Ποια είναι τα σημαντικότερα μαθήματα των κινητοποιήσεων που έγιναν στη Γένοβα το 2001; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτει η Κορνήλια Χίλντερμπραντ, συμπρόεδρος του transform! europe.
Θεωρώ ότι τα μαθήματα από τις κινητοποιήσεις στη Γένοβα μας δείχνουν τους τρόπους με τους οποίους πρέπει να κατανοούμε και να αντιμετωπίζουμε τα σημεία των καιρών. Αυτοί είναι:
- Η κατανόηση των θεμελιωδών αλλαγών του καπιταλισμού και της πολιτικής αντιμετώπισής τους.
- Η εξασφάλιση της βιωσιμότητας των κινητοποιήσεων και η ανάπτυξη νέων μορφών οργάνωσης των διεθνικών κινητοποιήσεων.
- Η οργάνωση με τρόπο που να διατηρεί την καινοτόμο ικανότητα των διεθνικών οργανισμών.
Το αντιπαγκοσμιοποιητικό κίνημα στο τέλος της δεκαετίας του 1990 αναδύθηκε σε μια νέα φάση της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Νέες τεχνολογίες πληροφόρησης και επικοινωνίας οδήγησαν σε θεμελιώδεις αλλαγές της παγκόσμιας παραγωγής και αναπαραγωγής. Οι παγκοσμιοποιημένες παραγωγικές αλυσίδες στηρίχτηκαν σε νέες διεθνικές χρηματοπιστωτικές, οικονομικές και εμπορικές αλυσίδες που βασίστηκαν σε νέους θεσμούς, όπως η Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (NAFTA) το 1994, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ) το 1995 και η Πολυμερής Συμφωνία Επενδύσεων (MAI) το 1995.
Οι κινητοποιήσεις έγιναν εναντίον αυτής της εξέλιξης –πρώτα από τους Ζαπατίστας στο Μεξικό εναντίον της NAFTA το 1994, και εντέλει, το επιτυχές παγκόσμιο κίνημα εναντίον της MAI το 1997/1998-. Αυτά ήταν ο προάγγελος των κινητοποιήσεων στη Γένοβα το 2001. Οι οποίες δεν εμφανίστηκαν από το πουθενά, αλλά βασίστηκαν στις κινητοποιήσεις εναντίον του ΠΟΕ, εναντίον των G8, και εναντίον των πολιτικών της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Δημιουργήθηκαν νέες οργανώσεις -για παράδειγμα η Attac- και νέες μορφές οργάνωσης όπως το Παγκόσμιο Κοινωνικό Φόρουμ και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Φόρουμ.
Αλλά, ενώ τα Κοινωνικά Φόρουμ και οργανώσεις όπως η Attac δεν παίζουν πια κάποιον κεντρικό ρόλο, οι εμπειρίες του Σιάτλ, της Γένοβας, της Φλωρεντίας, του Παρισιού, του Λονδίνου, της Αθήνας, και της Κωνσταντινούπολης συνεχίζουν να προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες για τους σημερινούς τρόπους οργάνωσης.
Αυτές οι εμπειρίες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις κινητοποιήσεις εναντίον των πολιτικών λιτότητας της Τρόικας. Σ’ αυτές τις κινητοποιήσεις κατά της λιτότητας δοκιμάστηκαν νέες μορφές συμμετοχής, αναδείχτηκαν νέα κοινωνικά κινήματα και νέοι πολιτικοί δρώντες, και δημιουργήθηκαν νέα σχέδια κομμάτων που οδήγησαν, στην περίπτωση της Ελλάδας, στην άνοδο της ριζοσπαστικής Αριστεράς στην κυβέρνηση το 2015. Και ο αγώνας του ΣΥΡΙΖΑ εναντίον της πολιτικής των μνημονίων, και εναντίον των θεσμών της Τρόικας ήταν, φυσικά, ένας ευρωπαϊκός αγώνας. Το πρόβλημα ήταν ότι εκτός Ελλάδας τα αριστερά κόμματα δεν κατάφεραν να οργανώσουν στις χώρες κάποια σημαντική στήριξη στον αγώνα του ΣΥΡΙΖΑ εναντίον της Τρόικας -με μόνη εξαίρεση κάποιες άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, όπου η κρίση και τα μέτρα λιτότητας επέφεραν τις σκληρότερες δυνατές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες-. Έτσι, ενώ αυτός ο αγώνας ανέδειξε τη δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ σε εθνικό επίπεδο, από την άλλη, έφερε στο φως την αδυναμία της ευρωπαϊκής Αριστεράς στο σύνολό της. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η αλληλεγγύη με τον ΣΥΡΙΖΑ ήταν ουσιαστικά συμβολική.
Κάποιες ευρωπαϊκές αντιδράσεις, όπως οι γενικές απεργίες στην Ισπανία και την Πορτογαλία και ορισμένες ακτιβιστικές δράσεις σε άλλες χώρες ήταν η εξαίρεση, στην οποία πρέπει να προστεθεί και ο αγώνας κατά της ΤΤΙP, το 2016.
Όλα αυτά αναδεικνύουν την ανάγκη για μια νέα ποιότητα των ευρωπαϊκών κινητοποιήσεων και της οργάνωσης. Την περίοδο των διαδηλώσεων κατά της λιτότητας αναπτύχθηκαν επίσης και τα γυναικεία κινήματα. Στην Ισπανία, για παράδειγμα, αυτά τα κινήματα κάλεσαν σε μια φεμινιστική γενική απεργία. Οι γυναικείες διαμαρτυρίες εναντίον της αυστηροποίησης της νομοθεσίας για τις εκτρώσεις ήταν έντονες και πολύ μεγαλύτερης κλίμακας από εκείνες της παραδοσιακής και της νέας Αριστεράς, και αργότερα επεκτάθηκαν και στην Πολωνία. Το 2018, οι οικολογικοί αγώνες απέκτησαν νέο νόημα με την Γκρέτα Τούνμπεργκ και τις Fridays for Future (Παρασκευές για το Μέλλον). Το 2020, η αστυνομική βία εναντίον των έγχρωμων πολιτών στις ΗΠΑ και σε πολλές άλλες χώρες ήταν η αιτία δημιουργίας του κινήματος Black Lives Matter (Οι ζωές των μαύρων έχουν αξία).
Σήμερα, 20 χρόνια μετά τη Γένοβα, μήπως είμαστε πάλι στο σημείο που κάτι ουσιώδες φαίνεται να αλλάζει;
Μήπως είμαστε για άλλη μια φορά σε ένα σταυροδρόμι του καπιταλισμού εν όψει της επικείμενης κλιματικής καταστροφής, του πολέμου και των πανδημιών, και της νέας αναστάτωσης που προκαλεί η ψηφιοποίηση στην παραγωγή και στον τρόπο ζωής;
Οι παγκόσμιες προκλήσεις απαιτούν παγκόσμιους αγώνες για τα παγκόσμια κοινωνικά και δημοκρατικά δικαιώματα κάθε ανθρώπινου όντος.
Τι σημαίνει αυτό για την Αριστερά στην Ευρώπη;
Τα Ευρωπαϊκά Κοινωνικά Φόρουμ –ο μεγαλύτερος ανοιχτός χώρος προβληματισμού και εναλλακτικών πρακτικών– βρίσκουν τη συνέχειά τους στα μονοθεματικά φόρουμ. Όμως, αυτά δεν έχουν πια τη σημασία των προηγούμενων φόρουμ ως ανοιχτών χώρων πολλών διαφορετικών εναλλακτικών προβληματισμών και πρακτικών, στους οποίους συνυπάρχουν διαφορετικά κινήματα, δρώντες, και αγώνες.
Χρειαζόμαστε μια νέα αρχή. Οι συνθήκες είναι ευνοϊκές: υπάρχει ένα νέο κίνημα κατά της κλιματικής αλλαγής και διάφορα κινήματα κατά του ρατσισμού και του νεοφασισμού, κατά της κοινωνικής αδικίας, κινήματα για τη στέγαση και το δικαίωμα στο νερό, για τη δημοκρατία, την αυτοδιάθεση και την έμφυλη ισότητα. Και έχουμε την εμπειρία από τους αντιπαγκοσμιοποιητικούς αγώνες. Έχουμε επίσης τις εμπειρίες των κοινωνικών φόρουμ και του σχηματισμού νέων οργανώσεων.
Ένα βήμα της πολιτικής Αριστεράς στην Ευρώπή θα ήταν να ανοίξει το Ευρωπαϊκό Φόρουμ αριστερών, οικολογικών και προοδευτικών δυνάμεων του Κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς στα κοινωνικά κινήματα και στους φορείς της κοινωνίας των πολιτών. Γιατί να μην επεκταθεί αυτό το Φόρουμ ώστε να συμπεριλάβει διάφορους δρώντες της κοινωνίας των πολιτών; Αυτό θα έκανε το Φόρουμ περισσότερο ελκυστικό για την ευρύτερη κοινωνική Αριστερά.
Χρειάζονται νέες μορφές συνεργασίας, όπως η συνεργασία που αναπτύσσεται στο εσωτερικό της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP26). Πάνω απ’ όλα χρειαζόμαστε ενοποιητικά ευρωπαϊκά σχέδια που να αντανακλούν τις διαφορετικές διαμαρτυρίες και τους αγώνες ενάντια στον σημερινό καπιταλισμό.