του Γίρι Μάλεκ
Οι περιφερειακές εκλογές είχαν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
-Εκφράστηκε η έντονη δυσαρέσκεια ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού απέναντι στη σημερινή κυβέρνηση που αποτελείται από τα κόμματα ODS (Πολιτικό Δημοκρατικό Κόμμα), TOP-09 και LIDEM (Φιλελεύθεροι Δημοκράτες).
-Το Τσέχικο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (ČSSD) θεωρήθηκε ότι έφερε επίσης μέρος της ευθύνης, εξαιτίας του γεγονότος ότι αν και είναι στην αντιπολίτευση, βρίσκεται στη διοίκηση ορισμένων περιφερειών μαζί με τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού.
-Το Κομμουνιστικό Κόμμα Βοημίας-Μοραβαίας (KSČM), ως εκπρόσωπος της ριζοσπαστικής αριστεράς, αύξησε τις δυνάμεις του.
– Τα μη-κοινοβουλευτικά κόμματα, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που έχουν πια καθιερωθεί στην πολιτική σκηνή, έπαιξαν λίγο μεγαλύτερο ρόλο, αλλά μόνο σε ορισμένες περιφέρειες (σε μία από αυτές πήραν την πρώτη θέση).
-Παρά τη γενική απάθεια, η προσέλευση ήταν ανάλογη των προηγούμενων εκλογών (2008: 40.3%, 2012: 36.9%, αλλά στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2010: 62.6%).
-Ο πρώτος γύρος των εκλογών για το ένα τρίτο της Συγκλητου διεξήχθη παράλληλα με τις περιφερειακές εκλογές. Η δεξιά (ιδιαίτερα το ODS) υπέστη ήττα και, όπως ήταν ήδη σαφές, δεν διατήρησε τις δυνάμεις της.
-Οι λεγόμενοι ανεξάρτητοι υποψήφιοι σημείωσαν μόνο οριακή επιτυχία.
-Η αναμενόμενη αύξηση των εξτρεμιστικών (δεξιών λαϊκιστικών) κομμάτων ή άλλων νεο-ιδρυθέντων κομμάτων που είναι, σε μεγάλο βαθμό, στραμμένα στον εθνικισμό και τον δεξιό ευρω-σκεπτικισμό κτλ. δεν πραγματοποιήθηκε. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπήρξαν διακριτές διαφορές σε τοπικό επίπεδο. Ένα ακροδεξιό εξτρεμιστικό κόμμα, που ο μέσος όρος της ψήφου του ήταν 1.57%, σε ορισμένες περιοχές που έχουν πληγεί ιδιαίτερα από την κρίση πέτυχε καλύτερα αποτελέσματα: 7.55% στο Σλούκνοβ της Βόρειας Βοημίας και 13.5% στο Βάρνσντορφ.
-Η έκταση της διαφθοράς και της ανήθικης συμπεριφοράς από την πλευρά της πολιτικής ελίτ, που υπάρχει τόσο στην κυβέρνηση όσο και στην “αντιπολίτευση” του Τσέχικου ΣΚ, συνέβαλαν στην αρνητική ατμόσφαιρα. Αυτή εκφράστηκε κυρίως με την «τιμωρία» των κομμάτων του κυβερνητικού συνασπισμού και ενός μέρους του Τσέχικου ΣΚ που θεωρείται επίσης συνδεδεμένο με αυτές τις πρακτικές. Πρόσφατα υπήρξαν διάφορες αποκαλύψεις, καθώς και ποινικές διαδικασίες κατά κρατικών αξιωματούχων, πολιτικών και άλλων προσώπων στενά συνδεμένων με όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα, με εξαίρεση του ΚΚ Βοημίας-Μοραβαίας, για υπεξαίρεση κρατικών περιουσιακών στοιχείων, καθώς και χρημάτων από τα Ευρωπαϊκά Ταμεία.
-Είναι αλήθεια ότι κατά την διάρκεια μιας κοινοβουλευτικής περιόδου τα αποτελέσματα της αντιπολίτευσης είναι σαφώς καλύτερα από εκείνα του κυβερνητικού συνασπισμού . Ωστόσο, η πτώση κάποιων κομμάτων ήταν μεγαλύτερη από την αναμενόμενη τόσο σε ποσοστό όσο και σε έδρες (το ODS έχασε 78 έδρες και το Τσέχικο ΣΚ 75). Αντίθετα, το ΚΚ Βοημίας-Μοραβίας κέρδισε 68 έδρες. Το TOP 09, που δεν ήταν πλήρως οργανωτικά συγκροτημένο στις τελευταίες εκλογές, κέρδισε 37 έδρες, αλλά λόγω της συμμετοχής του στον κυβερνητικό συνασπισμό θεωρείται ότι ανήκει και αυτό στους ηττημένους. Το κόμμα Χριστιανική Δημοκρατική Ένωση-Τσέχικο Λαϊκό Κόμμα (KDU-ČSL) παρέμεινε σχεδόν στο ίδιο επίπεδο (+5 έδρες). Η Πράγα είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση: ενώ θεωρείται ως μία από τις περιφέρειες, οι περιφερειακές εκλογές εκεί πραγματοποιούνται μαζί με τις δημοτικές (οι οποίες, όμως, φέτος δεν έγιναν).
Πώς πρέπει να αξιολογήσουμε τα αποτελέσματα για την αριστερά;
Σχεδόν σε όλες τις περιφέρειες, το Τσέχικο ΣΚ και το KK Bοημίας-Mοραβίας μπορούν να σχηματίσουν συνασπισμούς πλειοψηφίας. Κατά την περίοδο πριν από τις εκλογές, σε δύο περιοχές τα δύο αυτά κόμματα συμμετείχαν σε ευρείς συνασπισμούς και τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι πολίτες αξιολόγησαν θετικά αυτή την επιλογή τους. Σε ορισμένες άλλες περιοχές υπήρξαν κυβερνήσεις μειοψηφίας του Τσέχικου ΣΚ με τη σιωπηρή στήριξη του KK Bοημίας-Mοραβίας ή σχηματίστηκαν άλλοι συνασπισμοί και το KK Bοημίας-Mοραβίας ήταν στην αντιπολίτευση. Αποδείχθηκε ότι αυτοί οι συνασπισμοί δεν έφεραν καλύτερα αποτελέσματα στο Τσέχικο ΣΚ κατά τις φετινές εκλογές. Ένα βασικό ερώτημα με το οποίο έρχεται αντιμέτωπο το Τσέχικο ΣΚ είναι αν είναι διατεθειμένο να συμμετάσχει σε ευρείς συνασπισμούς με το KK Bοημίας-Mοραβίας ή θα αναζητήσει τρόπους να το αποφύγει, εν γνώσει του ότι υπάρχει κίνδυνος οι ψηφοφόροι του να μην του συγχωρήσουν τη συγκυβέρνηση με τον ακροδεξιό συνασπισμό.
Η επιλογή του ψηφοδελτίου του KK Bοημίας-Mοραβίας (το οποίο περιλαμβάνει μέλη και μη μέλη του κόμματος) σήμαινε την απόρριψη: α) του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού και της θέσης για την ανάγκη περικοπών στις δαπάνες, β) της επιβάρυνσης των πολιτών, των εργαζομένων, της μεσαίας τάξης και των συνταξιούχων με το κόστος της κρίσης του συστήματος και γ) της εφαρμογής πολιτικών που οι επιπτώσεις τους στους κεφαλαιούχους είναι όσο το δυνατόν μικρότερες. Ήταν επίσης, μια έκφραση δυσαρέσκειας για τις πολιτικές του Τσέχικου ΣΚ που, αν και προσπαθεί να μειώσει τις επιπτώσεις των μέτρων στη μεσαία τάξη, σπάνια θέτει αιτήματα για πιο ουσιαστικές αλλαγές. Ένας πρόσθετος λόγος για τα συγκεκριμένα εκλογικά αποτελέσματα ενδεχομένως ήταν ότι στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές κάποια νέα κόμματα με ασαφή προγράμματα, αλλά πολύ ελκυστικά συνθήματα, σημείωσαν σημαντική επιτυχία. Στη συνέχεια, όμως, τα κόμματα αυτά απογοήτευσαν τους ψηφοφόρους, οι οποίοι αυτή τη φορά ψήφισαν πιο προσεκτικά και δεν πειραματίστηκαν (π.χ. το κόμμα Věci veřejné (Δημόσιες Υποθέσεις) με ποσοστό 10.88% στις βουλευτικές εκλογές, αυτή τη φορά έλαβε μόνο 0.25%). Έτσι, το ψηφοδέλτιο του KK Bοημίας-Mοραβίας, με το κριτικό προφίλ που έχει αυτό το κόμμα, ήταν αυτό που προσέλκυσε το ενδιαφέρον των ψηφοφόρων. Κάποιες άλλες ριζοσπαστικές αριστερές οργανώσεις δεν συμμετείχαν στις εκλογές, με εξαίρεση το KSČ (Κομμουνιστικό Κόμμα της Τσεχοσλοβακίας). Οι ρίζες του KΚ Τσεχοσλοβακίας βρίσκονται στο Κομμουνιστικό Κόμμα που υπήρχε πριν το 1989 και γι’ αυτό μπορεί να θεωρηθεί ότι εκπροσωπεί την της κομμουνιστική ορθοδοξία. Αυτό το κόμμα συμμετείχε στις εκλογές μόνο τεσσάρων περιοχών, με υψηλότερο ποσοστό σε μία από αυτές το 2.21%, και γενικό ποσοστό 0.55%. Ούτε τα ψηφοδέλτια των αριστερών ΜΚΟ, ενώσεων πολιτών κλπ παρουσίασαν κάποια εντυπωσιακά αποτελέσματα στις εκλογές. Αυτές οι ομάδες υποτίμησαν την προεκλογική περίοδο και πρόβαλαν τις δικές τους προτάσεις, χωρίς να επιδιώξουν κάποια συνεργασία με το KK Bοημίας-Mοραβίας ή να συμμετάσχουν στα ψηφοδέλτιά του. Τέλος, το εκλογικό αποτέλεσμα των Πρασίνων ήταν επίσης αμελητέο (1.75%).
Τα καλά αποτελέσματα του KK Bοημίας-Mοραβίας ήταν επακόλουθο της μακροχρόνιας πραγματιστικής και συνετής πολιτικής του. Ενίοτε, κάποια στελέχη του πραγματοποιούν ομιλίες «αρχών» ή επιδεικνύουν εμφανώς την πίστη τους σε «ιδέες» και δεν διστάζουν να επικρίνουν αυστηρά τον καπιταλισμό. Ωστόσο, ειδικά σε περιφερειακό και δημοτικό επίπεδο το KK Bοημίας-Mοραβίας έχει μια αποτελεσματική πολιτική προσέγγιση που επιβραδύνει τα αντικοινωνικά βήματα της κυβέρνησης και συμβάλει στη διαμόρφωση μιας θετικής εικόνας του κόμματος στην κοινή γνώμη. Τα προγράμματα των κομμάτων δεν ήταν στην πρώτη γραμμή στις φετινές εκλογές, με την παρουσίαση όλων των κομματικών μανιφέστων να έχουν μετατραπεί σε μικρά συνθήματα. Το KK Bοημίας-Mοραβίας, του οποίου το εκλογικό σώμα είναι περισσότερο από 10 φορές μεγαλύτερο του συνολικού αριθμού των μελών του, πρέπει να έχει συναίσθηση ότι πολλοί ψηφοφόροι δε θέλουν να υπερβούν τον καπιταλισμό και βασικά φοβούνται τις ουσιαστικές αλλαγές στο σύστημα. Ο κύριος στόχος των περισσότερων αριστερών ψηφοφόρων είναι ένα είδος μεταβολής του κράτους πρόνοιας. Αυτό γενικώς λαμβάνεται υπόψη από τους εκπροσώπους του KK Bοημίας-Mοραβίας.
Από την πλευρά της προοπτικής της αριστεράς, αυτές οι εκλογές ήταν επίσης μια μαρτυρία της αποτυχίας των άλλων πλην του ΚΚ Βοημίας-Μοραβίας ριζοσπαστικών αριστερών εναλλακτικών κομμάτων. Τα κόμματα αυτά απέτυχαν να παρουσιάσουν εναλλακτικές, ριζοσπαστικές, αριστερές παραλλαγές κοινωνικής ανάπτυξης, ενώ επιπλέον δεν διατύπωσαν κάποια σχέδια για την ενότητα των ευρωπαϊκών αριστερών δυνάμεων. Αλλά και το KK Bοημίας-Mοραβίας είναι πολύ επιφυλακτικό απέναντι στην ευρωπαϊκή ενοποίηση και βασικά αντιτίθεται στην τωρινή μορφή της ΕΕ και γι’ αυτό δεν μπορούσαμε να περιμένουμε από αυτό έναν ουσιαστικό ευρωπαϊκό «τόνο» στην πολιτική του. Στην περίπτωση των μη-κομουνιστικών ριζοσπαστικών αριστερών ομάδων, τώρα, ο αντι-κομμουνισμός μερικών εξ αυτών είναι αρκετά έντονος, ενώ ορισμένα από αυτά απορρίπτουν το κομματικό σύστημα στο σύνολό του. Ωστόσο αυτές οι απόψεις έχουν αμελητέα απήχηση στην κοινωνία. Στο βαθμό που είναι εξωτερικά ορατές, παίρνουν τη μορφή εκλογικής αποχής.
Η διεθνής πολιτική πλευρά
Το τελευταίο μου σχόλιο θίγει την διεθνή πολιτική πλευρά αυτών των “τοπικών” εκλογών. Επιβεβαιώθηκε ότι στην κοινωνία της Τσεχίας υπάρχει ένα σταθερό (και τώρα κάπως αυξανόμενο) μπλοκ πολιτών με αριστερό προσανατολισμό, οι οποίοι πιστεύουν ότι η παραδοσιακή κοινωνική δημοκρατία δεν είναι ικανή να ανταποκριθεί στις προσδοκίες τους σε σχέση με τη λειτουργία της κοινωνίας. Γι’ αυτόν το λόγο έδωσαν σημαντική στήριξη σε μια ριζοσπαστική αριστερή οργάνωση. Με την ιδιομορφία της, πρόκειται για μια κατάσταση που αποτελεί εξαίρεση στις μετα-κομμουνιστικές χώρες. Σε μια μακροπρόθεσμη προοπτική, το KK Bοημίας-Mοραβίας είναι η μόνη δύναμη με αυτά τα χαρακτηριστικά στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής αριστερής στρατηγικής. Ο κεντροευρωπαϊκός και ανατολικοευρωπαϊκός χώρος χρειάζεται επειγόντως μια κοινή ριζοσπαστική αριστερή πολιτική και είναι σαφές ότι αυτό δεν είναι εφικτό σήμερα χωρίς την ενεργοποίηση και τη συμπόρευση της συγκεκριμένης ριζοσπαστικής αριστεράς που υπάρχει στην Δημοκρατία της Τσεχίας. Επομένως, είναι απολύτως αναγκαίο να βρεθούν, βραχυπρόθεσμα, ακόμα και μη παραδοσιακοί τρόποι για την έναρξη μιας διαδικασίας ενεργού και στρατηγικής συνεργασίας. Η περίπλοκη κατάσταση της ΕΕ και τα πολιτικά απρόβλεπτα που αυτή γεννά απαιτούν την εξεύρεση από την ευρωπαϊκή αριστερά νέων μορφών συνεργασίας και ενός πιο αποτελεσματικού συντονισμού.
Εκλογές των περιφερειακών συμβουλίων της δημοκρατίας της Τσεχίας που πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο του 2012
13 περιφέρειες – 7.472.000 ψηφοφόροι
(στην Πράγα έχουν ήδη γίνει εκλογές το 2010 – 943.500 ψηφοφόροι)
|
Κόμμα |
Αριθμός ψήφων |
Αποτέλεσμα σε % |
|
|
|
||||
|
|
2008 |
2008 |
2012 |
2012 |
|
||||
|
CSSD |
1044719 |
35,85 |
23,58 |
621961 |
|
||||
|
KSCM |
438024 |
15,03 |
20,43 |
538953 |
|
||||
|
ODS |
687005 |
23,57 |
12,28 |
324081 |
|
||||
|
KDU-CSL |
193911 |
6,65 |
5,82 |
153510 |
|
||||
|
TOP09 |
|
x |
8,83 |
175089 |
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
συμμετοχή |
|
|
|
|
|
||||
|
% |
|
40,30 |
36,88 |
|
|
||||
CSSD – Τσέχικο Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα
KSCM – Κομμουνιστικό Κόμμα Βοημίας-Μοραβίας
ODS – Πολιτικό Δημοκρατικό Κόμμα (φιλελεύθερο συντηρητικό, αντικομμουνιστικό και ιδιαίτερα ευρωσκεπτικιστικό)
KDU-CSL – Χριστιανική Δημοκρατική Ένωση-Τσέχικο Λαϊκό Κόμμα (κόμμα που εκφράζει χριστιανικές δημοκρατικές απόψεις)
TOP 09 – συντηρητικό και δημοκρατικό κόμμα (περισσότερο συντηρητικό).
Ο τωρινός κυβερνών συνασπισμός ODS + TOP 09 + LIDEM δεν συμμετείχε σε αυτές τις εκλογές.
Δεύτερος γύρος των εκλογών της Συγκλήτου: Η αριστερά κατοχύρωσε την κυρίαρχη θέση της
Ο δεύτερος γύρος των εκλογών της Συγκλήτου διεξήχθη στις 19-20 Οκτωβρίου και επιβεβαίωσε την ενίσχυση της αριστεράς. Αυτή τη φορά την πρώτη θέση κατέλαβε το Τσέχικο ΣΚ, δηλαδή η μετριοπαθής αριστερά. Το KK Βοημίας-Μοραβίας διατήρησε τη μία έδρα που είχε. Όπως ήταν αναμενόμενο, η δεξιά είχε και εδώ απώλειες. Το ODS επικράτησε μόνο σε 4 εκλογικές περιφέρειες και έχασε 9 έδρες. Μετά τις εκλογές, η Σύγκλητος (που αποτελείται συνολικά από 81 έδρες) συγκροτήθηκε ως εξής: Τσέχικο ΣΚ-46 έδρες , KK Bοημίας-Mοραβίας-2 έδρες, ODS-15 έδρες, TOP 09-4 έδρες, Πράσινοι-1 έδρα, Πειρατές (σε συνασπισμό με τους Χριστιανοδημοκράτες και τους Πράσινους)-1 έδρα. Η προσέλευση ήταν μόνο 18.6%, ενώ σε ορισμένες περιοχές έπεσε μέχρι και στο10%. Η υψηλότερη προσέλευση σημειώθηκε στην Πράγα (30%), όπου η “αντιπαράθεση” μεταξύ του KK Bοημίας-Mοραβίας (με υποψήφιο τον αντιπρόεδρο του κόμματος Ι. Ντόλεζ) και του ODS (ο υποψήφιος του οποίου υποστηριζόταν φανερά από τον Πρόεδρο της Τσεχίας και ανοιχτά από τους αρχηγούς κομμάτων του κυβερνητικού συνασπισμού). Η Πράγα εξακολουθεί να είναι ένα φρούριο της δεξιάς.