Η προσφυγική κρίση και η Ουγγαρία

Η μάχη ενάντια στην παράνομη μετανάστευση αποτελούσε σημαντικό πυλώνα της ουγγρικής μεταναστευτικής πολιτικής, η οποία στηριζόταν στις πολιτικές και τις οδηγίες της ΕΕ. Ο δημόσιος λόγος για την παράνομη μετανάστευση ήταν έντονα επηρεασμένος από τις επίσημες ανακοινώσεις του Γραφείου Αλλοδαπών και Μετανάστευσης (ΟΙΝ) και της Υπηρεσίας Συνοριακής Φύλαξης η οποία ενοποιήθηκε με την Αστυνομία. Ο δημόσιος λόγος για την παράνομη μετανάστευση εκφερόταν στο πλαίσιο της πολιτικής κατά της εγκληματικότητας (π.χ. μάχη εναντίον του εμπορίου ανθρώπων και του τράφικιν), της πολιτικής για την ασφάλεια (π.χ. μέτρα κατά της πλαστογράφησης) και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (π.χ. δικαίωμα επανένωσης). Δε γινόταν κανένας διάλογος σχετικά με μια συνολική μεταναστευτική πολιτική η οποία να λαμβάνει συνολικά υπόψη της τις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές αλληλεξαρτήσεις του μεταναστευτικού φαινομένου.

Η ανερχόμενη ξενοφοβία

Επιπλέον, παρατηρήθηκε μια ανερχόμενη ξενοφοβική και εθνικιστική τάση στον ουγγρικό πληθυσμό, η οποία έγινε εμφανής στα αποτελέσματα των τελευταίων ευρωεκλογών (το ακροδεξιό κόμμα Jobbik έλαβε περίπου 15% των ψήφων). Από την έναρξη της προσφυγικής κρίσης εδώ και τρεις εβδομάδες, δεν έχει δημοσιευτεί καμιά δημοσκόπηση. Μια δημοσκόπηση του Ιουλίου, από την εταιρεία Tarki, έδινε 22% στο κόμμα Fidesz του πρωθυπουργού Όρμπαν, 13% στο Jobbik και το τεράστιο 45% στους αναποφάσιστους.

Η αντιμεταναστευτική πολιτική αποσπά την προσοχή των ψηφοφόρων από την κυβερνητική διαφθορά

Ο Όρμπαν, πάντα πρόθυμος να συντρίψει τον κύριο πολιτικό του αντίπαλο, το ακροδεξιό κόμμα Jobbik, δεσμεύτηκε να σφραγίσει τα νότια σύνορα της Ουγγαρίας με τη Σερβία από τις 15 Σεπτεμβρίου, επιβάλλοντας αυστηρότερες ποινές για την παράνομη είσοδο στη χώρα και δημιουργώντας ζώνες διέλευσης. Αλλά η επιτυχία δεν είναι καθόλου εγγυημένη. «Ο Όρμπαν άδραξε επιδέξια την πολιτική ευκαιρία που του πρόσφερε η προσφυγική κρίση –η ριζοσπαστική αντιμεταναστευτική του στάση ανέτρεψε την ολίσθηση της δημοτικότητας του κόμματός του αποσπώντας την προσοχή των ψηφοφόρων από την κυβερνητική διαφθορά και σταματώντας την άνοδο του Jobbik» είπε η Τσβέτα Πέτροβα, υψηλά ιστάμενη αναλύτρια της εταιρείας Eurasia Group. Ο Όρμπαν έκανε, επίσης, έκκληση στην ιστορική χριστιανική παράδοση της Ευρώπης, υπονοώντας ότι απειλείται από τους, κατά κύριο λόγο, μουσουλμάνους μετανάστες που έρχονται μόνο –σύμφωνα με τα όσα υποστήριξε- για να αναζητήσουν καλύτερες υλικές συνθήκες.

Μόνοι ευπρόσδεκτοι μετανάστες οι Ούγγροι

Τα δεξιά ΜΜΕ τάσσονται εναντίον των μη Ούγγρων μεταναστών και νιώθουν συμπάθεια μόνο για τους μειονοτικούς Ούγγρους. Παρά τη συρρίκνωση του πληθυσμού της Ουγγαρίας, εξαιτίας της οποίας παρατηρούνται ελλείψεις στην εγχώρια αγορά εργασίας, η μεταναστευτική πολιτική της χώρας συνίσταται κυρίως στην εκδήλωση αλληλεγγύης στις ουγγρικές κοινότητες των γειτονικών χωρών (πολιτική διασποράς). Οι κριτικές που ασκούνται στην επίσημη μεταναστευτική πολιτική επισημαίνουν συχνά ότι χαρακτηρίζεται από βραχυπρόθεσμους χειρισμούς που προσβλέπουν στην ασφάλεια, μέσω της χρήσης αμυντικών μέτρων εναντίον των μη Ούγγρων μεταναστών, συνοριακών ελέγχων και κανόνων εγκατάστασης, χωρίς το σχεδιασμό μιας σαφούς συνολικής πολιτικής για τους μετανάστες.  

Πολιτικό θάρρος, προκαταλήψεις και παρενοχλήσεις

Οι Ούγγροι δείχνουν πολωμένοι απέναντι στην προσφυγική κρίση. Ενώ ορισμένοι νιώθουν ντροπή για τη σκληρή αντιμεταναστευτική ρητορεία και το φράχτη και προσπαθούν να βοηθήσουν τους μετανάστες, άλλοι στηρίζουν την προσέγγιση του Όρμπαν λέγοντας ότι μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να διατηρήσουμε την τάξη. Η συμπόνια που νιώθει μια μερίδα του ουγγρικού λαού είναι εμφανής και αντιπαραβάλλεται έντονα στη φαύλη ξενοφοβία και τη μικροπολιτική της κυβέρνησης. Αλλά αν κοιτάξει κανείς τις δημοσκοπήσεις, βλέπει ότι η πλειοψηφία, περιλαμβανομένης της σχετικής πλειοψηφίας των ψηφοφόρων των κομμάτων της αντιπολίτευσης που έχουν υιοθετήσει στάση υπέρ των προσφύγων, πιστεύουν ότι οι πρόσφυγες αποτελούν απειλή για την Ουγγαρία. Ασκείται και πολλή παρενόχληση: οι εθελοντές που χορηγούν τροφή στους πρόσφυγες δέχονται συχνά λεκτικές επιθέσεις από τους συμπολίτες τους, ενώ έχουν γίνει και επιθέσεις από ακροδεξιές ομάδες στον σιδηροδρομικό σταθμό του Κελέτι. 

Κυβερνητική αντιμεταναστευτική εκστρατεία και πολιτική ανυπακοή

Όταν ξεκίνησε η εισροή προσφύγων στις αρχές του καλοκαιριού, με την κυβέρνηση Όρμπαν να τοιχοκολλά αφίσες με μηνύματα (στα ουγγρικά!) για τους αποκαλούμενους μετανάστες, τα οποία έλεγαν: αν έρθεις στην Ουγγαρία πρέπει να σεβαστείς την κουλτούρα μας, δεν πρέπει να στερήσεις από τους Ούγγρους θέσεις εργασίας, κ.ο.κ., υπήρξε μια ενδιαφέρουσα κλιμάκωση της άμεσης δράσης και της πολιτικής ανυπακοής. Και αυτό δεν αφορούσε μόνο κινηματικούς χώρους, αλλά κοινούς ανθρώπους οι οποίοι κατέβαζαν τις αφίσες ή τις μουτζούρωναν. Έτσι, η δεξιά κυβέρνηση Όρμπαν χρειαζόταν έναν αποδιοπομπαίο τράγο. Και τον βρήκε στους πρόσφυγες. Αλλά αυτό που κάνει η κυβέρνηση είναι τόσο καταφανώς απάνθρωπο που ενθαρρύνει πολλούς να αναζητήσουν τρόπους για να βοηθήσουν ή να δείξουν τη συμπαράστασή τους στους πρόσφυγες. Η άλλη στάση είναι ηθικά απαράδεκτη.    

Η κρίσιμη κατάσταση θα μπορούσε να είναι διαχειρίσιμη

Η κατάσταση έχει γίνει πραγματικά εξαιρετικά κρίσιμη, αλλά μια ικανή κυβέρνηση και μια ομόφωνη Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσαν να τη διαχειριστούν. Αλλά η ουγγρική κυβέρνηση δεν ήθελε να βρει λύση. Αντιθέτως, προσπάθησε να αποκομίσει πολιτικό όφελος διασπείροντας το μίσος. Έτσι, τη λύση στο πρόβλημα ανέλαβαν οι πολίτες που έκαναν τις ενέργειες που η ουγγρική κυβέρνηση δεν μπορούσε ή δεν ήθελε να κάνει. Η κατάσταση εντάθηκε θεαματικά τον Αύγουστο: εξαντλημένοι, πεινασμένοι και διψασμένοι ενήλικες και παιδιά που είχαν διαφύγει από εμπόλεμες περιοχές, κείτονταν στους δρόμους της Βουδαπέστης.   

Το θέμα των προσφύγων δεν είχε συζητηθεί ποτέ στην Ουγγαρία

Πριν από το 2015 δεν είχε ποτέ συζητηθεί το θέμα των προσφύγων στην Ουγγαρία. Το ζήτημα αυτό ήταν τελείως εξωτικό για τους Ούγγρους οι οποίοι θεωρούσαν ότι αφορούσε μακρινές περιοχές. Αλλά θα μπορούσε να μην έχει προκαλέσει έκπληξη ούτε στις Βρυξέλες ούτε στην ουγγρική κυβέρνηση το γεγονός ότι ο εμφύλιος στη Συρία και η επέλαση του Ισλαμικού Κράτους θα επηρέαζαν κάποια στιγμή την Ευρώπη. Ήταν σαφές (ή τουλάχιστον, θα έπρεπε να είναι) ότι οι πρόσφυγες θα έφταναν μέχρι εδώ, καθότι η Ουγγαρία βρίσκεται πάνω στο δρόμο μετανάστευσης και εμπορίας ανθρώπων που περνά από τα Δυτικά Βαλκάνια. Δυστυχώς, η ουγγρική κυβέρνηση –όπως και οι περισσότερες κυβερνήσεις των κρατών-μελών και οι Βρυξέλες- αντί να προετοιμάζεται για τις αναμενόμενες μεγάλες εισροές προσφύγων, επαναπαυόταν στις δάφνες της. Η πολιτική της ουγγρικής κυβέρνησης διέφερε από τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ. Σπατάλησε μήνες ολόκληρους σε μια εκστρατεία μίσους που στηριζόταν στο φόβο για το άγνωστο, καθώς και στην ξενοφοβία και το ρατσισμό, χρησιμοποίησε όλο το χρόνο που μεσολάβησε από την εμφάνιση του προβλήματος μέχρι την κλιμάκωσή του κατασκευάζοντας τον κοινό εχθρό για την κοινωνία, προκειμένου η ίδια να παρουσιαστεί στη συνέχεια ως σωτήρας.

Αριθμοί

Πράγματι, φέτος έφτασαν στην Ουγγαρία πάρα πολλοί άνθρωποι, συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια. Τα κυρίαρχα μέσα μιλούν για 200.000 πρόσφυγες, σύμφωνα όμως με τα νέα στατιστικά στοιχεία του Γραφείου Αλλοδαπών και Μετανάστευσης, καταγράφηκαν 145.000 αιτούντες, αριθμός που ξεπερνά κατά πολύ όλα τα προηγούμενα στοιχεία. Περίπου 99% από αυτούς (σύμφωνα με το Γραφείο Αλλοδαπών και Μετανάστευσης και τα στατιστικά στοιχεία της αστυνομίας) σχεδόν αμέσως, δηλαδή πριν από τη λήξη της διαδικασίας αίτησης ασύλου, εγκαταλείπουν την Ουγγαρία, για τη δήθεν προστασία της Ευρώπης από την εισροή παράνομων μεταναστών. Αν πάρουμε αυτό ως δεδομένο, οι λίγες χιλιάδες που παραμένουν τελικά στη χώρα δε φαντάζει τόσο μεγάλος αριθμός, ειδικά αν συγκριθεί με τον ουγγρικό πληθυσμό των δέκα εκατομμυρίων. 

Η Ευρώπη δεν υφίσταται «εισβολή»

Στο όνομα του δικαίου θα έπρεπε επίσης να προσθέσουμε ότι η αδικαιολόγητη καλλιέργεια πανικού αποτελούσε στοιχείο της πολιτικής και άλλων κυβερνήσεων στο παρελθόν. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, σε όλη την ΕΕ καταγράφηκαν 437.384 αιτούντες άσυλο περί τα τέλη Ιουλίου. Ο αριθμός αυτός αποτελεί το 0,08% των 503 εκατομμυρίων που είναι ο συνολικός πληθυσμός της Ευρώπης, ενώ είναι υποδιπλάσιος όσων ήρθαν στην Ευρώπη τα προηγούμενα χρόνια. Δεν υπάρχει καμιά «εισβολή» ή «κατάληψη», ειδικά αν συγκρίνουμε τον παραπάνω αριθμό με τα δυο εκατομμύρια προσφύγων που δέχθηκε η Τουρκία ή το ένα εκατομμύριο που φιλοξενούν η Ιορδανία και ο Λίβανος αντίστοιχα.

Κανένας δεν είναι παράνομος

Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι κανείς δε γίνεται παράνομος μετανάστης περνώντας απλώς την πράσινη γραμμή των συνόρων, παρά μόνο αν δεν έχει χαρτιά ή βίζα νόμιμης εισόδου. Ωστόσο, σε κατάσταση πολέμου είναι αδύνατο κάποιος να κάνει αυτές τις τυπικές διαδικασίες γιατί το κράτος υπ’ αυτές τις συνθήκες λειτουργεί μερικώς ή και καθόλου. Σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης για τους πρόσφυγες, η οποία δεσμεύει και την Ουγγαρία, οι πρόσφυγες δεν μπορούν να τιμωρούνται για παράνομη διέλευση συνόρων, γιατί δεν έχουν άλλο τρόπο διαφυγής από την παράνομη διέλευση. 

Το Δουβλίνο 3 δε λειτουργεί

Η απότομη αύξηση του αριθμού των αιτούντων άσυλο προκάλεσε αναμφίβολα μια αδικαιολόγητη κρίση στην Ουγγαρία και την ΕΕ, εφόσον θα μπορούσε να είναι διαχειρίσιμη αν είχε βρεθεί μια κοινή λύση η οποία να διανέμει τις αρμοδιότητες πιο ισότιμα απ’ ότι το Δουβλίνο 3. Το τελευταίο μεταφέρει με δυσανάλογο τρόπο το βάρος στα περιφερειακά κράτη τα οποία πρέπει να αξιολογούν τις περισσότερες αιτήσεις ασύλου κρατώντας τους αιτούντες στο έδαφός τους μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας. Αυτή η πρακτική, όπως ειπώθηκε πιο πάνω, δεν λειτούργησε καθόλου καλά. Η μεγάλη πλειονότητα των αιτούντων άσυλο στη χώρα εισόδου εξακολουθούν να κατευθύνονται σε κεντρικότερες περιοχές της ΕΕ απ’ όπου, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν στέλνονται πίσω στις χώρες εισόδου (π.χ., από τους 43.000 αιτούντες που εισήλθαν στην Ουγγαρία πέρσι, μόνο 827 στάλθηκαν πίσω, σύμφωνα με την Επιτροπή του Ελσίνκι).

Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα απεφάνθη ότι οι περιπτώσεις επιστροφής στη χώρα εισόδου μπορούν να επανεξετάζονται, σε περίπτωση που οι εν λόγω χώρες δε σέβονται τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα (όπως η Ελλάδα και η Ουγγαρία). Είναι επίσης δυνατό, εκτός από το καθεστώς ασυλίας, να παρέχεται γενική προστασία στους ανθρώπους που εγκαταλείπουν εμπόλεμες περιοχές, όπως οι Σύριοι. Το 2004 στην Οδηγία Αξιολόγησης προστέθηκε ο ορισμός της επικουρικής προστασίας για τέτοιες περιπτώσεις, προκειμένου να εγγυηθεί την ασφάλεια των ανθρώπων που δεν υφίστανται προσωπική δίωξη ή απειλές, θέλουν όμως να γλιτώσουν από τους κινδύνους του πολέμου. Επομένως, δεν πρόκειται για γενναιοδωρία, αλλά για το νομικό καθήκον που έχουμε να τους δεχθούμε σε μια ασφαλή χώρα.  

Η υποκρισία των δυτικοευρωπαϊκών κυβερνήσεων

Είναι αλήθεια ότι η ουγγρική κυβέρνηση όχι μόνο αφίσταται των ανθρωπιστικών της δεσμεύσεων, αλλά και ότι: υποκινεί ευθέως το μίσος, κατασκευάζει έναν φράχτη από αγκαθωτό συρματόπλεγμα ο οποίος θα τραυματίζει και θα αποτρέπει τους αιτούντες άσυλο και περνάει μια νομοθεσία στο μεταναστευτικό και το ποινικό δίκαιο της χώρας η οποία γίνεται όλο και πιο τιμωρητική. Ωστόσο, η πολιτική για τους πρόσφυγες είναι ηθικά εξωφρενική σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Υπάρχει πολλή υποκρισία από πλευράς των δυτικοευρωπαϊκών κυβερνήσεων οι οποίες επικρίνουν το ουγγρικό κράτος γιατί αποτελεί εύκολο στόχο. Η οποιαδήποτε δυνατότητα μετατροπής του Δουβλίνου 3 σε ένα σύστημα πιο ισότιμο είναι απολύτως ευπρόσδεκτη. Αντί για όλη αυτή την παραπλανητική ρητορεία για το βάρος που συνιστούν για την Ευρώπη οι πρόσφυγες, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι οι περισσότεροι Σύριοι πρόσφυγες, για παράδειγμα, δεν είναι και δεν θα έρθουν ποτέ στην Ευρώπη. Πρέπει να θέσουμε το αποκαλούμενο άχθος των προσφύγων σε μια ιστορική προοπτική και να σκεφτούμε πώς μπορεί η ΕΕ να βοηθήσει τις χώρες που, παρότι έχουν πολύ χαμηλότερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ, υποδέχονται πολλούς περισσότερους πρόσφυγες. Η απάντηση στο προσφυγικό ζήτημα πρέπει να δοθεί, όχι μόνο από όλη την Ευρώπη, αλλά από ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα.     

Βουδαπέστη, 16 Σεπτεμβρίου 2015

 

Πηγές:

http://www.socialwatch.org/node/11361 EUROPEAN SOCIAL WATCH REPORT 2009 – MIGRANTS IN EUROPE AS DEVELOPMENT ACTORS, Hungary

http://politicalcritique.org/interviews/2015/misetics-crisis-of-this-magnitude-will-not-be-resolved-by-volunteers/

http://hvg.hu/velemeny/20150909_Menekultkrizis_es_Magyarorszag_manipulalt

http://www.reuters.com/article/2015/09/08/us-europe-migrants-hungary-orban-idUSKCN0R82B920150908