Η Ισπανία στο «καθαρτήριο»

Το χιούμορ αντλεί συχνά ιδέες από τα κοινωνικά στερεότυπα. Αυτό είναι άδικο γενικά, μπορεί όμως να αποβεί δημιουργικό και διασκεδαστικό, όταν γίνεται με μετριοπάθεια. Υπάρχει ένα γνωστό ανέκδοτο που περιγράφει το καθαρτήριο ως ένα μέρος όπου οι αρχηγοί είναι Άγγλοι, οι γραφειοκράτες Γάλλοι, οι αστυνομικοί Γερμανοί, και όλα τα έχουν οργανώσει οι Ιταλοί. Κατ’ αναλογία, λοιπόν, το πολιτικό καθαρτήριο θα μπορούσε να περιέχει ένα συντηρητικό κόμμα με τις κοινωνικές ευαισθησίες του Συντηρητικού Κόμματος της Βρετανίας, μια σοσιαλδημοκρατία εξίσου αδιάφθορη και συνεκτική με τον ιταλικό σοσιαλισμό, ένα φιλελεύθερο κόμμα εξίσου ανεξάρτητο από το χρηματιστηριακό κεφάλαιο με τη Γερμανία και ένα λαϊκιστικό κόμμα που να επιθυμεί να συμπορευτεί με την αριστερά όσο και αυτό της Γαλλίας.

Ατυχώς, ένα τέτοιο πολιτικό «καθαρτήριο» υφίσταται στην Ισπανία την παραμονή των εκλογών της 20ης Δεκεμβρίου. Οι εκλογές αυτές είναι από τις πιο σημαίνουσες για τη χώρα μετά το 1977, γιατί θα αναδείξουν το Κοινοβούλιο που θα προβεί, με βεβαιότητα, σε θεμελιώδεις αλλαγές του Συντάγματος.

Οι διαδηλώσεις της 15ης Μαϊου 2011 κατέπληξαν τον κόσμο. Το 2014 γίναμε μάρτυρες μιας αναδιάταξης των κομμάτων, αφού για πολλούς μήνες το Podemos έδειχνε να κερδίζει την πλειοψηφία που θα απελευθέρωνε την Ισπανία από τη Συμφωνία των Βρυξελών, δηλαδή, το νεοφιλελεύθερο πλαίσιο πολιτικής που αποδέχθηκαν συντηρητικοί, σοσιαλδημοκράτες και φιλελεύθεροι. Εντούτοις, το 2015, βαδίζουμε προς τις εκλογές ουσιαστικά με τρία κόμματα. Σε γενικές γραμμές, το Λαϊκό Κόμμα (ΡΡ), το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ισπανίας (PSOE) και οι Ciudadanos (Πολίτες) ασπάζονται σε μεγάλο βαθμό τις ίδιες νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές και την ίδια εξωτερική φιλονατοϊκή πολιτική. Το Podemos είναι ένα βήμα πίσω, προσπαθώντας να αποδείξει ότι το κίνημά του δεν θα θέσει σε κίνδυνο τα θεμέλια του πολιτικού συστήματος, ήτοι: τη μοναρχία, την «ελεύθερη» αγορά και την εξωτερική πολιτική υποτέλειας στα συμφέροντα των ΗΠΑ. Η Ενωμένη Αριστερά (Izquierda Unida: IU) και άλλοι απομονωμένοι αριστεροί, έμειναν για άλλη μια φορά μόνοι τους να θέτουν ερωτήματα για το καθεστώς του 1978.

Γιατί το κίνημα που ταρακούνησε τόσο τον κόσμο δεν επωφελήθηκε από αυτό; Πιθανώς γιατί υπερίσχυσαν οι εκλογικοί ελιγμοί. Πρώτα η Ενωμένη Αριστερά (IU) και στη συνέχεια το Podemos, απέτυχαν να δώσουν προτεραιότητα στη στήριξη του κοινωνικού κινήματος, στη διάδοση και οργάνωσή του και στην αφύπνιση της κοινωνικής συνείδησης. Στην περίπτωση του Podemos, όλα τα λάθη για τα οποία τιμωρήθηκε η Ενωμένη Αριστερά επαναλήφθηκαν σε χρόνο ρεκόρ, ειδικά η ακραία εμπιστοσύνη στους θεσμούς, απογυμνωμένη σχεδόν από όλες της τις αρετές. Τον τελευταίο χρόνο, το Podemos ξεχύθηκε σε μια μανιώδη αναζήτηση κεντρώων ψηφοφόρων οι οποίοι είχαν, σε μεγάλο βαθμό, απόσχει από τις ευρωεκλογές του 2014, επαναλαμβάνοντας έτσι, και πολλά από τα λάθη του ΣΚ (PSOE).

Αυτή ήταν η βασική προεκλογική στρατηγική των τεσσάρων κύριων κομμάτων: ο αγώνας τους να κερδίσουν τους κεντρώους ψηφοφόρους. Μετά από τις ευρωεκλογές του 2014, το καθένα κατέστρωσε τη δική του στρατηγική, όλα όμως είχαν τον ίδιο στόχο. Το Λαϊκό Κόμμα, επωμιζόμενο τη λαϊκή δυσαρέσκεια μετά από τρία χρόνια διακυβέρνησης και δεξιάς στροφής, προσπάθησε να κινητοποιήσει τη φοβική ψήφο ταυτίζοντας το Podemos με τον «κόκκινο δαίμονα». Το Σοσιαλιστικό Κόμμα επέλεξε μια πλατφόρμα η οποία στηριζόταν σε μια μεσοπρόθεσμη οργανωτική ενοποίηση και μια ακόμη μεγαλύτερη στροφή προς τα δεξιά, λόγω της «πληρότητας» του πολιτικού φάσματος σε αριστερά κόμματα. Το Podemos υιοθέτησε την ευφυή, αλλά δύσκολη να υλοποιηθεί, στρατηγική της αναδιοργάνωσής του ως κόμματος του «κέντρου του πολιτικού φάσματος», ξεκόβοντας από το αριστερό παρελθόν των περισσότερων από τους ηγέτες του και ενσωματώνοντας πρόσωπα που ήταν γνωστά για τις, επί δεκαετίες, υπηρεσίες που πρόσφεραν στις κυρίαρχες τάξεις. Το UPyD (Ενότητα, Πρόοδος και Δημοκρατία), αφού έμεινε ορφανό μετά την εξαφάνιση του Δημοκρατικού και Κοινωνικού Κέντρου (CDS) του Αδόλφο Σουάρεθ, θα μπορούσε κάλλιστα να εκπροσωπήσει το πολιτικό κέντρο αλλά, τελικά, οι μεγάλες οικονομικές δυνάμεις προτίμησαν να στηρίξουν το Ciudadanos (Πολίτες), ένα πολιτικό κόμμα που κατασκευάστηκε μέσα στη δεξαμενή σκέψης των ισπανικών τραπεζών.

Παρόλα αυτά, οι προσεχείς εκλογές δεν θα αποτελέσουν χαμένη ευκαιρία αν η αριστερά διδαχθεί από τα λάθη της. Μπορούμε να ξεκινήσουμε μια διαδικασία ευρείας αναδιάρθρωσης. Ένας καλός οιωνός είναι η στήριξη των υποψηφίων της Unidad Popular (Λαϊκή Ενότητα:UP) –η οποία ξεχωρίζει, χάρη στον πρωτεύοντα ρόλο που έχουν οι ακτιβιστές και οι συνδικαλιστές- από την Ενωμένη Αριστερά. Tους τελευταίους μήνες, η Ενωμένη Αριστερά απέβαλε κάποιες από τις μεγαλύτερες εσωτερικές αντιθέσεις της και, εν όψει των εκλογών, μαζί με τη Λαϊκή Ενότητα, ποντάρει στη στήριξη μιας μεγάλης μερίδας της αριστεράς που το ΣΚ και το Podemos εγκατέλειψαν χωρίς να κοιτάξουν πίσω. Ένα καλό εκλογικό αποτέλεσμα για το συνασπισμό Λαϊκής Ενότητας- Ενωμένης Αριστεράς (UP-IU) θα επιτρέψει να ακουστεί η φωνή των εργαζομένων σε μια εκλογική μάχη που είναι τόσο σημαίνουσα.