Εγγράφοντας τον φεμινισμό στον μαρξισμό

2^ο Συνέδριο Μαρξισμού- Φεμινισμού, Βιέννη 2016

Την εκδήλωση προετοίμασε και φιλοξένησε από κοινού μια ευρεία συμμαχία φεμινιστικών και προοδευτικών οργανώσεων μαζί με το transform! europe το οποίο ανέλαβε μεγάλο μέρος της τεχνικής υποδομής.

Ωστόσο, η εκδήλωση δεν θα πετύχαινε χωρίς την εμπλοκή πολλών φεμινιστριών εθελοντριών από το Αυστριακό φεμινιστικό δίκτυο (βλ. το επισυναπτόμενο πρόγραμμα) και την πλατφόρμα 20.000 Frauen.

Σε αντίθεση με την περσινή, πρώτη διοργάνωση του συνεδρίου, αυτή τη φορά σημειώθηκε αξιόλογη συμμετοχή φεμινιστριών από την ΚΑΕ (Κεντροανατολική Ευρώπη), την Ανατολική και τη Νότια Ευρώπη.

Για περισσότερες λεπτομέρειες διαβάστε το άρθρο της Μπριγκίτε Τάισλ, το οποίο πρωτοδημοσιεύτηκε στο Der Standard (ηλεκτρονική έκδοση). Μπορείτε να βρείτε τις περιλήψεις των εισηγήσεων στο επισυναπτόμενο πρόγραμμα (σε μορφή pdf). Σύντομα θα είναι διαθέσιμος και ο σύνδεσμος με τη βιντεοσκόπηση των πάνελ. 

Εγγράφοντας τον φεμινισμό στον μαρξισμό

Της Μπριγκίτε Τάισλ

Το Δεύτερο Διεθνές Συνέδριο για τον Μαρξισμό – Φεμινισμό έφερε κοντά αριστερές θεωρητικούς και ακτιβίστριες από όλο τον κόσμο στη Βιέννη.

Οι έννοιες «απελευθέρωση των γυναικών» και «σχέσεις υποτέλειας» εμφανίζονται εξαιρετικά σπάνια στα κείμενα των σύγχρονων σπουδών φύλου. «Το να είσαι μαρξίστρια φεμινίστρια ισοδυναμεί με το να είσαι δεινόσαυρος, στις παρέες μου»: αυτές τις λέξεις χρησιμοποίησε μια σουηδή ακτιβίστρια στην τελική ολομέλεια του Συνεδρίου της Βιέννης. Οι ανησυχίες της, όμως, για πλήρη εξαφάνιση του μαρξιστικού φεμινισμού –ή του φεμινιστικού μαρξισμού- είναι μάλλον αβάσιμες, με δεδομένη την ανταπόκριση που είχε η εκδήλωση. Η οργανωτική επιτροπή ενέγραψε περίπου πεντακόσια άτομα -μεταξύ αυτών και φοιτήτριες- τις τρεις ημέρες του συνεδρίου στο Atelierhaus της Ακαδημίας Καλών Τεχνών. Ανάλογο ενδιαφέρον είχε εκδηλωθεί και για το περσινό, πρώτο συνέδριο, που έγινε στο Βερολίνο, με πρωτοβουλία της Φρίγγα Χάουγκ.

Θεωρία και πρακτική

Το πρόγραμμα του συνεδρίου ήταν πυκνό και χωριζόταν σε δυο ενότητες: με την πρώτη να αφορά τη Μαρξιστική- Φεμινιστική Θεωρία και την άλλη την Οργάνωση. Στις δυο αυτές ενότητες που εξελίσσονταν παράλληλα, διάφορες ερευνήτριες και ακτιβίστριες από την Ευρώπη, αλλά και την Αργεντινή, τη Βραζιλία, τις ΗΠΑ, τη Νότια Αφρική και την Αυστραλία, παρουσίασαν τις αναλύσεις τους. Ανάμεσά τους και διακεκριμένες διανοούμενες, όπως η Γκαγιάτρι Σακραβόρτι Σπίβακ, θεωρητικός της μετα-αποικιοκρατίας και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, ή η Νίρα Γιουβάλ-Ντέιβις, καθηγήτρια πανεπιστημίου στο Λονδίνο. Το υψηλό θεωρητικό επίπεδο δυσκόλεψε μερίδα του κοινού που δεν είχε ιδιαίτερη εξοικείωση με τα κείμενα του Καρλ Μαρξ, της Ρόζας Λούξεμπουργκ, του Αντόνιο Γκράμσι και των θεωρητικών της Σχολής της Φραγκφούρτης, αλλά, έτσι κι αλλιώς, στόχος του συνεδρίου δεν ήταν να γίνουν συζητήσεις για συγκεκριμένη πολιτική δράση.

Και στο Βερολίνο είχαν διατυπωθεί κριτικές για υπερβολική χρήση της θεωρίας, στις οποίες η Φρίγγα Χάουγκ ανέτεινε ότι η χρήση αυτή είναι απαραίτητη για την ενδυνάμωση της μαρξιστικής- φεμινιστικής θεωρίας ως εργαλείου μετασχηματισμού της κοινωνίας. Τα θέματα που απασχόλησαν τις συζητήσεις ήταν: οι έννοιες εργασία και φροντίδα, ζητήματα διατομεακότητας, ο νέος υλισμός και ο οικοφεμινισμός, καθώς και οι μαρξιστικές – φεμινιστικές αναλύσεις της μητρότητας, της μάχης κατά του φονταμενταλισμού ή του ρατσισμού, της παρανομίας, της εκπαίδευσης και της σεξιστικής ισλαμοφοβίας. Στην ενότητα «Η Φεμινιστική Οργάνωση πέρα από την Ευρώπη» οι ακτιβίστριες μίλησαν για τους φεμινιστικούς αγώνες στην Τουρκία και για την οργάνωση των γυναικών σε εργατικά συνδικάτα στη Βραζιλία, δεν υπήρξε όμως πολύς χρόνος για αναζήτηση κοινών τόπων μεταξύ των χωρών. Η Φελιντέ Εραλπ, μέλος της Φεμινιστικής Κολεκτίβας της Κωνσταντινούπολης, από τη συνοριακή πόλη Σουρούτς και εθελόντρια στον πόλεμο στο Κομπάνι, ανέδειξε –στην τοπική της διάλεκτο- ζητήματα όπως: α) πώς ο πόλεμος και οι διάφοροι τύποι ανδρισμού διαμορφώνουν ο ένας τον άλλο και β) σε τι μπορεί να συνίσταται η αντίσταση των γυναικών σε μια κοινωνία που διατρέχεται από μια «διασυνοριακή πολιτική  μίσους». 

Μαρξιστικό- φεμινιστικό μανιφέστο

Η Φρίγγα Χάουγκ, πρώην καθηγήτρια κοινωνιολογίας, πρόεδρος του Ινστιτούτου Κριτικής Θεωρίας του Βερολίνου και μέλος του DIE LINKE, εργάζεται επί δεκαετίες για τη συμφιλίωση του μαρξισμού με τον φεμινισμό ή, με άλλα λόγια: για να κάνει παραγωγικές τις εντάσεις που υπάρχουν ανάμεσά τους. Γι’ αυτήν, ο φεμινισμός χωρίς την κριτική του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής είναι εξίσου αδιανόητος με το μαρξισμό που αγνοεί την ανάλυση των έμφυλων σχέσεων. «Είναι σαφές ότι οι έμφυλες σχέσεις είναι σχέσεις παραγωγής, και όχι κάτι επιπλέον», υποστηρίζει η τρίτη θέση του μανιφέστου που ετοίμασε η Χάουγκ και συζητήθηκε στο συνέδριο της Βιέννης. 

Στόχος του μανιφέστου είναι να αποτελέσει τη βάση για μελλοντική συνεργασία και κατανόηση. Το μανιφέστο αποκάλυψε ότι –σε αντίθεση με τον μεταμοντέρνο φεμινισμό- ο μαρξιστικός φεμινισμός δεν υποχωρεί ούτε απέναντι σε ένα πανίσχυρο ‘Εμείς’,  ούτε απέναντι στην ουσιοκρατική θεώρηση των γυναικών, έστω και για στρατηγικούς λόγους. Αυτό το ζήτημα έκανε αισθητή τη διαχωριστική γραμμή που διαπερνά συχνά τις φεμινιστικές θεωρίες των  διαφορετικών γενεών. Η πρόταση μιας νέας θεωρητικού να διαδώσουμε τις θέσεις που παρουσιάστηκαν («ο μαρξιστικός φεμινισμός απορρίπτει τη φυσιοκρατική πρόσληψη του φύλου, εξίσου με την πρόσληψη του αμφίφυλου συστήματος ως μιας υπεριστορικής και οντολογικής πραγματικότητας»)  χειροκροτήθηκε πολύ στην αίθουσα, ενώ δε βρήκε σύμφωνη τη Φρίγγα Χάουγκ, η οποία είχε εξαπολύσει επίθεση –στην εναρκτήρια ομιλία της- στα «δεκαέξι φύλα». Το κοινό, όμως, την υιοθέτησε.

Βερολίνο – Βιέννη – Λουντ       

Παρότι δεν υπήρχε ούτε πολύς χρόνος ή χώρος για ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ διαφορετικών γενεών φεμινιστριών, όπως σχολίασε μια ακτιβίστρια, το συνέδριο έφερε κοντά ακτιβίστριες και θεωρητικούς όλων των ηλικιών, κάτι που συμβαίνει σπάνια στις φεμινιστικές εκδηλώσεις. Η σκυτάλη θα δοθεί, πιθανότατα, από την Φρίγγα Χάουγκ, τη Νόρα Ρέτζελ, τη Χάιντι Άμπρος και όσες συμμετείχαν στη διοργάνωση του συνεδρίου της Βιέννης, στις ακτιβίστριες από τη σουηδική πόλη Λουντ, όπου θα διεξαχθεί το τρίτο διεθνές Συνέδριο Μαρξισμού – Φεμινισμού. 

Η ίδια η διοργάνωση της εκδήλωσης προσφέρει την ευκαιρία να επινοεί κανείς τρόπους μέσα σε συνθήκες νεοφιλελευθερισμού: καμιά οικονομικά ισχυρή οργάνωση δεν στηρίζει την πρωτοβουλία, η οποία επαφίεται στους ώμους μερικών εθελοντριών, προκειμένου να υλοποιήσουν μια ακόμη διεθνή εκδήλωση με παρόμοιο στόχο. «Η διοργάνωση του Μαρξιστικού- Φεμινιστικού Συνεδρίου και η εξεύρεση διαφορετικών προσεγγίσεων για την επίτευξη συνεργασίας, ή και σύγκρουσης σε αυτό, αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο μετατρέπουμε την αντίστασή μας σε διαδικασία ανάπτυξης ενός συνεχούς μαρξιστικού – φεμινιστικού κινήματος» είναι τα λόγια με τα οποία η  12^η θέση του μανιφέστου περιγράφει το μέλλον.  

Μεταφράστηκε από: http://derstandard.at/2000045658367/Marxismus–feministisch–umschreiben

Μετάφραση στα ελληνικά: Καλλιόπη Αλεξοπούλου