες ψήφισαν όντως στο δημοψήφισμα κατά του δικαιώματος του τερματισμού μιας εγκυμοσύνης. Ωστόσο, είμαι πεπεισμένη ότι εάν το δημοψήφισμα είχε διεξαχθεί είκοσι χρόνια νωρίτερα, η τροπολογία δεν θα είχε γίνει αποδεκτή με 67%, αλλά με ποσοστό άνω του 80%. Το γεγονός ότι πάνω από το ένα τρίτο των ψηφοφόρων αντιτάχθηκε στην Εκκλησία ήταν η απόδειξη ότι στην κοινωνία μας γίνονταν μεγάλες αλλαγές.
-Η 8η τροπολογία ήταν σε ισχύ επί σχεδόν σαράντα χρόνια. Ακυρώθηκε με το δημοψήφισμα του 2018.
-Όλη αυτή την περίοδο, το κίνημα για την απελευθέρωση των γυναικών ήταν δραστήριο, ορατό, αγωνιστικό και νικηφόρο. Το 1990, εκλέξαμε Πρόεδρο της Δημοκρατίας μια γυναίκα, τη Mέρι Ρόμπινσον, δικηγόρο, οπαδό του δικαιώματος στην άμβλωση και των ίσων δικαιωμάτων για την κοινότητα των ΛΟΑΤ. Τα δύο κινήματα, των γυναικών και των ΛΟΑΤ, μεγάλωσαν μαζί, αγωνίστηκαν και ωρίμασαν μαζί στην Ιρλανδία.
Ένα άλλο δημοψήφισμα για τις αμβλώσεις πραγματοποιήθηκε το 1992. Δυστυχώς, αιτία της διεξαγωγής του ήταν μια ανθρώπινη τραγωδία -ένα 14χρονο κορίτσι βιάστηκε από έναν οικογενειακό φίλο και εμποδίστηκε να πάει στη Μεγάλη Βρετανία για να κάνει έκτρωση. Τελικά, πήγε, αλλά υπέστη αποβολή. Στο δημοψήφισμα, έπρεπε να απαντήσουμε σε τρεις ερωτήσεις: α) πρέπει οι γυναίκες να μπορούν να λαμβάνουν πληροφορίες για τις δυνατότητες άμβλωσης στο εξωτερικό; β) θα πρέπει να μπορούν να ταξιδεύουν ελεύθερα εάν ο λόγος είναι η άμβλωση; και γ) ο κίνδυνος αυτοκτονίας συνιστά απειλή για την υγεία της μητέρας (δικαιολογώντας την άμβλωση); Και η απάντηση ήταν ναι.
Ήταν μια πολύ σημαντική αλλαγή. Το δημοψήφισμα ήταν η επίσημη παραδοχή ότι οι αμβλώσεις και υπήρχαν και γίνονταν, παρά την απαγόρευσή τους.
-Δεν υπήρχε αυτή η αντίληψη πριν; Δε γίνονταν παράνομα αμβλώσεις;
-Όχι τόσο. Πριν από πολύ καιρό, στη δεκαετία του 1920 και του 1930, στο πίσω μέρος των καταστημάτων ή των φαρμακείων, οι γυναίκες αγόραζαν ανεπίσημα διάφορα "φάρμακα" που υποτίθεται ότι προκαλούσαν αποβολή. Το 1967, τέθηκε σε ισχύ ο βρετανικός νόμος περί αμβλώσεων. Στη δεκαετία του 1970, οι γυναίκες που ήθελαν να τερματίσουν την εγκυμοσύνη τους πήγαιναν στη Βρετανία. Φυσικά, δεν μπορούσαν όλες: δεν είχαν χρήματα ή ανθρώπους για να αφήσουν τα παιδιά τους όσο θα έλειπαν… Γεννούσαν και προσπαθούσαν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Υπάρχει μεγάλη σιωπή γύρω από αυτές τις γυναίκες, μια σιωπή που δεν θα λυθεί ποτέ.
Ένας άλλος παράγοντας που συνέβαλε στην αλλαγή του τρόπου σκέψης είναι ο ιρλανδικός νεοφιλελευθερισμός μας. Οι άνθρωποι άρχισαν να ενδιαφέρονται περισσότερο για την κατανάλωση, έγιναν πιο υλιστές. Η παλιά πίστη ότι ο Θεός μας επιτηρεί από ψηλά και φέρνει τα πάντα εις πέρας είχε χαθεί. Η κοινωνία εκκοσμικεύθηκε την ίδια ώρα που η Εκκλησία διέπραττε ένα είδος χαρακίρι: ένα σύνολο σκανδάλων που αφορούσαν στη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών από ιερείς ήρθε στο φως. Οι ιερείς αποκαλύπτονταν ο ένας μετά τον άλλο… Ήταν μεγάλο το σοκ. Η Εκκλησία δεν ήταν πλέον σε θέση να επιβάλει την αυθεντία της.
-Και στην Πολωνία, η Εκκλησία, η οποία βαδίζει χέρι με χέρι με υπάκουους πολιτικούς, είναι εκείνη που επιβάλλει την απαγόρευση των αμβλώσεων δια νόμου. Στο δημόσιο διάλογο που διεξάγεται στην Πολωνία, γίνονται συχνά συγκρίσεις με την Ιρλανδία και συχνά εκφράζεται η ελπίδα ότι, εφόσον η παντοδυναμία της Καθολικής Εκκλησίας τελικά κατέρρευσε εκεί, μπορούμε να το επιτύχουμε κι εμείς εδώ. Θα ακολουθήσουμε την ίδια διαδρομή και θα χτίσουμε μια ανοιχτή κοινωνία.
-Λοιπόν, αν εξετάσουμε πιο προσεκτικά την πορεία του γυναικείου κινήματος και στις δύο χώρες, θα βρούμε περισσότερες διαφορές παρά ομοιότητες. Όταν οι Πολωνές βγαίνουν στο δρόμο, παλεύουν ουσιαστικά για δικαιώματα που είχαν οι μητέρες και οι γιαγιάδες τους. Στην Ιρλανδία διεκδικήσαμε ένα δικαίωμα που δεν είχαμε ποτέ. Η Καθολική Εκκλησία στην Πολωνία πήρε τη θέση που κατέχει σήμερα, γεμίζοντας το κενό που δημιουργήθηκε από την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Όχι μόνο δεν υποχωρεί η δημοφιλία της, αλλά κατάφερε να γεμίσει το κενό με τις δικές της θεωρίες. Η Εκκλησία στην Πολωνία έχει ακόμα υπάκουους συμμάχους, τους ακροδεξιούς πολιτικούς.
-Η μάχη θα είναι, άραγε, πιο δύσκολη για εμάς;
-Μπορεί ναι, μπορεί και όχι. Το πιο σημαντικό πράγμα είναι να μην το βάλετε κάτω. Οι γυναίκες πρέπει να συνεχίσουν να βγαίνουν στους δρόμους. Πρέπει να είναι συνεχώς ορατές και να επαναλαμβάνουν ξανά και ξανά: θα μείνουμε εδώ μέχρι να φύγετε! Το μαζικό κίνημα είναι η μόνη δύναμη που μπορεί πραγματικά να οδηγήσει κάπου. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο παίρνει θέση και λέει σωστά πράγματα, αλλά δεν έχει πραγματική δύναμη. Όσο για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ούτε είναι γενναία, ούτε ενδιαφέρεται πραγματικά για θέματα σεξουαλικότητας ή ισότητας των φύλων.
Στην Ιρλανδία, τη δεκαετία του 2000, είχαμε πειστεί ως κοινωνία ότι έπρεπε να ανακαλέσουμε την 8η τροπολογία. Δυστυχώς, προτού εφαρμοστούν αυτές οι νομικές μεταρρυθμίσεις, συνέβη μια άλλη τραγωδία …
Το 2012, η Σαβίτα Χαλαπαναβάρ, 31 ετών, πέθανε από σήψη. Εάν δεν την είχαν εμποδίσει να κάνει έκτρωση, θα ήταν ζωντανή.
Αυτή η υπόθεση ήταν ένα σοκ για την Ιρλανδία. Μια γυναίκα που είχε έρθει για να ζήσει και να δουλέψει κοντά μας, η οποία αν έμενε στην πατρίδα της, την Ινδία, θα μπορούσε να τερματίσει την εγκυμοσύνη της, πέθανε. Την είχαν σκοτώσει οι νόμοι μας. Ήταν μεγάλη ντροπή.
Την ίδια εποχή κάναμε μια εκστρατεία στην Ιρλανδία για το γάμο των ομόφυλων ζευγαριών. Συμμετείχα τότε στην εκστρατεία και είχα πει πως αν κερδίζαμε τον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών, θα κερδίζαμε και το δικαίωμα στην άμβλωση.
-Αυτή είναι ενδεχομένως μια άλλη διαφορά μεταξύ της Πολωνίας και της Ιρλανδίας, αν ήταν ευκολότερο να διεκδικήσετε τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ ατόμων από τα δικαιώματα των γυναικών.
-Έτσι ήταν όμως! Την ώρα που αγωνίζονταν για το δικαίωμα στον γάμο, τα ζευγάρια των λεσβιών και των γκέι έλεγαν στην ετεροφυλόφιλη πλειοψηφία: θέλουμε να είμαστε σαν εσάς! Δεν θέλουμε να είμαστε διαφορετικοί! Παλεύουμε για κάτι που είναι ευρέως αποδεκτό. Όχι νόμιμο, υπερ-νόμιμο. Μιλάμε για αγάπη, ανάγκη για σταθερότητα, για φροντίδα προς τα παιδιά, για ασφάλεια.
Όσον αφορά στο δικαίωμα στην άμβλωση, η κατάσταση είναι διαφορετική. Ο διάλογος αφορά σε πράγματα που δεν είναι ούτε όμορφα ούτε ευχάριστα, πράγματα που οι άνθρωποι δεν θέλουν να σκέφτονται. Οι άνδρες δεν θέλουν καθόλου να μιλούν για αμβλώσεις. Και οι γυναίκες … καταλαβαίνουν ότι μπορεί να συμβεί να μείνεις έγκυος και να μη μπορείς ή να μην επιθυμείς να γεννήσεις, αλλά δεν θέλουν ούτε να το σκέφτονται. Υπάρχει και όλη αυτή η συνθηματολογία που δημιούργησε η Εκκλησία: άμβλωση = δολοφονία, καταστροφή ζωής… Έτσι, το θέμα μας δημιουργούσε τόσο μεγάλη δυσκολία, που ακόμη και κάποιες ακτιβίστριες που είχαν συμμετάσχει στην εκστρατεία πριν από το δημοψήφισμα που κατάργησε τελικά την 8η Τροπολογία έφτασαν να πουν ότι υποστηρίζουν το δικαίωμα στην άμβλωση για όλες, αλλά δεν τους αρέσει! Έπρεπε να είμαστε πολύ προσεκτικές και να σκεφτόμαστε πολύ τη γλώσσα που χρησιμοποιούσαμε. Το ίδιο έπρεπε να κάνουμε και όταν απευθυνόμασταν στο ριζοσπαστικό αριστερό κομμάτι του κινήματος. Στο κάτω κάτω της γραφής, δεν επρόκειτο να νικήσουμε σε κάποια ιδεολογική αντιπαράθεση, ούτε να πείσουμε τους ανθρώπους που είχαν ήδη πειστεί για όλα αυτά. Επρόκειτο για την επίτευξη μιας σπουδαίας κοινωνικής αλλαγής.
Ξεκινήσαμε από την προσωπική εμπειρία, αναζητώντας αυτά που θα μας ένωναν. Επαναλαμβάναμε διαρκώς ότι παλεύουμε για όλες, κάποιες για τα προσωπικά τους δικαιώματα, άλλες για τις κόρες μας, τις εγγονές μας ή απλώς τις γυναίκες που έχουν ανάγκη. Τονίζαμε ότι η άμβλωση είναι ζήτημα δικαιοσύνης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Λέγαμε οτι δίνοντας στις γυναίκες το δικαίωμα να αποφασίζουν, το κράτος αποδεικνύει ότι ενδιαφέρεται για την ισότητα, και αποδεικνύει ότι επιθυμεί να είναι ένα ανθρώπινο και αξιοπρεπές κράτος.
-Η Εκκλησία στην Πολωνία, παρότι έχει δυσφημιστεί από μια αλυσίδα σκανδάλων, πολεμά το γυναικείο κίνημα και χρησιμοποιεί πραγματικά επιθετικές λέξεις εναντίον των αντιπάλων. Γινόταν το ίδιο και στην Ιρλανδία;
-Η Εκκλησία αγωνίστηκε για την απαγόρευση των αμβλώσεων στη δεκαετία του 1980, στη συνέχεια διεξήγαγε εκστρατείες πριν από το δημοψήφισμα του 1992 και το 2002. Το 2018, παραιτήθηκε. Οι επίσκοποι δεν μιλούσαν. Αντ ‘αυτού, υπήρχαν οργανώσεις κατά των αμβλώσεων που ισχυρίζονταν απλά ότι η άμβλωση είναι ένα σατανικό πράγμα. Η Εκκλησία κατάλαβε ότι οι άνθρωποι δεν την άκουγαν πλέον, και αποφάσιζαν μόνοι τους. Όπως και με την αντισύλληψη, η οποία είναι επίσης αμαρτία, εντούτοις τη χρησιμοποιούν και οι Ιρλανδές και οι Πολωνές. Το 2018, η Εκκλησία στην Ιρλανδία δεν ήταν πλέον πολιτική δύναμη. Στην Πολωνία, έχω την εντύπωση ότι εξακολουθεί να είναι. Αυτό όμως, δεν σημαίνει αυτομάτως ότι οι Πολωνές θα χρειαστεί να αγωνίζονται για τα δικαιώματά τους επί μακρόν. Στην Αργεντινή, η Εκκλησία δεν κατέρρευσε όπως στην Ιρλανδία, αλλά δεν μπόρεσε να σταματήσει την εισαγωγή του νόμου που νομιμοποιεί τις αμβλώσεις. Το πιο σημαντικό είναι ότι το γυναικείο κίνημα δεν πρέπει να παραιτηθεί, ότι πρέπει να επιστρέψει στους δρόμους, να υπερασπιστεί νέα δικαιώματα αλλά και όσα έχουν ήδη κατακτηθεί. Αυτά τα δικαιώματα δεν δίνονται για πάντα και μπορούν να ανακληθούν.
Κατά τη γνώμη μου, ο αγώνας των Πολωνών γυναικών έχει μια επιπλέον διάσταση. Είναι η αντιμετώπιση της ακροδεξιάς, μιας δεξιάς κυβέρνησης οι ενέργειες της οποίας γίνονται ορατές και επηρεάζουν τη Δεξιά άλλων χωρών. Όταν οι άνδρες και οι γυναίκες καθιστούν σαφές ότι δεν ασπάζονται την οπτική της Δεξιάς, δεν της επιτρέπουν να επιτύχει σε διεθνές επίπεδο. Οι Πολωνές αξίζουν τη διεθνή αλληλεγγύη και μια κυβέρνηση που στέλνει τη βάναυση αστυνομία της ενάντια στις πορείες τους ή ανέχεται περιοχές όπου «οι ΛΟΑΤ άνθρωποι δεν είναι ευπρόσδεκτοι» πρέπει να καταδικάζεται. Και όποτε η κυβέρνηση αγνοεί τις φωνές των ανθρώπων στον δρόμο, οι γυναίκες πρέπει να απαντούν: εμείς θα αγνοήσουμε τον νόμο σας. Θα βρούμε τον τρόπο να διασκεδάζουμε με τους νόμους σας. Θα πολεμήσουμε σε κάθε δυνατό επίπεδο.
-Συμβαίνει ήδη. Υπάρχει η Abortional Dream Team, μια ομάδα ακτιβιστριών που βοηθούν στη διοργάνωση ταξιδιών στο εξωτερικό για τη διενέργεια αμβλώσεων. Υπάρχουν ομάδες που βοηθούν στην εξεύρεση των πόρων για τη διενέργεια αμβλώσεων με φάρμακα. Φαίνεται ότι οι γυναίκες πιστεύουν ότι μόνο η αυτοοργάνωση και η αλληλεγγύη θα μας σώσουν, γιατί η κυβέρνηση δεν είχε καμιά πρόθεση να μπει σε διάλογο με τους διαδηλωτές, ακόμη και όταν υπήρχαν εκατοντάδες χιλιάδες στους δρόμους, ενώ στις δημοσκοπήσεις, το 70% των ερωτηθέντων τάσσονταν υπέρ των γυναικών.
-Και αυτές οι γυναικείες πρωτοβουλίες είναι υπέροχα πράγματα. Ταυτόχρονα, το ζήτημα πρέπει να ακουστεί ακόμη πιο δυνατά. Μια συζήτηση για τις αμβλώσεις σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, η οποία να συνδεθεί με τη συζήτηση για τη δημοκρατία μας. Το δικαίωμα τερματισμού μιας εγκυμοσύνης αφορά στο ποιος έχει το δικαίωμα να ελέγχει τη ζωή των γυναικών: άν οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα να αποφασίζουν ή αν υπάρχουν συγκεκριμένες ομάδες που έχουν το δικαίωμα να τις ελέγχουν.
Ο αγώνας για τις αμβλώσεις δεν είναι αγώνας για την ηθική, επειδή η Εκκλησία είναι ένας από τους πιο ανήθικους και υποκριτικούς θεσμούς. Είναι αγώνας για την αποτροπή της δημιουργίας μιας αυταρχικής κοινωνίας.
-Έχετε κι εσείς την εντύπωση ότι η αυταρχική Δεξιά αποκομίζει μόνο κέρδη από την πανδημία, ενώ η Αριστερά είναι συνεχώς σε άμυνα; Ότι η Δεξιά κεφαλαιοποιεί το κοινωνικό άγχος ενώ η Αριστερά λέει, στην καλύτερη περίπτωση, «ήρθε η ώρα να βρούμε μια εναλλακτική λύση απέναντι στον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό»; Αν είναι αρκετά γενναία ώστε να απαιτήσει την αμφισβήτιση των καπιταλιστικών κανόνων. Δεν περνάμε από τη θεωρία στην πράξη όσο η Δεξιά αναζητά νέους οπαδούς.
-Σίγουρα! Στην Ιρλανδία, τα ακροδεξιά κινήματα εξακολουθούν να έχουν χαμηλά ποσοστά, αλλά κερδίζουν νέους οπαδούς: η πανδημία και το κύμα ανεργίας που επέφερε έχουν κάνει τους ανθρώπους πιο αγχωμένους, πιο καταθλιπτικούς και πιο πρόθυμους να ακούσουν τις προτάσεις τους. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους ασχολούμαι αυτή τη στιγμή με τη δημιουργία της Le Cheile- μιας πλατφόρμας που δημιούργησε η Αριστερά για να ανακόψει την άνοδο της ακροδεξιάς. Ωστόσο, ξέρω ότι ο αποκλεισμός δεν αρκεί. Ο κόσμος πρέπει να γνωρίσει τη θεωρία μας, τις εναλλακτικές μας και πρέπει να ακούσει ότι όσα προτείνει η Δεξιά είναι άψυχα συνθήματα, ότι τα προβλήματα δεν θα λυθούν με τις εξτρεμιστικές τους ιδέες, εμείς ξέρουμε πώς σώζονται οι θέσεις εργασίας. Εμείς οι αριστεροί πρέπει να είμαστε πιο έξυπνοι και πιο αποφασισμένοι και πρέπει να μάθουμε πώς να μιλάμε σε ανθρώπους που υποφέρουν από την κρίση. Ο αγώνας για τα δικαιώματα των γυναικών συνδέεται με αυτόν τον αγώνα: σε τελική ανάλυση, η κρίση καταστρέφει ολόκληρους εργασιακούς κλάδους στους οποίους εργάζονται γυναίκες και νέοι: το λιανικό εμπόριο, τη γαστρονομία και τον τουρισμό.
-Έχετε πει σε μία από τις συνεντεύξεις σας ότι ονειρεύεστε έναν κόσμο που θα στηρίζεται σε πραγματικά ισότιμες δομές, ότι είστε περήφανη που περιγράφετε τον εαυτό σας ως «ακτιβίστρια». Τι είναι αυτό που μπορεί να μας κάνει να λέμε –συμμεριζόμενες αυτό το όνειρο– ότι ο ακτιβισμός μας επέφερε καρπούς;
Είναι δύσκολο να δώσω καθολικές συνταγές, νομίζω ότι είναι και λίγο αντιπαραγωγικό το να δίνω συμβουλές από την οπτική της δικής μου εμπειρίας στην Ιρλανδία, σε αγωνιζόμενες γυναίκες στην Πολωνία! Είμαι όμως σίγουρη για κάποια πράγματα. Παραμένω βαθιά ριζωμένη στη φεμινιστική παράδοση, προέρχομαι από αυτήν, αλλά θεωρώ ότι δεν μπορείς να είσαι ακτιβίστρια αν παραβλέπεις τις παγκόσμιες σημασιοδοτήσεις και συνδέσεις. Επειδή τα προβλήματα που πρέπει να λυθούν είναι πάντα πολλά και δεν αποσυνδέονται μεταξύ τους. Στη δική μου περίπτωση, υπάρχουν πράγματα για τα οποία πρέπει να παλέψουμε στην Ιρλανδία: η σκανδαλώδης μεταχείριση των προσφύγων που έρχονται στο νησί. Το παραμελημένο ζήτημα της στέγασης. Η κατάσταση των ηλικιωμένων -και εδώ μιλάω και για μένα- που έχουν σχεδόν εγκαταλειφθεί με την πανδημία.
Ταυτόχρονα, πρέπει να μιλάτε στους ανθρώπους με τέτοιο τρόπο που να καταλαβαίνουν ότι όσα λέτε είναι αυθεντικά, ότι έχουν να κάνουν με τη ζωή σας και τη ζωή τους. Κατά τη διάρκεια της δικής μας εκστρατείας, προσπαθήσαμε να επικοινωνήσουμε με αυτόν τον τρόπο: τι θα κάνετε, ρωτούσαμε τους αναποφάσιστους, αν η κόρη σας δεν εχει πρόσβαση στην άμβλωση; Εάν ο εγγονός σας αποδειχτεί γκέι και δεν μπορεί να παντρευτεί; Προσπαθούσαμε να κάνουμε τους ανθρώπους να βάζουν τον εαυτό τους στη θέση των άλλων, ενθαρρύνοντάς τους να νιώσουν κατανόηση και αλληλεγγύη για τους άλλους.
Ο ακτιβισμός είναι δουλειά στο πεδίο. Με τους ανθρώπους, στο δρόμο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι υπέροχα, αλλά είναι σαν ένα κομμάτι χαρτί και ένα στυλό! Βοηθούν στην οργάνωση, αλλά το πιο σημαντικό πράγμα είναι τα μεγάλα, μαζικά κινήματα. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να είναι εργαλείο για εμάς, αλλά είναι τα πλήθη των ανθρώπων που συγκεντρώνονται έξω από τα κοινοβούλια που κάνουν τις κυβερνήσεις να τρέμουν και να υποχωρούν στη βούληση του λαού.
-Πιστεύετε ότι θα δημιουργήσουμε αυτόν τον πιο ισότιμο κόσμο και ότι θα σώσουμε τον πλανήτη και τους εαυτούς μας από την καταστροφή;
-Δεν ξέρω. Αλλά είναι δειλία και ανευθυνότητα να μην παλέψουμε γι’ αυτό. Ξέρω ότι δεν μπορώ να τους πείσω όλους ή να αλλάξω τη φύση όλων των ανθρώπων… αλλά προσωπικά, δεν θα μπορούσα να βλέπω ότι υπάρχουν συστήματα και δομές που οδηγούν στον θάνατο και την καταστροφή και να μην αντιταχθώ σε αυτά. Στον βαθμό που μπορώ. Διακυβεύονται πάρα πολλά.
Πρώτη δημοσίευση στο: website of Strajk.eu (στα πολωνικά).