Η έρευνα επικεντρώνεται στην πολιτική οικονομία της ΕΕ, χρησιμοποιώντας την ανάλυση των δυναμικών που εκδηλώνονται στον ευρωπαϊκό πυρήνα και την ευρωπαϊκή περιφέρεια, με τη μέθοδο της συγκριτικής ανάλυσης.
Η έρευνα βασίζεται σε διεπιστημονικές προσεγγίσεις δανεισμένες από την οικονομία, την πολιτική επιστήμη, την κοινωνιολογία και την ιστορία. Εστιάζει στην αλληλεπίδραση του οικονομικού συστήματος με την πολιτική και τη διακυβέρνηση, προκειμένου να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο αλληλοεπιδρούν τα παραπάνω, ενώ ταυτόχρονα επικεντρώνεται και στις ιδεολογικές και συμβολικές πτυχές του ζητήματος. Η δυναμική πυρήνα -περιφέρειας συνιστά μια προσέγγιση που αναλύει τις ανισότητες ή ασυμμετρίες της εξουσίας (οικονομικής, πολιτικής, ιδεολογικής) και τις κρίσιμες εξαρτήσεις εντός της ΕΕ. Η έρευνα επικεντρώνεται σε δύο περιφέρειες: αυτήν της Νότιας Ευρώπης και εκείνη της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Καλύπτει 17 κράτη μέλη τα οποία αναλύει από οικονομική, πολιτική και ιδεολογική σκοπιά και τα συγκρίνει μεταξύ τους, μεταξύ άλλων και ως προς τις σχέσεις τους με τον πυρήνα. Βασικός στόχος είναι να κατανοήσουμε πώς οι δυναμικές πυρήνα-περιφέρειας διαμορφώνουν την ΕΕ και τι σημαίνει να είσαι περιφερειακό κράτος. Επικεντρωνόμαστε στα όρια, στους περιορισμούς, στις ευκαιρίες και στην ιστορική εσωτερίκευση της περιφερειακότητας, καθώς και στα προβλήματα που απορρέουν από το καθεστώς της περιφερειακής θέσης στην ΕΕ. Οι απαντήσεις στα ερευνητικά ερωτήματα εστιάζουν σε ποικίλες διαστάσεις της περιφερειακότητας στην ΕΕ: στην οικονομική περιφερειακότητα, την πολιτική περιφερειακότητα και την ιδεολογική/συμβολική περιφερειακότητα, καθώς και στις αμοιβαίες αλληλεπιδράσεις.
Το πρώτο μέρος της έρευνας επικεντρώνεται στα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά της περιφερειακότητας στην ΕΕ και στην αλληλεπίδραση σε παγκόσμιο πλαίσιο. Αναλύουμε τρεις ομάδες χωρών εντός των δύο ευρωπαϊκών περιφερειών που μας απασχολούν. Διερευνούμε το ιστορικό υπόβαθρο και την κοινωνικοοικονομική εξέλιξη καθεμιάς από τις τρεις περιφερειακές ομάδες σε επιμέρους κεφάλαια, αναλύοντας τα οικονομικά μοντέλα που αναδύθηκαν στη νότια και την ανατολική ευρωπεριφέρεια τα τελευταία τριάντα ή σαράντα χρόνια. Έχουμε επιλέξει παρόμοιους κοινωνικοοικονομικούς δείκτες (επιλεγμένους βάσει προηγούμενων ερευνών) για κάθε περιφέρεια, οι οποίοι μας δίνουν μια τεκμηριωμένη άποψη για τη δομή της κάθε οικονομίας, για το χρέος, τη φορολογία και τις Ξένες Άμεσες Επενδύσεις, για τις εργασιακές και τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, αλλά και για το διεθνές εμπόριο. Ενα κεφάλαιο προσεγγίζει το ζήτημα από τη σκοπιά των εμπορικών δικτύων, των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας και της αυτοκινητοβιομηχανίας σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πλαίσιο. Η έρευνα επισημαίνει τις σημαντικές αλλαγές που συντελέστηκαν στο διεθνές εμπόριο κατά την περίοδο 2000-2019, εστιάζοντας στις δύο ευρωπεριφέρειες ιδωμένες στο ευρύτερο παγκόσμιο πλαίσιο.
Το συγκριτικό μέρος της έρευνας δείχνει ουσιαστικές διαφορές και ομοιότητες, όσον αφορά τα οικονομικά μοντέλα και των δύο ευρωπεριφερειών, που εντάσσονται σε διαφορετικά ιστορικά πλαίσια. Επιπλέον, εστιάζουμε και σε ζητήματα σύγκλισης και απόκλισης ως προς τις επιπτώσεις και τις συνέπειες της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, καθώς και στις υφιστάμενες εξαρτήσεις που διαμορφώνουν την περιφερειακότητα της Νότιας Ευρώπης, καθώς και της Κεντρικής, της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης στο πλαίσιο της ΕΕ.
Η έρευνα, αναλύει τις πολιτικές πτυχές των σχέσεων πυρήνα-περιφέρειας στην ΕΕ, χρησιμοποιώντας την έννοια των ρήξεων σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο (ΕΕ). Επιπλέον, εξετάζει το πρόβλημα της πολιτικής και συμβολικής (υπο)εκπροσώπησης (και επιρροής) στην ΕΕ (με έμφαση στην ηγετική θέση εντός της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου) και το ζήτημα της δυνητικής δημιουργίας συμμαχιών.
Η ιδεολογική ή συμβολική/πολιτιστική σφαίρα είναι η επόμενη πτυχή της περιφερειακότητας. Εδώ, χρησιμοποιήσαμε την ανάλυση λόγου και τη συγκριτική ανάλυση. Επικεντρωνόμαστε στην περιφερειακότητα ως μια κατασκευή Ετερότητας κατά τη διαδικασία της "ανατολικής διεύρυνσης" της ΕΕ (1994-2004) και στην περίπτωση της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα.
Η έρευνα καταλήγει σε συμπεράσματα που μπορούν να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε καλύτερα τις ασυμμετρίες ισχύος εντός της ΕΕ, τόσο από την σκοπιά των ευρωπεριφερειών, όσο και από εκείνη συγκεκριμένων προβλημάτων και φαινομένων που παράγουν, αναπαράγουν και χαρακτηρίζουν την ιδιαίτερη περιφερειακή θέση των κρατών μελών. Θέτει τα κρίσιμα ζητήματα της συνοχής και της βιωσιμότητας του εγχειρήματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ιδωμένα από την οπτική γωνία της περιφέρειας. Παρέχει ένα γνωσιακό υπόβαθρο για τη λήψη πιθανών πολιτικών αποφάσεων και τη δημιουργία συμμαχιών, καθώς και αναφορικά με τις πολιτικές επιπτώσεις των ευρημάτων της.
Η πλήρης έρευνα θα κυκλοφορήσει τον Ιούνιο του 2022 ως eBook (στα αγγλικά, με μια περίληψη στα βουλγαρικά, τα τσεχικά, τα αγγλικά, τα ισπανικά, τα ελληνικά, τα ουγγρικά, τα ιταλικά, τα λιθουανικά, τα πολωνικά, τα πορτογαλικά) και θα είναι διαθέσιμη στον ιστότοπο του transform! europe.
Σε συνεργασία με το ίδρυμα Rosa-Luxemburg-Stiftung
Η ερευνητική ομάδα:
Giuseppe Celi (Πανεπιστήμιο Φότζα, Ιταλία)
Valentina Petrović (Πανεπιστήμιο Ζυρίχης, Ελβετία)
Veronika Sušová-Salminen (Κέντρο Παγκόσμιων Σπουδών, Δημοκρατία της Τσεχίας)
Επιμελήτριες:
Tatiana Moutinho και Dagmar Švendová (transform! europe)