Επιτέλους, λίγη ορατότητα στις παράνομες αυστριακές επαναπροωθήσεις!

Η υπόθεση έφτασε στο δικαστήριο μετά από τη στενή συνεργασία αυστριακών ΜΚΟ με τον ενάγοντα, με την υποστήριξη μιας ομάδας ακτιβιστών και δικηγόρων. Η σημαίνουσα αυτή δικαστική απόφαση, όχι μόνο κάνει ορατό τον ρόλο της αυστριακής αστυνομίας στη συνεχιζόμενη αλυσίδα επαναπροωθήσεων κατά μήκος του «Δρόμου των Βαλκανίων», αλλά συνιστά και δεδικασμένο για τους μελλοντικούς διεθνικούς αγώνες κατά της βίας και του βασανισμού ανθρώπων που μετακινούνται σε όλη την Ευρώπη.

Διαβάστε την αγγλική μετάφραση της δικαστικής απόφασης κάτω δεξιά  (mobile version) στα Documents (PDF), σε μετάφραση της συλλογικότητας: Push-Back Alarm Austria για λογαριασμό του transform! europe

Η όχι και τόσο σπάνια περίπτωση του Αγιούμπ

Τον Σεπτέμβριο του 2020, ο Αγιούμπ Ν. ταξίδευε μαζί με άλλους έξι πρόσφυγες. Εισήλθαν στην Αυστρία από τα σλοβενικά σύνορα, ερχόμενοι από τη Βοσνία. Μετά από πολύ σκληρή πεζοπορία που διήρκεσε σχεδόν δυο εβδομάδες, ένας ντόπιος τους κατέδωσε στην αστυνομία η οποία εξαπέλυσε μεγάλο ανθρωποκυνηγητό εναντίον τους κινητοποιώντας τεράστιο αριθμό ανδρών. Τα όσα υπέστησαν ο Αγιούμπ και οι συνταξιδιώτες του κατατέθηκαν στην ακροαματική διαδικασία που κράτησε τέσσερις μήνες. Σύμφωνα με την καταγγελία του νεαρού άνδρα, οι αυστριακές αρχές αγνόησαν τις επανειλημένες αιτήσεις τους να συμπληρώσουν τα έγγραφα για την απονομή ασύλου, ενώ τους στέρησαν την πρόσβαση σε τροφή και τους ταπείνωσαν πριν τους επαναπροωθήσουν στη Σλοβενία. Όπως συμβαίνει συχνά, οι παράνομες ενέργειες της αυστριακής συνοριακής αστυνομίας οδήγησαν στην αλυσιδωτή επαναπροώθησή τους στη Βοσνία μέσω Κροατίας. Η ομάδα έφτασε στη Βοσνία σε λιγότερο από 48 ώρες από τη σύλληψή της στην Αυστρία.  

Οι παράνομες πρακτικές έγιναν κανόνας

Οποιοσδήποτε εισέρχεται στην Αυστρία δηλώνοντας την πρόθεσή του να αιτηθεί άσυλο έχει το δικαίωμα να κάνει αίτηση και να περάσει από τη νόμιμη διαδικασία. Η αστυνομία, παρότι έχει το δικαίωμα να σταματά και να οδηγεί σε κράτηση τα άτομα που εισέρχονται στα σύνορα της Αυστρίας, να ζητά τα ταυτοτικά τους έγγραφα και, σε κάποιες περιπτώσεις, να τους κάνει και σωματική έρευνα, σε καμιά περίπτωση δεν έχει το δικαίωμα να αποφασίζει αν ο αιτών άσυλο το δικαιούται ή αν δικαιούται να κάνει αίτηση. Παρόλα αυτά, φαίνεται ότι οι προαναφερθείσες ενέργειες αποτελούν κοινή πρακτική στα σύνορα της χώρας, ενώ οι αστυνομικοί αγνοούν σκόπιμα ότι διαπράττουν παρανομία. Η Κλεμάνς Λάνερ, συνήγορος υπεράσπισης του Αγιούμπ, δήλωσε σχετικά: «Εμείς ζητήσαμε την εφαρμογή του αυστριακού δικαίου, του ευρωπαϊκού και του διεθνούς δικαίου, τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο. Οι νόμοι αφορούν τους πάντες, και την ίδια την αστυνομία». 

Ο αγώνας κατά των παράνομων επαναπροωθήσεων

Παρόλο που οι αναφορές για παράνομες επαναπροωθήσεις από την Αυστρία είναι πολλές, είναι δύσκολο να βρεθούν άνθρωποι οι οποίοι δέχονται να καταθέσουν για την περιπέτειά τους ενώπιον μιας χώρας που τους έχει φερθεί εχθρικά, ενώ δεν έχουν πολλά να κερδίσουν από κάτι τέτοιο. Η προσφυγή του Αγιούμπ Ν. έγινε δυνατή χάρη στην ισχυρή συνεργασία Βόσνιων, Σλοβένων και Αυστριακών ακτιβιστών και τη θαρραλέα συναίνεση του νεαρού Μαροκινού ο οποίος έγινε η φωνή των αναρίθμητων ανθρώπων που υπέστησαν την ίδια κακομεταχείριση τα προηγούμενα χρόνια. Κύρια τεκμήρια της προσφυγής του ήταν οι βιντεοσκοπημένες μαρτυρίες του Αγιούμπ Ν. και ενός άλλου θύματος της ίδιας επαναπροώθησης. Τις συνεντεύξεις πήραν ακτιβιστές της αυστριακής πρωτοβουλίας Push-Back Alarm Austria με τη βοήθεια διερμηνέων. Οι καταγεγραμμένες καταθέσεις που είχαν διάρκεια μιας ώρας περιγράφουν λεπτομερώς τις ταπεινωτικές και ρατσιστικές πρακτικές της αυστριακής αστυνομίας. Όχι μόνο αγνοήθηκε η επιθυμία των καταγγελόντων να υποβάλλουν αίτημα ασύλου, αλλά η αστυνομία εξαπέλυσε και βίαιο ανθρωποκυνηγητό εναντίον τους που κράτησε αρκετές ώρες, κυνηγώντας τους στα δάση και τα καλαμποχώραφα της περιοχής και χρησιμοποιώντας δεκάδες αστυνομικούς. Οι ντόπιοι που παρακολούθησαν το ανθρωποκυνηγητό ανέφεραν ότι δεν ένιωσαν φόβο εξαιτίας των αιτούντων άσυλο, αλλά της μαζικής παρουσίας της αστυνομίας εκείνη τη μέρα. Μετά από αυτό, η στυνομία κράτησε τους πρόσφυγες υπό περιορισμό και χωρίς τροφή, ενώ τους έκαναν εξονυχιστικό σωματικό έλεγχο δημόσια.

Οι ανακρίσεις έγιναν σε σπασμένα αγγλικά χωρίς μεταφραστή. Σύμφωνα με τις δηλώσεις των αστυνομικών στο δικαστήριο, η περίπτωση του Αγιούμπ Ν. δεν αποτελεί εξαίρεση, αλλά ρουτίνα στα αυστριακά σύνορα, σε βαθμό οι ίδιοι οι αστυνομικοί να δείχνουν να μην αντιλαμβάνονται κάποιο λάθος στις ενέργειές τους.

Ρίχνοντας φως στις αόρατες πρακτικές της αστυνομίας

Είναι σχεδόν αδύνατο να αντλήσουμε ακριβείς πληροφορίες γι’ αυτές τις παράνομες πρακτικές γιατί, αφενός, το αστυνομικό τμήμα αρνείται διαρκώς ότι οι πρόσφυγες ζήτησαν άσυλο και, αφετέρου, η Αυστρία είναι μια από τις τελευταίες χώρες της ΕΕ που δεν διαθέτουν ολοκληρωμένο νόμο περί ελευθερίας της πληροφορίας. Η κοινοβουλευτική έρευνα μπορεί να ρίξει λίγο φως στην υπόθεση, αλλά ακόμη και τότε η πληροφόρηση είναι ισχνή, γιατί κάποιες περιπτώσεις απλώς δεν «καταγράφονται» και, επομένως, δεν υπάρχουν αρχεία. Ως εκ τούτου, η προσφυγή στη δικαιοσύνη αποτελεί καίριο εργαλείο για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τους ακτιβιστές που αντιτίθενται στις παράνομες και απάνθρωπες πρακτικές της αστυνομίας στα σύνορα. Το 2016, μετά από μαζικές επαναπροωθήσεις στα αυστρο-σλοβενικά σύνορα κοντά στην πόλη Σπίλφελντ, τις τελευταίες εβδομάδες του αποκαλούμενου «Βαλκανικού Διαδρόμου», στο ίδιο δικαστήριο κατατέθηκε πληθώρα προσφυγών, οι οποίες απέβησαν καταδικαστικές για την αστυνομία, στην πλειονότητά τους. Ο ίδιος δικαστής που ανέλαβε την υπόθεση του Αγιούμπ, εξέδωσε αποφάσεις που δικαίωναν τους ενάγοντες στην πλειονότητα των υποθέσεων, μετά από ημέρες ακροάσεων οι οποίες επέτρεψαν την καταγραφή των αστυνομικών πρακτικών στο αποκαλούμενο «μαύρο κουτί» του Σπίλφελντ.

Στις αρχές του 2021, το Υπουργείο Εσωτερικών, σε απάντησή του σε κοινοβουλευτική έρευνα, διευκρίνησε ότι το 2021 η Αυστρία είχε αρνηθεί την είσοδο από τη Σλοβενία σε 494 άτομα, ενώ άλλα 547 άτομα είχαν επαναπροωθηθεί στην Ουγγαρία. Παρότι δεν δόθηκε καμιά πληροφορία σχετικά με τις συνθήκες, ανάμεσα στα παραπάνω άτομα υπήρχαν Αφγανοί, Ιρανοί, Ιρακινοί, Πακιστανοί και Σύριοι. Φαίνεται ύποπτο ότι κανείς από αυτούς δεν έκανε αίτηση ασύλου.

Η Αυστρία ως κεντρικός παίκτης στο «Κύκλωμα των Βαλκανίων»

Παρόλο που η συνοριακή βία στα εξωτερικά σύνορα Κροατίας – Βοσνίας προσέλκυσε το διεθνές ενδιαφέρον, ο ρόλος της Αυστρίας είναι πολύ λιγότερο γνωστός. Στην πραγματικότητα, η Αυστρία είναι προ πολλού υπέρμαχη της αντιμεταναστευτικής πολιτικής, προωθώντας την περαιτέρω οχύρωση της «Ευρώπης Φρούριο», δημιουργώντας, για παράδειγμα, την Eυρωπαϊκή Πλατφόρμα Κατά της Παράνομης Μετανάστευσης την οποία ανακοίνωσε σε ένα συνέδριο τον Ιούλιο του 2020, στρατιωτικοποιώντας διαρκώς τα σύνορά της, αγοράζοντας drones υψηλής τεχνολογίας και εξάγοντας το μοντέλο της σε όλη την περιοχή. Σήμερα, υπάρχουν μονάδες της αυστριακής αστυνομίας εγκατεστημένες σε τουλάχιστον επτά χώρες του «Βαλκανικού Κυκλώματος», οι οποίες είναι ή προϊόν διμερών συμφωνιών ή τμήμα των αποστολών της Frontex. Χρησιμοποιούμε τον όρο «κύκλωμα» αντί του όρου «δρόμος» γιατί αναδεικνύει καλύτερα ότι  

Αλυσίδα στήριξης κατά των αλυσιδωτών επαναπροωθήσεων

Ωστόσο, παράλληλα με τις διακρατικές συμμαχίες κατά της μετακίνησης ανθρώπων, υπάρχει και ένα διογκούμενο δίκτυο ΜΚΟ και ακτιβιστών, πολλοί εκ των οποίων δραστηριοποιούνται και συνδεόνται μεταξύ τους από την εποχή του Βαλκανικού Διαδρόμου, ασχολούνται με την υποστήριξη των αιτούντων άσυλο κατά μήκος του Κυκλώματος των Βαλκανίων και σε όλη την Ευρώπη. Πολλοί από αυτούς συμμετέχουν και στο Συντονιστικό Δίκτυο Συνοριακής Βίας, το οποίο προσφάτως εξέδωσε δυο τόμους για τις παράνομες επαναπροωθήσεις στην ΕΕ, 1.500 περίπου σελίδων.

Ως άμεση συνέπεια της επαναπροώθησης του Αγιούμπ και των υπολοίπων που εισήλθαν στη χώρα μαζί του, οι Αυστριακοί ακτιβιστές δημιούργησαν πριν από λίγο καιρό τη γραμμή βοήθειας Push-Back Alarm Austria, προκειμένου να παρέχουν υποστήριξη σε μετακινούμενους ανθρώπους: όσοι/ες θέλουν να υποβάλλουν αίτηση για άσυλο στην Αυστρία μπορούν να επικοινωνούν με την πιο πάνω γραμμή βοήθειας, ώστε να λάβουν υποστήριξη και προστασία από τις επαναπροωθήσεις. Παρόμοιες πρωτοβουλίες βάσης δημιουργήθηκαν και στη Σλοβενία και την Κροατία πριν από μερικά χρόνια. 

Παρόλη την τραυματική του εμπειρία στα σύνορα της Αυστρίας, ο Αγιούμπ Ν. δήλωσε, όταν πληροφορήθηκε την απόφαση του δικαστηρίου τα εξής: «Όταν άκουσα ότι κέρδισα τη δίκη, χάρηκα πολύ. Ήμουν αισιόδοξος ότι θα κερδίζαμε, γιατί είναι μια υπόθεση που αφορά ανθρώπους. Ήταν ένα βαρύ πλήγμα για την αυστριακή αστυνομία».

Το κείμενο συνέταξε η
Συλλογικότητα Push-Back Alarm Austria 
+43 1 345 1 444
*που είναι μια 24ωρη γραμμή βοήθειας σε ανθρώπους που έχουν υποστεί επαναπροώθηση στα αυστριακά σύνορα
*συνεργάζεται με μεταφραστές για την επίτευξη μιας εμπιστευτικής και ορθής επικοινωνίας
* παρέχει νομικές συμβουλές σε ανθρώπους που έχουν υποστεί επαναπροωθήσεις
* παρέχει τη δυνατότητα δωρεάν νομικής εκπροσώπησης
* παρεμβαίνει και καταγράφει τις επαναπροωθήσεις

Παραπομπές:
Katarina Peović Vuković, 2017. ”Refugee Crisis” and the Speech of the Unconscious. Στο: Emina Bužinkić και Marijana Hameršak (επιμ), Kamp, Koridor, Granica: Studije Izbjeglištva U Suvremenom Hrvatskom Kontekstu. Zagreb: Institut zaetnologiju i folkloristiku, σελ. 169–198.

Μια τροποποιημένη μορφή του παραπάνω άρθρου δημοσιεύτηκε πρόσφατα στην πλατφόρμα LEFTEAST.