Τι πρόκειται να συμβεί με τους Σοσιαλιστές, το Μπλόκο της Αριστεράς και τους Κομμουνιστές; Αποτίμηση της συμφωνίας μεταξύ των σοσιαλιστών και της αριστεράς στην Πορτογαλία για στήριξη της κυβέρνησης σοσιαλιστών.
Το περασμένο Σαββατοκύριακο, Σοσιαλιστές και Κομμουνιστές υπέγραψαν συμφωνία συνεργασίας. Επομένως, αφού και το Μπλόκο της Αριστεράς έχει υπογράψει ανάλογη συμφωνία με το Σοσιαλιστικό Κόμμα, υπάρχει αυτή τη στιγμή μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία ικανή να ανατρέψει τη συντομότερη κυβέρνηση στην ιστορία της πορτογαλικής δημοκρατίας, βάζοντας τέλος στη διακυβέρνηση της χώρας από τον Πάσος Κοέλιο και τον Πάουλο Πόρτας. Το γεγονός αυτό, πέρα από την τεράστια αξία του, είναι και ιστορικό, γιατί σημαίνει ότι η χώρα γυρίζει σελίδα ύστερα από μια περίοδο τρομοκρατίας που συνδέεται με την εφαρμογή των μέτρων λιτότητας.
Τις προηγούμενες εβδομάδες, υπήρξα αυστηρός στην κριτική μου αναφορικά με τον χρόνο που χρειάστηκε για να κλείσει η συμφωνία και την έλλειψη πυγμής. Το γεγονός ότι χρειάστηκαν δύο ξεχωριστές συμφωνίες – ακόμη και αν, ουσιαστικά, είναι οι ίδιες- και τρεις απορριφθείσες προτάσεις για να ανατραπεί η κυβέρνηση, σημαίνει ότι αποφασίστηκε να επιλεγεί μια ήπια διακήρυξη. Τώρα όμως, που επιτεύχθηκε συμφωνία και που δημοσιοποιήθηκε, πρέπει να επικεντρωθούμε στο περιεχόμενο και τη διάρκειά της, τα οποία θα συζητήσω από την μοναδική προοπτική που έχει σημασία (κατά την άποψή μου): πώς θα απαντήσουμε στην κοινωνική κρίση η οποία επιδεινώθηκε από την καταιγίδα της λιτότητας.
Θα ξεκινήσω με το περιεχόμενο της συμφωνίας
Οι τρεις όροι που έθεσε η Καταρίνα (Μάρτινς, πρόεδρος του Μπλόκου της Αριστεράς) στο τηλεοπτικό της ντιμπέιτ με τον Κόστα (Αντόνιο, γενικό γραμματέα του Σοσιαλιστικού Κόμματος) ήταν, και πριν από την προεκλογική εκστρατεία, η αφετηρία της συμφωνίας που επετεύχθη αυτό το Σαββατοκύριακο: το ΣΚ πρέπει να εγκαταλείψει την ιδέα της μείωσης του Ενιαίου Κοινωνικού Φόρου που καταβάλλουν οι εργοδότες, καθώς και του Ενιαίου Κοινωνικού Φόρου για τους εργαζόμενους των οποίων κόπηκαν οι συντάξεις. Να ξεχαστούν οι αποκαλούμενες «συναινετικές απολύσεις» και να ξεπαγώσουν οι συντάξεις. Το ΣΚ, μετά το εκλογικό αποτέλεσμα που αφαίρεσε την πλειοψηφία από τη δεξιά, αποδέχθηκε τους όρους. Και υπήρξαν πολλοί σοσιαλιστές που τους αποδέχθηκαν με ανακούφιση, γιατί δεν άντεχαν στην ιδέα τους τρεις αυτούς όρους να τους θέτει το δικό τους κόμμα.
Αλλά οι συμφωνίες που έχουν πλέον δημοσιοποιηθεί πηγαίνουν ακόμη μακρύτερα, πολύ μακρύτερα, για την ακρίβεια. Δεν αποτελούν μια απάντηση έκτακτης ανάγκης με έκτακτα μέτρα, αλλά προχώρησαν πιο πέρα, αφού ορισμένα από τα μέτρα που περιλαμβάνουν θα μπορούσαν να αποτελέσουν μακροπρόθεσμες απαντήσεις στη λιτότητα αν υπάρξει θέληση.
Οι συμφωνίες προβλέπουν το τέλος των ιδιωτικοποιήσεων, δηλαδή, δεν θα γίνουν άλλες ιδιωτικοποιήσεις. Ακυρώνουν τις πρόσφατες διαδικασίες παραχώρησης των μαζικών μέσων μεταφοράς της Λισαβόνας και του Πόρτο σε ιδιωτικές εταιρίες. Προστατεύουν το νερό ως θεμελιώδες δημόσιο αγαθό.
Όσον αφορά τους μισθούς, που αφορούν εκατομμύρια εργαζομένων, η συμφωνία προβλέπει την πλήρη επαναφορά των μισθών του δημοσίου (εντός του 2016), ενώ εκείνοι του ιδιωτικού τομέα θα αυξηθούν (οι άνω των 600 ευρώ θα ωφεληθούν από τη μείωση των επιβαρύνσεων, οι οποίες θα καταργηθούν το 2017. Όσοι είναι κάτω από 600 ευρώ θα αυξηθούν λόγω της μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών, χωρίς αρνητική επίπτωση στις συντάξεις ή τη βιωσιμότητα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης). Θα γίνει επαναφορά των τεσσάρων αργιών. Από το μέτρο αυτό θα ωφεληθούν όλοι οι εργαζόμενοι –και τα 4,5 εκατομμύρια-, αφού η κατάργησή τους συνεπαγόταν περισσότερες ώρες εργασίας χωρίς αύξηση αποδοχών.
Όλοι οι συνταξιούχοι θα ανακουφιστούν (γιατί οι συντάξεις κάτω των 600 ευρώ θα ξεπαγώσουν και θα δουν μια μικρή αποκατάσταση, ενώ όσες είναι άνω των 600 ευρώ δεν θα πληρώνουν πλέον καμιά φορολογική επιβάρυνση). Αυτό σημαίνει ότι δύο εκατομμύρια άνθρωποι θα ανακουφιστούν. Η δεξιά, αντιθέτως, είχε δεσμευτεί να προχωρήσει σε περικοπές ύψους 4000 εκατομμυρίων ευρώ στην κοινωνική ασφάλιση (1600 εκατομμύρια από το πάγωμα των συντάξεων, συν 2400 από την περικοπή επιδομάτων ύψους 600 εκατομμυρίων το χρόνο, σύμφωνα με όσα συμφωνήθηκαν στις Βρυξέλες). Η διαφορά είναι τεράστια.
Θα εφαρμοστούν νέοι φορολογικοί κανόνες: η φορολογική κλίμακα αναδιαρθρώνεται με περισσότερα φορολογικά κλιμάκια. Το γνωστό «κλάσμα», από το οποίο επωφελούνται οι πλουσιότερες οικογένειες, αντικαθίσταται από μια φορολογική ελάφρυνση για κάθε παιδί. Υπάρχει όρος που απαγορεύει την αύξηση του δημοτικού φόρου ακίνητης περιουσίας πάνω από ένα συγκεκριμένο όριο (δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 75 ευρώ το χρόνο). Οι μειώσεις του φόρου εισοδήματος των εταιριών θα σταματήσουν, ενώ η προθεσμία δήλωσης των εταιρικών ζημιών μειώνεται από τα δώδεκα στα πέντε χρόνια και νέοι κανονισμοί θα θέσουν περιορισμούς στα φορολογικά κέρδη από μερίσματα. Τέλος, ο ΦΠΑ στην εστίαση θα επανέλθει στο 13%.
Προκειμένου να καταπολεμηθεί η φτώχεια, ο κατώτατος μισθός θα ανέλθει στα 557 ευρώ από την 1η Ιανουαρίου και στα 600 στο τέλος της θητείας. Οι φτωχές οικογένειες θα δικαιούνται ηλεκτρικό ρεύμα μειωμένου κόστους. Τέτοιου τύπου μέτρα αφορούν ένα εκατομμύριο ανθρώπους.
Θα υιοθετηθούν μέτρα που θα διασφαλίζουν ότι στους εργαζόμενους που ψευδώς δηλώνονται ανεξάρτητοι θα παρέχονται οι απαραίτητες συμβάσεις εργασίας, ενώ θα αποκατασταθούν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις. Το ειδικό καθεστώς κινητικότητας των δημοσίων υπαλλήλων που οδηγεί σε απολύσεις θα ακυρωθεί.
Δεν θα επιτρέπονται πλέον οι κατασχέσεις σπιτιών για λόγους αστικής ευθύνης. Στο εξής, όταν θα προκύπτει κατάσχεση από τράπεζα, θα γίνεται υποχρεωτικός διακανονισμός, αν δεν υπάρχει δυνατότητα προσδιορισμού νέας προθεσμίας ή αλλαγής του επιτοκίου.
Στα μέτρα για τη δημόσια υγεία και την παιδεία περιλαμβάνεται η μείωση των ασφαλίστρων και ένας μηχανισμός ανταλλαγής διδακτικών βιβλίων.
Το Σοσιαλιστικό Κόμμα απέσυρε την πρότασή του περί εκλογικού νόμου η οποία περιλάμβανε μονοεδρικές εκλογικές περιφέρειες (το σύστημα που ισχύει στο Ηνωμένο Βασίλειο).
Τελικά, συμφωνήθηκε μια κοινοβουλευτική συνεργασία, με πολλαπλές συναντήσεις ανάμεσα στα κόμματα. Η συνεργασία θα περιλαμβάνει τη σύσταση μιας εξεταστικής επιτροπής για τη βιωσιμότητα του εξωτερικού χρέους και μιας άλλης για το μέλλον της κοινωνικής ασφάλισης οι οποίες θα δημοσιεύουν μια έκθεση κάθε τρεις μήνες.
Επομένως, η συμφωνία επαναφέρει τη σταθερότητα στη ζωή των ανθρώπων και την ανακούφιση των συνταξιούχων, την αποκατάσταση των μισθών, την προστασία των θέσεων εργασίας και περισσότερη φορολογική δικαιοσύνη. Εξάλλου, η αύξηση της συνολικής ζήτησης θα έχει θετικές επιπτώσεις στην οικονομία.
Τι λείπει επομένως;
Αυτό που λείπει από τις συμφωνίες είναι διαρθρωτικές λύσεις που να αφορούν τις επενδύσεις και τη διαχείριση και βελτίωση, τόσο του εξωτερικού ισοζυγίου πληρωμών όσο και των εσόδων. Αυτό θα καταστεί δυνατό μόνο μέσω μιας αναδιάρθρωσης του χρέους. Διαφορετικά, δεν θα υπάρξουν περιθώρια αντίστασης στις εξωτερικές πιέσεις και προώθησης της απασχόλησης. Θα χρειαστούν επενδύσεις και προώθηση των παραγωγικών δυνατοτήτων, το δε κράτος θα πρέπει να παίξει έναν καθοριστικό, στρατηγικό ρόλο, με στόχο την ανάσχεση της παρατεταμένης ύφεσης που αντιμετωπίζουμε.
Άλλωστε, δεν μπορούμε ακόμη να προβλέψουμε τους όρους που θα επιβάλλουν οι Βρυξέλες, το Βερολίνο και η ΕΚΤ, ξέρουμε όμως ότι δεν θα είναι ευνοϊκοί. Πρέπει όμως να θυμόμαστε τις δηλώσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δύο μόλις μέρες μετά τις εκλογές, που απαιτούσαν νέα μέτρα για την κοινωνική ασφάλεια. Αυτό το ζήτημα θα συνεχίσει να αποτελεί αντικείμενο διαφωνίας. Πρέπει επίσης να θυμόμαστε πόσο εχθρικοί απέναντι στη Δημοκρατία της Πορτογαλίας ήταν οι οίκοι αξιολόγησης. Τέλος, το ζήτημα της Novo Banco (της τράπεζας που ιδρύθηκε μετά την πτώχευση της BES και που η κυβέρνηση προσπαθούσε, ανεπιτυχώς, να πωλήσει) θα σκάσει πριν από το καλοκαίρι, επιφέροντας σημαντικές απώλειες στο ισοζύγιο του προϋπολογισμού, την ανάγκη μιας ανακεφαλαιοποίησης ή μια νέα χρεοκοπία τράπεζας, η οποία θα πρέπει να γίνει με όρους που προστατεύουν την ευημερία, και την ανάγκη για μερική διαγραφή του εξωτερικού χρέους.
Όλα αυτά είναι προβλήματα που θα βρούμε μπροστά μας τους επόμενους μήνες. Η νέα κοινοβουλευτική πλειοψηφία το ξέρει καλά, γιατί υπάρχει μια ρήτρα ασφαλείας η οποία εγγυάται ότι κανένα απρόβλεπτο δημοσιονομικό γεγονός ή κατάσταση δεν θα οδηγήσει σε υψηλότερους φόρους στην εργασία ή χαμηλότερους μισθούς και συντάξεις. Ήρθε η στιγμή να αρχίσουμε να σχεδιάζουμε με ποιον τρόπο θα αντιμετωπίσουμε τέτοια απρόβλεπτα γεγονότα και καταστάσεις, γιατί θα προκύψουν πριν από τον νέο Προϋπολογισμό.
Πηγή: esquerda.net, 10 Νοεμβρίου, τίτλος: «Τι θα συμβεί μετά τη συμφωνία του προηγούμενου Σαββατοκύριακου, μεταξύ των Σοσιαλιστών, του Μπλόκου της Αριστεράς και των Κομμουνιστών;» ( “What will happen after this weekend’s agreement between the Socialists, the Left Bloc and the Communists?”)