Η παρούσα κατάσταση: ζοφερή η προοπτική για την Ευρώπη
Το Θερινό Πανεπιστήμιο άρχισε με την απότιση φόρου τιμής στον Κάρλο Τζουλιάνι και την επέτειο των γεγονότων στη Γένοβα το 2001. Τότε, αυτό που μας έφερε κοντά και μας οδήγησε στην δημιουργία του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς ήταν οι ανησυχίες μας για το οικονομικό μοντέλο της παγκοσμιοποίησης. Το φετινό Θερινό Πανεπιστήμιο γίνεται πάλι εν μέσω ανησυχιών, αυτή τη φορά για την σοβαρή αστάθεια που υπάρχει στην Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία αντιμετωπίζει μεγάλες προκλήσεις.
Είμαστε μέλη μιας ΕΕ που φαίνεται ότι στηρίζεται σε δύο αντίθετες έννοιες. Αφ’ ενός, μια ΕΕ που δεν θέλει να βρει απαντήσεις στα αιτήματα των κινημάτων για κοινωνική δικαιοσύνη και ανακατανομή, που δεν μετακινείται από τις πολιτικές λιτότητας, ενώ αντίθετα εφαρμόζει νέες περικοπές και ενισχύει την εξουσία των ευρωπαϊκών θεσμών, ωθώντας όλο και περισσότερους λαούς σε μια φτώχεια που, από ό, τι φαίνεται, δεν έχει τέλος.
Αφ’ ετέρου, μια ΕΕ που, αντιμετωπίζοντας την πρόκληση των μεταναστών και των προσφύγων, βλέπει τους λαούς να επιστρέφουν στον εθνικισμό και να αναζητούν την εθνική κυριαρχία που θεωρούν ότι έχει χαθεί στην πορεία της παρούσας μορφής ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Το Brexit και τα τείχη του Όρμπαν μας αναγκάζουν όλους να σκεφτούμε πολύ σοβαρά τη φύση και τον χαρακτήρα της ΕΕ.
Είναι σήμερα σαφές ότι η ΕΕ έχει μια σκληρή γραμμή απέναντι στους αδύναμους -όπως συνέβη στην περίπτωση της Ελλάδας και επιχειρείται σήμερα στην Πορτογαλία και την Ισπανία- αλλά, ταυτόχρονα,  αποδεικνύεται αδύναμη απέναντι στους ισχυρούς. Αυτό ισχύει στην περίπτωση του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γερμανίας με το υπερβολικό δημοσιονομικό της πλεόνασμα και την διολίσθηση στην ξενοφοβία και τον εθνικισμό. Υπάρχουν λόγοι που η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών της ΕΕ δεν πιστεύει πια ότι η ολοκλήρωση είναι ωφέλιμη.
Έτσι, το ενδεχόμενο της διάσπασης και της κατάρρευσης δεν μπορεί να αποκλειστεί. Η Ευρωπαϊκή Ένωση που βασίζεται και διαρθρώνεται γύρω από την κουλτούρα της ανταγωνιστικότητας και του δόγματος του νεοφιλελευθερισμού, που απαλλοτριώνει τα κοινά αγαθά και αποδιαρθρώνει τα συστήματα πρόνοιας πρέπει να επαναδιαμορφωθεί. Μέσα σε λίγα χρόνια, ακυρώθηκαν τα δικαιώματα και η πρόοδος που οφείλονταν σε κοινωνικούς αγώνες και περιλαμβάνονταν στα συντάγματα των χωρών μας. Δικαιώματα και πρόοδος που μας έβγαλαν από έναν αιώνα πολέμων.
Λόγω των αποτυχημένων επιλογών των κυρίαρχων τάξεων της Ευρώπης, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος οι μόνες λύσεις για αλλαγή να έρθουν από τα δεξιά. Όπως είπε ο Πάολο Φερέρο στην παρουσίασή του, η ευθύνη να αποφύγουμε την επιστροφή στον προηγούμενο αιώνα, όταν αλληλοσκοτωνόμασταν στα χαρακώματα, είναι ένα βαρύ χρέος και καθορίζει τις επιλογές που πρέπει να κάνουμε μαζί.
Τελικά, ενώ η ευρωπαϊκή αριστερά είναι εκείνη που πρέπει να δώσει τη λύση στην παρούσα δύσκολη κατάσταση, αλλά δυστυχώς δεν έχει την αναγκαία δύναμη πυρός που να μπορεί να επιβάλλει μια αλλαγή σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Βρισκόμαστε σε ένα σημείο καμπής που επηρεάζει και τον Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, το οποίο μέχρι σήμερα ήταν ενωμένο στο αγώνα ενάντια στο κυρίαρχο ρεύμα, αλλά χωρίς να έχει καταφέρει να καταθέσει μια ενοποιημένη πρόταση για μια εναλλακτική Ευρώπη.

Το Θερινό Πανεπιστήμιο 2016 της Ευρωπαϊκής Αριστεράς
Κατά την διάρκεια του Θερινού Πανεπιστημίου, ήταν φανερή η ανάγκη να γίνουν ανοιχτές συζητήσεις, ελεύθερες από προκαταλήψεις και ταυτόχρονα να υπάρχει ειλικρίνεια και ικανότητα να ασχοληθούμε με την ουσία των θεμάτων.
Η γνώμη μου είναι ότι ακριβώς επειδή αποφασίσαμε να συζητήσουμε τα επίκαιρα ζητήματα, μπορούμε να πούμε ότι όλες οι ημέρες της συνάντησης ήταν πολύ χρήσιμες. Το Θερινό Πανεπιστήμιο προετοίμασε το έδαφος για το επερχόμενο συνέδριο του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς που θα γίνει στο Βερολίνο τον Δεκέμβριο.
Στο Θερινό Πανεπιστήμιο ασχοληθήκαμε με τρία βασικά θέματα: Ευρώπη, εργασία και ειρήνη, με στόχο να εστιάσουμε την προσοχή μας και να βοηθήσουμε  με τα σεμινάρια και τα εργαστήρια στην εμβάθυνση στα συγκεκριμένα θέματα, που είναι αποφασιστικοί παράγοντες για την οικοδόμηση μιας εναλλακτικής πρότασης.
Όσες και όσοι υπέγραψαν τον κατάλογο συμμετοχής και για τις τρεις ημέρες ήταν πάνω από 260 από 31 χώρες, από όλη την Ευρώπη αλλά και πολύ μακριά από αυτήν, όπως η Μέση Ανατολή, η Βόρεια Αφρική και η Νότια Αμερική.

Πρώτη ημέρα: Ευρώπη
Μετά την εναρκτήρια συνεδρία, κατά τη διάρκεια της οποίας αναλύθηκε η κατάσταση στην Ευρώπη και συζητήθηκε ο ρόλος της αριστεράς, οι εργασίες συνεχίστηκαν όλη την ημέρα με θέμα την Ευρώπη. Οι παρουσιάσεις ανέδειξαν το ευρύ φάσμα πολιτιστικών και πολιτικών προσεγγίσεων που υπάρχουν στην ευρωπαϊκή αριστερά. Θεωρώ ότι η συζήτηση ήταν πολύ χρήσιμη, καθώς επέτρεψε να καταργηθούν προκαθορισμένοι φραγμοί και στάσεις που συνήθως αποκλείουν τις αντίθετες απόψεις. Στην πραγματικότητα οι διαφορές, που είναι υπαρκτές, ξεκινούν όλες από την κοινή πεποίθηση της ανάγκης να υπάρξει μια «ρήξη» με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι διαφορετικές προσεγγίσεις σ’ αυτό το θέμα των Πάολο Φερέρο και Φάμπιο ντε Μάσι έδειξαν ότι η συζήτηση πρέπει να συνεχιστεί και να προχωρήσει περαιτέρω.

Από την μια πλευρά, ο εκπρόσωπος του Die Linke έθεσε το ζήτημα ότι πρέπει να δώσουμε μια άμεση απάντηση στην κρίση της ΕΕ, προτείνοντας να μην επιτρέψουμε στη δεξιά να μονοπωλήσει το δικαίωμα στην εθνική κυριαρχία. Από την άλλη, ο Φερέρο σημείωσε ότι η κατάρρευση του ευρωπαϊκού εργατικού κινήματος ξεκίνησε από τον  Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, τον οποίο στήριξαν και οι σοσιαλιστές. Σύμφωνα με τον γραμματέα της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης, για να βρεθεί ένας νέος τρόπος συνεργασίας και μια στρατηγική της ευρωπαϊκής αριστεράς, οφείλουμε να βρούμε έναν «τρίτο δρόμο», όπως έλεγε και ο Ενρίκο Μπερλινγκουέρ. Παρά ταύτα, η ανάγκη «ρήξης» εξακολουθεί να είναι η προϋπόθεση που ενώνει όλες τις προτάσεις και αποτελεί το εναρκτήριο σημείο οικοδόμησης όλων των πρωτοβουλιών που πρέπει να αναλάβει στο άμεσο μέλλον η ευρωπαϊκή αριστερά.

Ένα άλλο θέμα συζήτησης κατά την διάρκεια της πρώτης μέρας ήταν η Έκθεση των Πέντε Προέδρων, για την οποία όλοι συμφώνησαν , έστω και για διαφορετικούς λόγους, ότι πρέπει να επιστραφεί στον αποστολέα.
Ο διάλογος την πρώτη ημέρα έδειξε ότι υπάρχει ανάγκη να προτείνουμε μια εναλλακτική πρόταση στην τρέχουσα ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, χωρίς να ακολουθούμε τη δεξιά στον δρόμο προς τον εθνικισμό. Μια πρόταση που, αν και δύσκολο να γίνει κατανοητή από τους λαούς που είναι σήμερα κουρασμένοι και χωρισμένοι μεταξύ της τυφλής υποταγής και της επιθυμίας να απορρίψουν τον εθνικισμό, είναι ένα σαφές εναρκτήριο σημείο για μια νέα εκκίνηση. Στην πραγματικότητα, και οι δύο αιτίες, με τη μία πλευρά να ισχυρίζεται ότι «δεν υπάρχουν εναλλακτικές προτάσεις» και την άλλη να αναφέρεται στην αναβίωση του εθνικισμού αλληλοτροφοδοτούνται, αλλά δεν συνιστούν την απάντηση της αριστεράς για την αντιμετώπιση της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης.
Η στρατηγική είναι ένα ανοιχτό ζήτημα για συζήτηση, στο οποίο πρέπει να απαντήσει το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς. Υπάρχει και μια άλλη δουλειά που πρέπει να γίνει και αφορά τα εργαλεία που θα χρειαστούν για να διευρύνουμε το μέτωπο της αλλαγής.

Δεύτερη ημέρα: Εργασία
Να βάλουμε ένα τέλος στην τρέχουσα κατάσταση όπου οι νόμοι ισχύουν για κάποιους αλλά όχι για όλους, να αυξήσουμε την αλληλεγγύη μεταξύ των λαών και μεταξύ των εργατών με διάφορα μέσα, συμπεριλαμβανομένου ενός ευρωπαϊκού ελάχιστου μισθού, να υπερασπιστούμε τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και να αναμορφώσουμε το ρόλο της Κεντρικής Τράπεζας ανοίγοντας τον δρόμο για δημόσιες οικονομικές παρεμβάσεις, είναι μερικές από τις βασικές προτάσεις που ακούστηκαν την δεύτερη ημέρα που ήταν αφιερωμένη στην εργασία και στην κατάσταση που υπάρχει στις επιμέρους εθνικές οικονομίες. Ήταν μια συζήτηση στην οποία φάνηκε, μεταξύ άλλων η συμφωνία, για διάφορα θέματα, μεταξύ του Πιερ Λοράν, προέδρου του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς, του Τζιάνι Ριναλντίνι, γραμματέα της FIOM CGIL και του έλληνα υπουργού εργασίας Γιώργου Κατρούγκαλου.
Στη συνεδρία για τις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, η συζήτηση ανέδειξε δύο βασικά θέματα. Το πρώτο, ότι ενώ, πράγματι, χρειάζεται να συνεχίσουμε τον αγώνα για να σταματήσουμε την TTIP και την CETA, ελάχιστο ενδιαφέρον υπάρχει για τις συμφωνίες που επιβάλλονται από την Ευρώπη στις χώρες της Βόρειας Αφρικής . Το δεύτερο, ότι υπάρχει έλλειψη αποτελεσματικής συνεργασίας μεταξύ αφ’ ενός των κινημάτων της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και των αυτοοργανωμένων κινημάτων, και αφ’ ετέρου των επίσημων δομών των κομμάτων και των θεσμικών τους εκπροσώπων.
Στη συνεδρία για τις ευρωπαϊκές βιομηχανικές πολιτικές, κυρίαρχο ρόλο είχε η τρέχουσα ενασχόληση με το συγκεκριμένο θέμα του transform! europe. Και εδώ ακούστηκαν διαφορετικές απόψεις στη συζήτηση για το νέο βιομηχανικό και οικονομικό μοντέλο, ειδικά σε σχέση με τον ρόλο του ευρώ. Οι απόψεις διχάστηκαν μεταξύ εκείνων που, όπως ο Ντομένικο Μόρο, θεωρούν ότι η έξοδος από το ευρώ και η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος είναι ο τρόπος για να μπορέσουν τα κράτη να ρυθμίζουν τις οικονομίες τους και εκείνων, από την άλλη πλευρά, που πιστεύουν ότι ενδεχόμενη λύση στο πρόβλημα είναι η δημιουργία ευρωπαϊκών δημόσιων πολιτικών .
Τρίτη ημέρα: Ειρήνη
Οι βασικές προτάσεις που ακούστηκαν την τρίτη ημέρα, που επικεντρώθηκε στην ειρήνη και τον ρόλο της ΕΕ από πλευράς περιεχομένου και στις σχέσεις της με γειτονικές χώρες, βασίζονταν σε δύο κύρια ζητήματα: αφ’ ενός στην ανάγκη να καταπολεμήσουμε την ιδέα μιας υπερδύναμης στη Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και κατά μήκος των ανατολικών συνόρων της ΕΕ, μεταξύ άλλων μέσω μιας ριζικής αναθεώρησης του ρόλου του ΝΑΤΟ. Αφ’ ετέρου, να επανεξετάσουμε το ζήτημα των μεταναστών και των προσφύγων, παράλληλα με την δημιουργία και την ενίσχυση των κοινωνικών δικαιωμάτων και των δικαιωμάτων του πολίτη.
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ήταν η συμβολή σ’ αυτή τη συνεδρία της εκπροσώπου του αριστερού τουρκικού κόμματος το οποίο, την επαύριο του αποτυχημένου πραξικοπήματος, μας μίλησε για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι εκπρόσωποι της αριστεράς σ’ αυτήν τη χώρα και την ανάγκη να ξανασκεφτούμε την άρνηση των πολιτικών εισόδου που η ΕΕ έχει αναθέσει στην Τουρκία.
Η καταληκτική συνεδρία άρχισε με ένα ιδιαίτερα συγκινητικό αφιέρωμα στην Ελιζαμπέτ Γκωτιέ. Αυθεντικός πυλώνας του transform! europe και σύμβολο της πολιτειότητας που ξεπερνά τα εθνικά σύνορα, η Ελιζαμπέτ ήταν μια από τις πιο δραστήριες ακτιβίστριες της ευρείας και πολύμορφης ευρωπαϊκής αριστεράς. Ήταν η πρώτη φορά που ένα Θερινό Πανεπιστήμιο έγινε χωρίς αυτήν.
Στην καταληκτική συνεδρία έγιναν πολλές ενδιαφέρουσες προτάσεις, μεταξύ των οποίων το αίτημα μιας δήλωσης από το Ευρωκοινοβούλιο για διορισμό του Μπαρόζο, πρώην προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στη θέση του μη εκτελεστικού διευθυντή της επενδυτικής τράπεζας Goldman Sachs. Έγιναν, επίσης, προτάσεις για πρωτοβουλίες που θα προταθούν στο επερχόμενο συνέδριο του Κόμματος Ευρωπαϊκής Αριστεράς, οι οποίες θα έχουν στόχο να συνεχιστεί και να ενταθεί η προσπάθεια δημιουργίας ενός ευρέος μετώπου κατά της λιτότητας. Η πρόταση για ένα  μόνιμο φόρουμ είναι ιδιαίτερα επίκαιρη. Θα μπορούσε να συνέρχεται σε ετήσια βάση με τη στήριξη του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς και να δίνει την ευκαιρία ανταλλαγής απόψεων, όπως και να επιτρέπει τη διαμόρφωση σχέσεων με άλλα κινήματα που είναι μαζί μας στον αγώνα για την αλλαγή και την πρόοδο στην Ευρώπη. Αυτό θα μπορούσε να συνδυαστεί με τη δημιουργία νέων ή την ενίσχυση των υπαρχουσών θεματικών ομάδων του κόμματος.
Επίσης, η ιταλική πρόταση να υπάρχει η δυνατότητα ατομικής συμμετοχής στο ΚΕΑ έγινε ευνοϊκά δεκτή, ως τρόπος άμεσης συμμετοχής στην πολιτική σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η οικοδόμηση μιας ισχυρής αριστεράς
Και στις τρεις ημέρες του Θερινού Πανεπιστημίου έγινε η παρουσίαση σημαντικών βιβλίων, το πρώτο εκ των οποίων ήταν το La sinistra radicale in Europa. Italia, Spagna, Francia e Germania [Η ριζοσπαστική αριστερά στην Ευρώπη. Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία και Γερμανία] του Μάρκο Νταμιάνι, που έδωσε την ευκαιρία μιας ενδιαφέρουσας συζήτησης για το πολιτικό προφίλ της αριστεράς στην Ευρώπη. Το δεύτερο έργο που παρουσιάστηκε ήταν το C’è rimasta la ragione….Una storia operaia [Το αίτημα εξακολουθεί να ισχύει…Μια εργατική ιστορία] του Ιβάν Ναρντόνε, το οποίο αναφέρεται στους αγώνες και τις ήττες του εργατικού κινήματος στη Fiat κατά τη δεκαετία του 1980. Παρουσιάστηκε επίσης μια ειδική έκδοση στην ιταλική γλώσσα της Επετηρίδας 2016 του ransform!. Το βιβλίο περιλαμβάνει άρθρα για τα θέματα που συζητήθηκαν στο Θερινό Πανεπιστήμιο και έτυχε πολύ καλής υποδοχής.
Όπως πάντα, οι συζητήσεις του Θερινού Πανεπιστημίου συνοδεύτηκαν από κοινωνικές εκδηλώσεις που επέτρεψαν σε όσες και όσους συμμετείχαν να γνωριστούν μεταξύ τους και τους έδωσαν την ευκαιρία να εξερευνήσουν το περιβάλλον και την κουλτούρα της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης μιας ξενάγησης στην Πιάτσα ντελ Κάμπο της Σιένα.
Για άλλη μια φορά, το transform! europe έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο: βοήθησε στο σχεδιασμό των σεμιναρίων και στην εξεύρεση ομιλητών, και συνέβαλε στην επιτυχία του Θερινού Πανεπιστημίου με την παρουσία και τη συνεισφορά του στις συζητήσεις.
Μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι, μετά από τρεις μέρες φύγαμε με ανανεωμένο ενθουσιασμό και μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση για τις δυνατότητες οικοδόμησης μιας αριστεράς πραγματικά ευρωπαϊκής. Με την εμπειρία που έχω από παλιότερα Θερινά Πανεπιστήμια, νομίζω ότι το φετινό ήταν ένα από τα πιο επιτυχημένα από άποψη συζητήσεων και συμβολής στην ενίσχυση του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς.

Μετάφραση: Καλλιόπη Αλεξοπούλου