Για τον σεβασμό της ιστορικής μνήμης στην Ευρώπη

Το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που εγκρίθηκε με μεγάλη πλειοψηφία στις 19 Σεπτεμβρίου, με αντικείμενο τη «σημασία της ιστορικής μνήμης για το ευρωπαϊκό μέλλον», συνιστά πολιτικό και πολιτισμικό λάθος και πρέπει να απορριφθεί κατηγορηματικά.

Πρέπει, καταρχάς, να πούμε ότι τα θεσμικά και πολιτικά όργανα δεν νομιμοποιούνται να εγκρίνουν καμιά αναθεώρηση της Ιστορίας, στηριζόμενα στην απόφαση μιας πλειοψηφίας. Μια αληθινή δημοκρατία δεν πρέπει να επιτρέπει τη χρήση της ιστορίας, όταν αυτή γίνεται με πρόθεση την αναθεώρηση των κυριότερων ιστορικών γεγονότων του περασμένου αιώνα, προκειμένου να αποτελέσουν όπλα που θα χρησιμοποιηθούν στις πολιτικές μάχες του παρόντος.

Κατά δεύτερον, όσα λέγονται στο ψήφισμα για την ιστορία του εικοστού αιώνα περιέχουν απαράδεκτα λάθη και μονομερείς στρεβλώσεις και θεωρήσεις. Σύμφωνα με αυτά, το σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ της 23ης Αυγούστου 1939, μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και της Ναζιστικής Γερμανίας, «έστρωσε τον δρόμο για το ξέσπασμα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου». Η παραπάνω διατύπωση παραλείπει κάθε αναφορά στις φιλελεύθερες δημοκρατίες, οι οποίες ευνόησαν με τη στάση τους τον ναζιστικό επεκτατισμό. Έναν επεκτατισμό που ξεκίνησε -το αργότερο- με την επέμβαση στην Αιθιοπία (1935) και τον Ισπανικό Εμφύλιο, ο οποίος προκλήθηκε για να στηρίξει το ακροδεξιό πραξικόπημα του στρατηγού Φράνκο (1936), και συνεχίστηκε με την προσάρτηση της «Αυστρίας» στη Γερμανία, στις 12 Μαρτίου 1938, τη διάσκεψη του Μονάχου το 1938 (κατευνασμός) και τον ακόλουθο διαμελισμό της Τσεχοσλοβακίας, όχι μόνο από τη Γερμανία, αλλά και από την Πολωνία και την Ουγγαρία.    

Επιπλέον, το ψήφισμα δεν αναφέρεται στην τεράστια συμβολή που είχε, στη νίκη επί του Ναζισμού, η Σοβιετική Ένωση (με περισσότερους από 20 εκατομμύρια νεκρούς), καθώς και όλοι εκείνοι οι άνθρωποι που, τόσο στην Ευρώπη όσο και σε όλο τον κόσμο, καθοδηγούμενοι από τα ιδανικά και τα σύμβολα των ποικίλων τάσεων του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, πολέμησαν ενάντια στα στρατεύματα του Χίτλερ και των συμμάχων του. Το ψήφισμα «ξεχνά» τον Ιταλό κομμουνιστή Αλτιέρο Σπινέλι, που ήταν πολιτικός κρατούμενος από το 1927 μέχρι το 1943 και συνδημιουργός του Μανιφέστου του Βεντοτένε, τον άνθρωπο που έγινε ευρέως γνωστός ως ένας εκ των ιδρυτών της ευρωπαϊκής ενοποίησης και, ως εκ τούτου, σωστά δόθηκε το όνομά του σε ένα από τα κτίρια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Αναφέρεται στο Άουσβιτς χωρίς να λέει ότι το απελευθέρωσε, μαζί και τους κρατούμενούς του οι οποίοι προορίζονταν για φυσική εξόντωση, ο σοβιετικός στρατός. Ή, ξεχνά σκόπιμα ότι σε πολλές χώρες (μεταξύ αυτών και στη Γαλλία και την Ιταλία, αλλά όχι μόνο) οι κομμουνιστές αποτέλεσαν τη βασική συνιστώσα της Αντίστασης απέναντι στον ναζισμό και τον φασισμό, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην ήττα του και στην αναγέννηση της συνταγματικής δημοκρατίας η οποία κατοχύρωσε εκ νέου τις πολιτικές, τις  συνδικαλιστικές, τις πνευματικές και τις θρησκευτικές ελευθερίες. Για να μην αναφέρουμε την αποφασιστική στήριξη που τα κομμουνιστικά κράτη και τα κομμουνιστικά ιδανικά πρόσφεραν στον αγώνα ολόκληρων λαών κατά της καταπίεσης και, κάποιες φορές, της σκλαβιάς της αποικιοκρατίας.    

Το να θυμόμαστε αυτά τα γεγονότα, που το ψήφισμα σκοπίμως παραλείπει, δεν σημαίνει ότι αγνοούμε ή σιωπούμε για τις ντροπιαστικές όψεις αυτού που αποκαλείται «σταλινισμός», για τα λάθη και τη φρίκη που σημάδεψαν το σοβιετικό στρατόπεδο. Αλλά τα λάθη και η φρίκη δεν μπορούν να σβήσουν την ακόλουθη, θεμελιώδη, διάκριση: όταν ο ναζισμός/φασισμός γέννησε μια αμείλικτη δικτατορία, ακυρώνοντας κάθε έννοια δημοκρατίας, ελευθερίας, κάθε έννοια ανθρωπιάς, διώκοντας, ακόμη και δια της οργανωμένης φυσικής εξόντωσης, τις θρησκευτικές, τις εθνικές, τις πολιτισμικές και τις σεξουαλικές μειονότητες, προσπαθούσε απλώς να εφαρμόσει στην πράξη το πρόγραμμά του το οποίο είχε ανακοινώσει δημόσια. Όταν, αντιθέτως, τα κομμουνιστικά καθεστώτα, τόσο πριν όσο και μετά από τον πόλεμο, παραβίαζαν με ανεπίτρεπτο τρόπο τη δημοκρατία και την ελευθερία, πρόδιδαν τα ίδια τους τα ιδανικά, τις αξίες και τις υποσχέσεις τους. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να μας κάνει να διερωτηθούμε, να σκεφτούμε και να το ερευνήσουμε αλλά -λαμβάνοντας υπόψιν τη συμβολή των κομμουνιστών και της ΕΣΣΔ στην ήττα του ναζισμού- δεν επιτρέπει με κανένα τρόπο την εξίσωση του ναζισμού με τον κομμουνισμό, πράγμα που είναι η βασική πρόθεση του εν λόγω ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ούτε την ταύτιση του κομμουνισμού με τον σταλινισμό, όπως αρκετά συχνά κάνει το ψήφισμα, γιατί ο κομμουνισμός δημιούργησε μια μεγάλη ποικιλία ρευμάτων σκέψης και πολιτικής εμπειρίας.

Αυτές οι διαστρεβλώσεις και οι παραλείψεις δεν μπορούν να αποτελέσουν τη βάση μιας «κοινής μνήμης», ούτε βέβαια ενός κοινού εγχειριδίου ιστορίας που θα διδάσκεται στα σχολεία, όπως προτείνεται. Δεν μπορούν να αποτελέσουν την πλατφόρμα για τη δημιουργία μιας «ευρωπαϊκής ημέρας μνήμης για τα θύματα των ολοκληρωτικών καθεστώτων», όπως επιδιώκει το ψήφισμα. Ούτε μπορούν να αποτελέσουν κριτήριο για την κατάργηση «ιστορικών μνημείων και τόπων (πάρκων, πλατειών, οδών, κ.ά.)», με την πρόφαση της μάχης κατά του ολοκληρωτισμού, αδιακρίτως. Αντιθέτως, στην πραγματικότητα οδηγούν στη διαγραφή των πιο ξάστερων και πιο διάφανων σελίδων της ιστορίας των ανθρώπων που συνέβαλαν, με τη θυσία τους, στην ήττα του ναζισμού και του φασισμού.

Σημειώνουμε ότι το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου περιέχει, αναπόφευκτα, και κάποιες διατυπώσεις που αντισταθμίζουν τη βασική του πρόθεση: επιβεβαιώνει την επιθυμία του να πολεμήσει κατά της «παλινδρόμησης στον φασισμό, τον ρατσισμό, την ξενοφοβία και τις άλλες μορφές έλλειψης ανοχής». Αλλά οι αιτιολογημένες αναφορές του στη μάχη κατά του ρατσισμού και του φασισμού δεν μπορούν να στηρίζονται στη στρεβλή και εσφαλμένη χρήση της ιστορίας, ούτε στην πρόδηλη πρόθεση διαγραφής της ιστορίας μιας θεμελιώδους συνιστώσας του αντιφασιστικού αγώνα: των κομμουνιστών. Οι λαοί της Ευρώπης δεν πρέπει να το επιτρέψουν αυτό.   

Υπογράφοντες/ουσσες

Last name Name Institution Country
Baier Walter Political Coordinator transform! europe AT
Edlinger Fritz   AT
Mugrauer Manfred Alfred Klahr Society AT
Nikolic Alexander BOEM*.AT AT
Artinian Arto  member of the Institute for Critical Theories of Supermodernity; Borough of Manhattan Community College – City University of New York BG / USA
Deyanov Deyan Institute for Critical Theories of Supermodernity, Sofia BG
Deyanova Liliana Sofia University St. Kliment Ohridski BG
Tsoneva Jana Centre for Collective Intervention, Sofia BG
Arsenijević Damir University of Tuzla BiH
Grigorov Emil Laval Universtiy Quebec CA
Birač Dimitrije     CRO
Čakardić  Ankica  University of Zagreb CRO
Đurašković Stevo University of Zagreb CRO
Horvatinčić Sanja University of Zagreb CRO
Hromadžić Hajrudin  University of Rijeka CRO
Gužvica Stefan University of Regensburg, Germany CRO/SRB
Jović Dejan University of Zagreb, former Croatian President advisor CRO
Kapović Mate University of Zagreb CRO
Klasić Hrvoje  University of Zagreb CRO
Mikulić Borislav  University of Zagreb CRO
Peović Katarina University of Rijeka CRO
Hudeček Jiří Charles University of Prague CZ
Keller Jan former MEP SD; University of Ostrava CZ
Švihlíková  Ilona    CZ
Bidet Jacques philosopher; University of Paris-Nanterre FR
De Cock Laurence historian FR
Larrère Mathilde historian; University of Parix XIII FR
Laurent Pierre senior Secretary General of the French Communist Party (PCF) FR
Le Hyaric Patrick Chairman of the board and Director of L’Humanité FR
Martelli Roger historian and Director of Regards FR
Popovic Milica Sciences Po Paris FR
Sève Lucien philosopher FR
Wurtz Francis senior Chairman of the group of the European United Left – Nordic Green Left (GUE/NGL) FR
Azzellini Dario Cornell University GER/USA
Buden Boris  Bauhaus University, Weimar GER
Dahn Daniela writer GER
Demirović Alex University of Frankfurt GER
Deppe Frank University of Marburg GER
Dörre Klaus University of Jena GER
Ernst Cornelia MEP, Party of the European Left GER
Gysi Gregor President of the Party of the European Left GER
Kessler Mario University of Potsdam GER
Rilling Rainer University of Marburg GER
Wolf Frieder Otto Free University of Berlin GER
Athanasiou Athina Panteion University of Athens GR
Benveniste Rika University of Thessaly GR
Douzinas Costas Director Birkbeck Institute for the Humanities, Birkbeck University GR / UK
Golemis Haris Scientific and Strategic Advisor of transform! europe GR
Karpozilos Kostis Director Contemporary Social History Archives (ASKI) GR
Spourdalakis Michalis Dean School of Economics & Politics, National and Kapodistrian University of Athens GR
Vaiou Dina National Technical University of Athens  GR
Krausz  Tamás Eötvös Loránd University Budapest HU
Artner Annamaria Academy of Sciences HU
Tamás Gáspár Miklós Central European University Budapest/Vienna HU / AT
Tóth Karoly Central European University Budapest HU
Acerbo Maurizio Secretary Partito della Rifondazione Comunista IT
Abramo Cinzia University of Perugia IT
Attardi Giuseppe University of Pisa IT
Attardo Elda University of Milano IT
Bertinotti  Fausto  former President of the Italian parliament IT
Boscaino  Marina    IT
Carella Donata Maria University of Rome IT
Castellina  Luciana  journalist, former MP and MEP IT
Ciofi  Paolo  Honoary President of Futura Umanitá. Associazione per la Storia e la Memoria of the Italian Communist Party (PCI) IT
Collotti Enzo  historian IT
Conti  Davide  historian IT
Cutrufelli Rosa Maria author IT
Di Luzio Flavia University of Bologna IT
Di Quarto Francesco University of Palermo IT
Falà Leila University of Bologna IT
Favilli  Paolo    IT
Ferrara  Gianni  former MP IT
Ferrero  Paolo  Vice President of the Party of the European Left IT
Forenza  Eleonora  former MEP IT
Fratoianni  Nicola  MP and Secretary of Sinistra Italiana IT
Gagliasso Elena University of Rome IT
Gianni  Alfonso  former MP IT
Lavenia Vincenzo University of Bologna IT
Levi Giovanni University of Venezia IT
Licausi Luciano University of Siena IT
Liguori Guido  University of Calabria, President of the International Gramsci Society IT
Mariani Giorgio University of Rome IT
Maselli  Citto  film director IT
Melandri  Lea    IT
Menapace  Lidia  former Senator and member of the Italian resistance IT
Mencarelli Fabio University of Pisa IT
Micheli Maria Rita University of Perugia IT
Mincer Aleksander (Olek) University of Genova IT
Modonesi  Massimo  Universidad Nacional Autónoma de Mexico IT
Mordenti Raul University of Rome IT
Morea Roberto board member of transform! europe IT
Musacchio  Roberto  former GUE/NGL MEP IT
Napoletano  Pasqualina  former GUE/NGL MEP IT
Natoli Claudio University of Cagliari IT
Okić Tijana  University of Pisa IT
Petrella  Riccardo  economist and political scientist IT
Pomeranzi  Bianca    IT
Previtali Franco University of Milano IT
Punzo Luigi University of Cassino IT
Quercioli Mincer Laura University of Genova IT
Rinaldi  Rosa  National Secretary Partito della Rifondazione Comunista IT
Riolo Claudio University of Palermo IT
Rodano  Giulia  former regional councilor  IT
Romitelli Valerio University of Bologna IT
Ruggieri Franca University of Rome III IT
Rui Marina University of Geneve IT
Sampaolo Giovanni University of Rome IT
Soliani Riccardo University of Geneve IT
Spagnolo Luigi University of Siena IT
Spinnler Hans University of Milano IT
Suvin Darko  McGill University  IT
Tortorella  Aldo  Honorary President Associazione per il Rinnovamento della Sinistra IT
Violante Francesco University of Foggia IT
Vitiello Ondina University of Padova IT
Voza  Pasquale University Aldo Moro, Bari IT
Zunino Franco Associazione Ricreativa Culturale Italiana (Arci), Associazione Nazionale di Amicizia Italia-Cuba IT
Kolozova Katerina Institute for Social Sciences and Humanities, Skopje NMK
Cardina Miguel Researcher at the Centre for Social Studies (CES), University of Coimbra PT
de Sousa Santos Boaventura sociologist, Emeritus Professor at Economy Faculty and Emeritus Director of the Centre for Social Studies (CES), University of Coimbra; Distinguished Legal Scholar at the University of Wisconsin-Madison; Global Legal Scholar at the University of Warwick PT
Flunser Pimentel Irene historian and researcher at the Institute of Contemporary History (IHC), Universidade Nova de Lisboa PT
Loff Manuel historian, Professor at the Department of History and Political Studies, University of Porto PT
Breznik Maja University of Ljubljana and Peace Institute SLO
Kirn Gal University of Dresden SLO/GER
Kržan Marko Institute for Workers’ Studies SLO
Mesec Luka party coordinator Levica SLO
Močnik Rastko University of Ljubljana SLO
Piškur Bojana Modern Galery, Ljubljana SLO
Tomić  Violeta party coordinator Levica SLO
Vrečko Asta University of Ljubljana SLO
Alonso Montero Xesús former President of the Royal Galician Academy, University of Santiago SP
Andrade Blanco Juan Universidad de Extremadura (Extremadura University) SP
Aragón Mariano Associació Catalana D’Investigacions Marxistes  SP
Barrio Alonso  Ángeles Profesor of Contemporary History, University of Cantabria SP
Bueno Lluch Manuel Trabajador Del Archivo Histórico De Ccoo De Andalucía, Excoordinador Sección De Historia Fim SP
del Arco Blanco  Miguel Ángel Profesor Titular de Historia Contemporánea, Universidad de Granada SP
Duarte Montserrat Ángel Profesor of Contemporary History, University of Córdoba SP
Erice Sebares Francisco Profesor of Contemporary History, University of Oviedo SP
Ferrer González Cristian Profesor of Contemporary History, Autonomous University of Barcelona SP
Gallego Margaleff Ferran Professor of Contemporary History, Autonomous University of Barcelona SP
Gálvez Biesca Sergio archivero, doctor en historia, Madrid  SP
García Carmen University of Oviedo SP
Ginard I Feron David Profesor Titular De Historia Contemporánea, Universitat de les Illes Baleares SP
Gómez Alén José Catedrático Jubilado De Historia De Enseñanza Media SP
Hernández Sánchez Fernando Profesor of Contemporary History, Universidad Autónoma de Madrid SP
Hernández Sandoica Elena Profesor of Contemporary History, Complutense University of Madrid SP
Hinojosa Durán José Profesor De Historia De Enseñanza Media, Doctor En Historia, Extremadura SP
López López Pedro Profesor of Contemporary History, Complutense University of Madrid SP
Mainer Baqué Juan Catedrático Jubilado, Coordinador De La Federación Icaria SP
Molinero Carme Profesor of Contemporary History, Autonomous University of Barcelona SP
Núñez Díaz-Balart Mirta Profesor of History of Social Communication, Complutense University of Madrid SP
Puig Valverdú Guillem Profesor de Historia Contemporánea, Universitat Rovira i Virgili SP
Martín Ramos Josep Lluís  Professor of Contemporary History, Autonomous University of Barcelona SP
Robledo Hernández  Ricardo Professor of Contemporary History, University of Salamanca/ Pompeu Fabra University SP
San Francisco  Matilde Eiroa Profesor Titular de Historia Contemporánea, Universidad Carlos III de Madrid SP
Sánchez Pérez  Francisco Profesor Titular de Historia Contemporánea, Universidad Carlos III de Madrid SP
Santidrián Arias Víctor Profesor De Historia De Enseñanza Media, Doctor En Historia, Galicia SP
Sanz Hoya Julián Professor of Contemporary History, University of Valencia SP
Saz Ismael Professor of Contemporary History, University of Valencia SP
Suárez Cortina Manuel Professor of Contemporary History, University of Cantabria SP
Vadillo Muñoz Julián Profesor De Historia Contemporánea, Universidad Carlos III SP
Vega Sombría Santiago Profesor De Historia Contemporánea, Complutense Universidad of Madrid SP
Viñas Martín Ángel  Catedrático Jubilado De Economía Aplicada Y De Historia Contemporánea, Complutense Universidad de Madrid SP
Ysàs Solanes  Pere Professor of Contemporary History, Autonomous University of Barcelona SP
Bakić Jovo  University of Belgrade SRB
Balunović Filip faculty for Media and Communication, University of Belgrade SRB
Kuljić Todor University of Belgrade SRB
Manojlović Pintar Olga historian at the Institute for Recent History of Serbia, President of the Reconstruction Women’s Fund Managing Board SRB
Matković Aleksandar Regional Science Center, Novi Sad and University of Belgrade SRB
Pantić Rade faculty of Media and Communication, Singidunum University, Belgrade SRB
Samardžić Miroslav Zrenjanin Social Forum SRB
Štiks Igor faculty for Media and Communication, Belgrad SRB
Fraser Nancy New School NYC USA

This site is registered on wpml.org as a development site.