Έχουμε δοκιμάσει τα πάντα για να βγούμε από την οικονομική και κοινωνική κρίση στην Ευρώπη; Πιο κάτω, παρουσιάζουμε ένα σχέδιο δράσης που συνέταξε η Συμμαχία Κατά της Λιτότητας, η οποία ανήκει στην Ευρωπαϊκή Αριστερά.
Οι πολιτικές λιτότητας απέτυχαν, ενώ οι συνέπειές τους υπήρξαν καταστροφικές γιατί απέτρεψαν την οικονομική ανάκαμψη, κατέστρεψαν το δημόσιο τομέα και αύξησαν τα χρέη. Οι νέοι, οι γυναίκες, οι εργαζόμενοι, οι συνταξιούχοι και όλοι όσοι στηρίζονται στο κοινωνικό κράτος υπέστησαν τεράστια επιδείνωση των συνθηκών ζωής τους, της εργασίας, των σπουδών τους. Ταυτόχρονα, δεκατρία τρισεκατομμύρια ευρώ δόθηκαν στις τράπεζες χωρίς καμιά θετική επίδραση στην πραγματική οικονομία.
Η βίαιη επιβολή ενός νέου σχεδίου λιτότητας στην Ελλάδα απέδειξε ότι οι κυβερνήσεις, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί και η Τρόικα, υπηρετώντας τις χρηματοπιστωτικές αγορές, δεν επιθυμούν αλλαγή πορείας και επιλέγουν την απειλή της αποβολής της χώρας από την ευρωζώνη και τη χειραγώγηση από τα ΜΜΕ, ενώ ταυτόχρονα κόβουν τους κρουνούς χρηματοδότησης μιας χώρας που είναι ήδη σε πολύ δύσκολη κατάσταση. Και όλα αυτά ενάντια στις δημοκρατικές αποφάσεις των κατοίκων ενός κράτους μέλους της ΕΕ. Αυτή η αποτυχία ανοίγει τη συζήτηση για την ανάγκη αλλαγής της λογικής που διέπει το ευρωπαϊκό σχέδιο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θέτει τις συνθήκες, τους θεσμούς, τις δυνάμεις και τις πολιτικές της στην υπηρεσία της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης και όχι σε εκείνη των ευρωπαϊκών θεσμών.
Όμως, θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε άλλες πολιτικές. Για παράδειγμα, τα μέτρα που πήρε η Πορτογαλία (αυξήσεις μισθών, αναβίωση των αργιών, 35ωρο στο δημόσιο τομέα) αποδεικνύουν ότι υπάρχουν λύσεις άμεσα εφαρμόσιμες. Το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς αποφάσισε να συντάξει ένα σχέδιο δράσης που περιέχει προτάσεις για μια οικονομική, κοινωνική και οικολογική ανάπτυξη η οποία θα είναι επωφελής για τους Ευρωπαίους. Αυτό θα γίνει εντός του πλαισίου της δημοκρατίας, η οποία σέβεται τη λαϊκή κυριαρχία.
1) Αναδιάρθρωση των χρεών για να μπορέσουν οι λαοί να πάρουν ανάσα
Τα χρέη έχουν αποβεί μη βιώσιμα για πολλές χώρες οι οποίες δανείζονται επιπλέον μόνο και μόνο για να τα αποπληρώσουν. Σε ορισμένες χώρες, η αποπληρωμή του χρέους βρίσκεται στην κορυφή του προϋπολογισμού, γεγονός το οποίο καταργεί κάθε δυνατότητα βελτίωσης του δημόσιου τομέα και κάθε πολιτική ανάπτυξης των δημόσιων οικονομικών.
Η κατάσταση απαιτεί την άμεση αναδιάρθρωση των χρεών των ευρωπαϊκών κρατών, ώστε οι οικονομίες τους να μπορέσουν να αναπνεύσουν. Το μέτρο αυτό πρέπει να εφαρμοστεί σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες που είναι και σε «καθεστώς οικονομικής βοήθειας» και υπερχρεωμένες.
Η ΕΕ πρέπει να βοηθήσει τις χώρες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες να διαπραγματευθούν με τους δανειστές τους για τα σχέδια αποπληρωμής, τα οποία περιλαμβάνουν ακόμη και διαγραφή των χρεών, προκειμένου τα χρήματα να χρησιμοποιηθούν σε επενδύσεις. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πρέπει να είναι σε θέση να λειτουργεί ως έσχατος δανειστής. Μια λύση είναι η θέσπιση ενός νέου συστήματος αποπληρωμής το οποίο να συναρτάται με το ρυθμό ανάπτυξης της χώρας. Αυτό θα συνιστούσε μια μείζονα ανατροπή η οποία στηρίζεται σε πραγματικές συνθήκες και θα βοηθούσε τις χώρες να ξανασταθούν στα πόδια τους, αντί να τους επιβάλλονται από τα πάνω μη εφαρμόσιμοι, αντιπαραγωγικοί κανόνες που βάζουν τους ανθρώπους σε κίνδυνο.
Ταυτόχρονα, πρέπει να ανοίξουμε τη συζήτηση για τη νομιμότητα αυτού του χρέους. Αρνούμαστε την εξόφληση παράνομων χρεών που δημιουργούνται από κερδοσκοπία και από φουσκωμένα επιτόκια. Δεν είναι σωστό οι υπεύθυνοι για την κρίση να συνεχίζουν να πλουτίζουν από τα χρέη. Ο τεράστιος πλούτος που υπάρχει στην Ευρώπη και εξακολούθησε να αυξάνεται στη διάρκεια της κρίσης, πρέπει να συμβάλει στην επίλυση του προβλήματος. Κάνουμε έκκληση για μια πανευρωπαϊκή εφάπαξ εισφορά από τους ευρωπαίους εκατομμυριούχους και δισεκατομμυριούχους. Όσοι ωφελήθηκαν από την κρίση πρέπει να συμβάλουν στην εξαγορά του χρέους.
2) Η έξοδος από τη λιτότητα, ο σχεδιασμός μιας κοινής αναπτυξιακής πολιτικής
Πρώτα οι άνθρωποι
Οι ευρωπαϊκές πολιτικές που προωθούν τις ιδιωτικοποιήσεις, τις περικοπές στους προϋπολογισμούς και την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας είναι λάθος μέτρα. Δεν βοηθούν στην καταπολέμηση της κρίσης. Αντιθέτως, ενισχύουν τους μηχανισμούς που οδήγησαν στην κρίση. Εμείς αγωνιζόμαστε για μια θεμελιώδη εναλλακτική λύση: θέλουμε να κυριαρχήσει η αντίληψη της πολιτικής που βάζει τις ανάγκες των ανθρώπων πάνω από τα κέρδη.
Η Ευρωπαϊκή Αριστερά θα ιδρύσει μια ευρωπαϊκή πλατφόρμα κατά της λιτότητας, των ιδιωτικοποιήσεων και της επισφαλούς εργασίας, που τάσσεται με τις δημόσιες παροχές και το κοινωνικό κράτος, που συνδέει τα συνδικάτα με τα αριστερά κόμματα, τις πρωτοβουλίες πολιτών και τα κοινωνικά κινήματα επιδιώκοντας κοινές δράσεις. Επομένως, εμείς χτίζουμε επάνω σε υπαρκτούς αγώνες.
Επιθυμούμε να φτιάξουμε ένα σχέδιο καταπολέμησης της φτώχιας, της ανεργίας και της επισφάλειας. Τα απανωτά κύματα απελευθέρωσης της αγοράς εργασίας, το κοινωνικό και μισθολογικό ντάμπινγκ δεν είναι δυνατόν να αποτελούν τα θεμέλια μιας πολιτικής που ευνοεί τους ευρωπαίους εργαζόμενους, ειδικά τις γυναίκες, τους νέους και τους συνταξιούχους που είναι εκείνοι που επηρεάζονται περισσότερο.
Τον 21ο αιώνα, η ισότητα γυναικών και ανδρών πρέπει επιτέλους να γίνει πραγματικότητα και πρέπει να ανοίξουμε τη συζήτηση για τη μείωση του χρόνου εργασίας. Θέλουμε να βρούμε τον καλύτερο τρόπο για να καταπολεμήσουμε το κοινωνικό και μισθολογικό ντάμπινγκ, ενισχύοντας τους συλλογικούς νόμους και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις που προστατεύουν τους εργαζόμενους στις χώρες μας και επιδιώκοντας τη σύγκλιση των ευρωπαϊκών κοινωνικών και εργασιακών δικαιωμάτων προς τα πάνω.
Επιθυμούμε τη δημιουργία κοινωνικών υπηρεσιών που ανταποκρίνονται στα βασικά δικαιώματα και τις ανάγκες των ανθρώπων. Η στέγη, η καθολική πρόσβαση στην ιατρική φροντίδα, την εκπαίδευση, τη μετακίνηση και τον πολιτισμό είναι θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και αποτελούν την ουσία μιας αριστερής πολιτικής στην Ευρώπη. Η αγορά δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτές τις ανάγκες με καθολικότητα. Η δημιουργία δημόσιων υπηρεσιών σημαίνει, εκτός των άλλων, και τη δημιουργία απασχόλησης που είναι επωφελής για όλους.
Η πολιτική που στηρίζεται στις ανάγκες όλων και στα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα είναι η καλύτερη προστασία από τις διαιρέσεις και την ακροδεξιά.
Προς ένα κοινό ευρωπαϊκό συμβόλαιο για την ανάπτυξη
Ο μόνος τρόπος για να επιτύχουμε την ανάκαμψη των οικονομιών μας και να απαντήσουμε στα κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα των καιρών μας είναι να εφαρμόσουμε μια νέα αναπτυξιακή πολιτική η οποία δεσμεύει σημαντικούς δημόσιους πόρους. Πιστεύουμε στην ανάγκη ενός ευρωπαϊκού επενδυτικού σχεδίου για το μέλλον που κατευθύνει τις επενδύσεις με κριτήριο τις ανάγκες των ανθρώπων και όχι τα κέρδη.
Τα κράτη χρειάζεται να παρέμβουν ενεργά για να δημιουργήσουν παραγωγικά κέντρα. Στηρίζουμε την πρόταση της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων να καταρτιστεί ένα επενδυτικό σχέδιο. Το επενδυτικό σχέδιο πρέπει να έχει ως στόχο τη βελτίωση των υποδομών (δίκτυα μεταφορών και επικοινωνιών όπως σιδηρόδρομοι, δρόμοι και διαδίκτυο) και μια φιλόδοξη και δημοκρατική βιομηχανική πολιτική, την επωφελή δημόσια έρευνα και τα βασικά προϊόντα που απαιτούνται για τη δημιουργία ενός νέου κοινωνικού και οικολογικού αναπτυξιακού μοντέλου, καθώς και τη δημιουργία σταθερών θέσεων εργασίας στο δημόσιο.
Η ιδέα της κοινής ανάπτυξης θα πρέπει να επικρατήσει και στις ανταλλαγές μεταξύ της Ευρώπης και των άλλων περιφερειών του κόσμου, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα παγκόσμια προβλήματα. Η βελτίωση της ποιότητας ζωής στην Ευρώπη απαιτεί να θέσουμε την περιφερειακή μας συνεργασία στην υπηρεσία της παγκόσμιας αλλαγής: της ανθρώπινης ανάπτυξης, της άμεσης προστασίας του κλίματος, της εξεύρεσης λύσεων για τους πρόσφυγες και για τη διεθνή ειρήνη. Γι’ αυτό απορρίπτουμε την ΤΤΙΡ και τις λοιπές συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου που προωθούν μόνο τον ανταγωνισμό κι επιφέρουν την επιδείνωση των κοινωνικών και οικολογικών κριτηρίων, ενώ οι πολυεθνικές δρέπουν τα κέρδη.
3) Η απελευθέρωση πόρων για δημόσιες επενδύσεις
Εξαιτίας των δημοσιονομικών κανόνων που επέβαλε το σύμφωνο σταθερότητας και των νέων μηχανισμών επιτήρησης που τέθηκαν σε λειτουργία μετά την έναρξη της κρίσης (Δημοσιονομική Συνθήκη Ευρωπαϊκό Εξάμηνο), τα κράτη και οι τοπικές αρχές δεν μπορούν να επενδύουν στην οικονομική ανάπτυξη, την απασχόληση και τις δημόσιες υπηρεσίες. Τα κράτη και τα εθνικά κοινοβούλια πρέπει να διατηρούν τον έλεγχο του προϋπολογισμού τους και των κύριων οικονομικών επιλογών τους με κριτήριο το εθνικό τους συμφέρον, γεγονός το οποίο δεν επηρεάζει την ανάληψη μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής. Ως εκ τούτου, επιθυμούμε την επαναδιαπραγμάτευση των συνθηκών που επέβαλαν τους οικονομικούς κανόνες της ΕΕ και την εξαίρεση των χωρών μας από τη δημοσιονομική συνθήκη. Είναι απαραίτητο, για παράδειγμα, να απαλλαγούμε από το «χρυσό κανόνα» των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών και από τους κανονισμούς του συμφώνου σταθερότητας αναφορικά με το έλλειμμα και το λόγο χρέους προς ΑΕΠ.
Η ΕΕ είναι η πρώτη που πρέπει να βοηθήσει τις χώρες να βρουν δημοσιονομικά και οικονομικά περιθώρια. Τα δημοσιονομικά πλεονάσματά τους πρέπει να κατευθύνονται σε επενδύσεις και όχι μόνο στην αποπληρωμή του χρέους, όπως επιβάλουν οι ευρωπαϊκοί δημοσιονομικοί κανόνες.
Οι χώρες πρέπει να έχουν την ελευθερία να επιλέγουν τη φορολογική πολιτική που τους επιτρέπει να αυξήσουν τους πόρους τους. Γιατί δεν μπορεί μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση να έχει το δικαίωμα να ζητά από τις πολυεθνικές, τους μεγαλύτερες εταιρίες και τους πλουσιότερους πολίτες της νέους φορολογικούς πόρους προκειμένου να αυξήσει τα έσοδά της; Η συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι εξίσου απαραίτητη.
Επιθυμούμε την αληθινή φορολόγηση των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, που θα επιβραδύνει την κερδοσκοπία της αγοράς και θα φορολογήσει τα υπερκέρδη. Μια ευρωπαϊκή συνεργασία για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της απάτης μπορεί να απελευθερώσει σημαντικούς πόρους για το γενικό συμφέρον. Προτείνουμε την έναρξη της συζήτησης για μια κοινή φορολογική πολιτική, όλα τα έσοδα και τα κέρδη της οποίας θα χρησιμοποιούνται για χρηματοδοτήσεις.
Θέλουμε να κάνουμε την ΕΚΤ μια επενδυτική και αναπτυξιακή τράπεζα η οποία, με κριτήριο την οικονομική πραγματικότητα των χωρών μελών της, θα θέσει τα κεφάλαιά της στην υπηρεσία της ανάπτυξης. Κάθε χώρα θα πρέπει να μπορεί να υπογράφει με την ΕΚΤ ένα σχέδιο οικονομικής ανάπτυξης και ανάκαμψης. Η ΕΚΤ θα δανείζει χρήματα στα κράτη και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις με κοινωνικά, οικολογικά και ηθικά κριτήρια (διαμέσου των εθνικών και των περιφερειακών τραπεζών) χωρίς προαπαιτούμενα. Η δημιουργία ενός σχεδίου κοινωνικής και οικολογικής ανάπτυξης που θα είναι επιφορτισμένο με τη χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού αναπτυξιακού σχεδίου είναι άμεσα δυνατή στο πλαίσιο των συνθηκών.
4) Να αλλάξουμε την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Νομισματική Ένωση και να ρυθμίσουμε το χρηματοπιστωτικό σύστημα
Μια τέτοια οικονομική επιλογή θα απαιτήσει και άλλο τρόπο κατανόησης των νομισματικών συστημάτων. Πρόσφατα γεγονότα έχουν αποδείξει τη δύναμη που έχουν οι οικονομικοί θεσμοί και οι αγορές στη λήψη των αποφάσεων για την Ευρώπη και την απαράδεκτη ασυμμετρία που χαρακτηρίζει τις διαπραγματεύσεις μεταξύ των εταίρων στο Γιούρογκρουπ. Σήμερα η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Νομισματική Ένωση είναι ένα εργαλείο καταπίεσης που εξυπηρετεί τo χρηματοπιστωτικό σύστημα και τις άρχουσες ελίτ, των οποίων ηγείται η Γερμανία. Θέλουμε να αλλάξουν οι στόχοι και οι τρόποι λειτουργίας της.
Το ενιαίο νόμισμα έχει αποτελεί το επίκεντρο της αντιπαράθεσης μέσα στην ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Αριστερά αντιτίθεται στην αυτόματη σύνδεση του ενιαίου νομίσματος με τη λιτότητα και τις νεοφιλελεύθερες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Το ευρώ μπορεί να αποτελέσει εργαλείο ανάπτυξης στον αντίποδα της καταπίεσης. Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, είναι ζήτημα δημοκρατίας. Είναι η καρδιά μιας μάχης που πρέπει να κλιμακωθεί. Η Τρόικα πρέπει να καταργηθεί και οι τεχνοκρατικοί θεσμοί πρέπει να αντικατασταθούν από δημοκρατικά όργανα. Είναι μεγάλη ανάγκη να αλλάξει ο τρόπος λειτουργίας της Ευρωζώνης στη βάση δύο, τουλάχιστον, αρχών: του σεβασμού της εθνικής κυριαρχίας και της προσαρμογής της εφαρμοζόμενης πολιτικής στην οικονομική πραγματικότητα της κάθε χώρας.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μπορεί να πάψει να χρησιμοποιείται ως εργαλείο πολιτικής καταστολής εις βάρος κρατών (π.χ. κατάργηση της χρηματοδότησης των ελληνικών τραπεζών) και ως οικονομικό στήριγμα των ιδιωτικών τραπεζών που συνεχίζουν να τζογάρουν στις αγορές χωρίς κανέναν έλεγχο. Προτείνουμε την πλήρη αναθεώρηση των κριτηρίων χορήγησης τραπεζικών πιστώσεων από την ΕΚΤ. Σε αυτή την κατεύθυνση, προτείνουμε πολύ χαμηλά επιτόκια δανεισμού για επενδύσεις που γίνονται στο πλαίσιο του αναπτυξιακού σχεδίου και απαγορευτικά επιτόκια για κερδοσκοπία. Η ΕΚΤ μπορεί, ταυτόχρονα, να επιτύχει τη δέσμευση των απαραίτητων πόρων για την αλλαγή των μέσων παραγωγής και τη δημιουργία απασχόλησης, αλλά και τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την απαλλαγή του ευρωπαϊκού τραπεζικού τομέα από τοξικά προϊόντα. Προτείνουμε την αλλαγή του καθεστώτος της, γιατί η «ανεξαρτησία» που τηρεί σε σχέση με τις δημοκρατικές αποφάσεις και τις ανάγκες των ανθρώπων οδηγούν στην εξάρτηση από τις αβεβαιότητες του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Οι εκλεγμένοι και οι εκπρόσωποι των συνδικάτων πρέπει να συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Θέλουμε να οργανώσουμε δράσεις σε όλη την Ευρώπη υπέρ της ρύθμισης του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Δεν έχουμε ξεχάσει τις αιτίες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008. Το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα ασθενεί και τίθεται διαρκώς εκτός ελέγχου. Το τραπεζικό σύστημα πρέπει να ανακαινιστεί και οι μεγάλες ιδιωτικές τράπεζες πρέπει να κοινωνικοποιηθούν και να ρυθμιστούν αυστηρά. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να θεσπίσει κανόνες και κώδικες ηθικής (διαφάνεια, απαγόρευση των τοξικών χρηματοπιστωτικών προϊόντων, συμβουλές για τη βελτιστοποίηση της φορολογίας, διάκριση των τραπεζικών δραστηριοτήτων, έλεγχος των όρων των ατομικών δανείων, απαγόρευση της κερδοσκοπίας στα βασικά αγαθά, κ.λπ.), καθώς και να ενισχύσει τους οικονομικούς και νομικούς μηχανισμούς κυρώσεων για την καταπολέμηση του οικονομικού εγκλήματος. Δεν θέλουμε τα χρήματα των πολιτών να χρησιμεύουν ως εγγύηση για την κερδοσκοπία. Οι σκιώδεις τράπεζες σαν τις, εκτός ισολογισμού, εταιρίες απλού σκοπού, τα αμοιβαία κεφάλαια κινδύνου και τις ενώσεις ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων πρέπει να καταργηθούν.
Μια νέα αναπτυξιακή πορεία για την Ευρώπη μπορεί να ξεκινήσει από αυτά τα σημεία. Μια πορεία που θα λαμβάνει υπόψη της τα συμφέροντα του 99% των εργαζομένων και των συνταξιούχων, των ανέργων και των νέων. Εμείς ξέρουμε ποιοί είναι οι αντίπαλοί μας.
Μετάφραση: Καλλιόπη Αλεξοπούλου