Μια επερχόμενη καταστροφή

Η πανδημία του κορονοϊού επιδεινώνει περαιτέρω τα πράγματα για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες που είναι παγιδευμένοι στα στρατόπεδα κράτησης στην Ελλάδα και για όσους είναι σε κατάσταση αναμονής στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Ενώ στην Ελλάδα τα κρούσματα της ασθένειας εξακολουθούν να αυξάνονται χωρίς να διαφαίνεται κάποια αποκλιμάκωση, χιλιάδες μετανάστες και πρόσφυγες παραμένουν παγιδευμένοι στα ελληνικά νησιά, πίσω από κάγκελα και φράχτες από συρματόπλεγμα, σε «κλειστά στρατόπεδα προσφύγων» που υπερχειλίζουν, υπό απάνθρωπες συνθήκες. Στις 16 Μαρτίου 2020, η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε τη μετατροπή όλων των στρατοπέδων σε κλειστά, παρά τις δραματικές εκκλήσεις των Γιατρών Χωρίς Σύνορα (Médecins Sans Frontières), που ζητούν και προτρέπουν σε άμεση εκκένωσή τους.

 Έχουν περάσει πέντε χρόνια από τη λεγόμενη «προσφυγική κρίση» και τέσσερα από την υπογραφή της συμφωνίας μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας και είναι σαφές ότι η στρατηγική της εξωτερικής ανάθεσης της διαχείρισης των ευρωπαϊκών συνόρων με κάθε κόστος απέτυχε. Οι λύσεις που έχουν μέχρι στιγμής προταθεί, μέσω των επίσημων ανακοινώσεων της ΕΕ και των κυβερνήσεων, αν δεν είναι μια από τα ίδια, συνιστούν πρόσκληση στα όπλα.

 Ταυτόχρονα, οι τοπικοί πληθυσμοί στα νησιά του Αιγαίου, που στο παρελθόν είχαν βρεθεί στην πρώτη γραμμή της αλληλεγγύης, είδαν τα νησιά τους να μετατρέπονται σε υπαίθριες φυλακές εξαιτίας της παραπάνω συμφωνίας. Η πίεση που δέχονται, μαζί με τη μαζική προπαγάνδα και ολόκληρες εκστρατείες με fake news, οδήγησαν τα νησιά σε ένα κρεσέντο βίας τις τελευταίες εβδομάδες.

 Στο μεταξύ, νεοφασίστες και ρατσιστές  επιτίθενται σε πρόσφυγες, μετανάστες, δημοσιογράφους και κινήματα αλληλεγγύης στη χώρα. Διάφορες ομάδες νεοναζιστών από όλη την Ευρώπη καταφθάνουν στα ελληνικά σύνορα για να «προστατεύσουν» , όπως λένε, την Ευρώπη από την «εισβολή». Στη Βουλγαρία, όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η κατάσταση είναι παρόμοια.

 Η ηθική της Ευρώπης πεθαίνει στα σύνορα, λένε κάποιοι. Θα ήταν αλήθεια αν η ΕΕ, όπως και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, είχαν να προβάλουν κάποια ηθική θέση στη συζήτηση για τη μετανάστευση. Μόλις πριν από λίγο καιρό, στις 16 Μαρτίου 2020, ξέσπασε πυρκαγιά στο στρατόπεδο της Μόριας (Λέσβος), ένα στρατόπεδο χωρητικότητας 3.000 ανθρώπων που  σήμερα στεγάζει περίπου 25.000, με αποτέλεσμα το θάνατο ενός παιδιού έξι ετών. 

Η εργαλειοποίηση, η προπαγάνδα και η παραβίαση του διεθνούς δικαίου από όλες τις πλευρές

 Στις 27 Φεβρουαρίου 2020, χιλιάδες άνθρωποι άρχισαν να κινούνται προς τα σύνορα Τουρκίας-Ελλάδας, μετά από την ανακοίνωση της τουρκικής κυβέρνησης ότι δεν θα εμποδίζει πλέον τους μετανάστες που επιθυμούν να περάσουν από την τουρκική πλευρά στην Ευρώπη. Η ανακοίνωση αυτή ήρθε μετά από τον θάνατο 33 Τούρκων στρατιωτών στο Ιντλίμπ της Συρίας, όπου η κλιμάκωση των συγκρούσεων έχει οδηγήσει σε ταχεία αύξηση των θανάτων πολιτών και όπου οι βασικές υποδομές και οι υγειονομικές εγκαταστάσεις πλήττονται κατάφωρα από τα πολεμικά πυρά. Τα σύνορα με τη Συρία παραμένουν κλειστά από την τουρκική πλευρά, παρά τον κίνδυνο συγκρούσεων που αυτό συνεπάγεται για τον τοπικό πληθυσμό. Είναι προφανές ότι η μοίρα των χιλιάδων ανθρώπων που αυτή τη στιγμή είναι σε αναμονή στις πύλες εισόδου της Ευρώπης, δεν συνιστούν πρωταρχική έγνοια για την τουρκική ή την ελληνική κυβέρνηση.

 Από τις 27 Φεβρουαρίου 2020, η κατάσταση στα ελληνοτουρκικά σύνορα κλιμακώθηκε, με ρυθμό που καθιστούσε πολύ δύσκολη μια πρόβλεψη των συνεπειών των τελευταίων πολιτικών εξελίξεων και στις δύο πλευρές της Μεσογείου. Μόνο λίγες ημέρες πριν το παγκόσμιο ξέσπασμα του κορονοϊού ανακηρυχθεί  πανδημία, η Ελλάδα και η Τουρκία ήταν, και σε ένα βαθμό εξακολουθούν να είναι, σε αδιέξοδο στα σύνορά τους, με την Τουρκία, επιπλέον, να μεταφέρει στα σύνορά της 1.000 βαριά οπλισμένους αστυνομικούς και την Ελλάδα να αναστέλλει το θεμελιώδες δικαίωμα αίτησης ασύλου, παραβιάζοντας το διεθνές δίκαιο και κανονικοποιώντας τις παράνομες επαναπροωθήσεις, ακόμα και στη θάλασσα. Χιλιάδες άνθρωποι, μεταξύ αυτών πολλά παιδιά, βρίσκονται ανάμεσα στις δυνάμεις ασφαλείας των δύο εθνικιστικών και ρατσιστικών κυβερνήσεων. Έχουμε φτάσει στο σημείο που δεν έχει επιστροφή.  Άοπλοι άνθρωποι πυροβολήθηκαν στα σύνορα και η σιωπή, τόσο των κυβερνήσεων όσο και της ΕΕ, συνεπάγεται την ατιμωρησία των ενόχων. Ωστόσο, η ΕΕ διατηρεί τις σχέσεις της με την Τουρκία, υποστηρίζοντας, ταυτόχρονα, τις πράξεις της ελληνικής κυβέρνησης.

 Το αφήγημα της "εισβολής" και της ανάγκης "θωράκισης" και "υπεράσπισης" της Ευρώπης είναι κυρίαρχο σήμερα στον δημόσιο διάλογο. Ακόμα και πολιτικοί υψηλού επιπέδου, όπως η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο Μάνφρεντ Βέμπερ, ηγέτης του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,το υποστηρίζουν με κομψό τρόπο. Ένα άλλο δημοφιλές αφήγημα των δεξιών Ευρωπαίων είναι η υποτιθέμενη συσχέτιση των προσφύγων με τον κορονοϊό. Εκτός από το γεγονός ότι αυτή η συσχέτιση παίζει επικίνδυνα με τις αντισημιτικές εκστρατείες του προηγούμενου αιώνα, που αποκαλούσαν τους Εβραίους όλης της Ευρώπης «παράσιτα», επιτρέπει και σε δεξιούς πολιτικούς όπως ο Όρμπαν, να εκμεταλλευτούν την κατάσταση, ανακαλώντας και αυτοί το δικαίωμα αίτησης ασύλου. Επιπλέον, η ένταση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας κυκλοφόρησε πολύ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με την κάθε πλευρά να κουνά το δάχτυλο στην άλλη και με παράλληλη διακίνηση οπτοκοακουστικού υλικού.

Μετανάστες και αιτούντες άσυλο από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και αρκετές αφρικανικές χώρες έφταναν στις παραμεθόριες περιοχές της Αδριανούπολης, του Τσανάκκαλε και της Σμύρνης. Ορισμένοι έφταναν με δημοτικά λεωφορεία, άλλοι πεζοί ή με ταξί. Στην Αδριανούπολη οι τουρκικές αρχές τους επέτρεψαν (ή ακόμη, τους εξανάγκασαν, σύμφωνα με μαρτυρίες) να φτάσουν στη συνοριακή γραμμή, αλλά οι ελληνικές αστυνομικές δυνάμεις τους εμπόδισαν να περάσουν, κάνοντας χρήση δακρυγόνων και χειροβομβίδων κρότου-λάμψης. Ταυτόχρονα, οι τουρκικές αρχές περιόρισαν την πρόσβαση δημοσιογράφων και ρεπόρτερ. Όσοι έχουν μπλοκαριστεί στη γκρίζα ζώνη μεταξύ των δύο κρατών έχουν μόνο τους εαυτούς τους και λίγους γενναίους δημοσιογράφους στους οποίους στηρίζονται για την αναμετάδοση της δοκιμασίας τους.

Πρέπει να σταματήσει η εργαλειοποίηση της ζωής των μεταναστών, των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων και η χρήση τους ως απειλή και ως μέσο διαπραγμάτευσης, τόσο στις εθνικές εκλογικές εκστρατείες όσο και στις σχέσεις μεταξύ της τουρκικής κυβέρνησης και της ΕΕ. Αντιθέτως, η Ελλάδα και η ΕΕ πρέπει να κινητοποιηθούν ώστε να προστατεύσουν τη ζωή των ανθρώπων στα σύνορα και στα στρατόπεδα.

Στις 23 Μαρτίου, ακόμη και ο Γκέραλντ Κνάους, ένας από τους αρχιτέκτονες της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας, σε συνέντευξή του στην αυστριακή εφημερίδα Der Standard, παραδέχθηκε ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος να προστατευθεί η υγεία των μεταναστών, των προσφύγων και των ντόπιων, από την εκκένωση των στρατοπέδων. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος, παρά μόνο η πλήρης και άμεση εκκένωση!

Τα κινήματα αλληλεγγύης

Τον περασμένο Φεβρουάριο, πάνω από 500 οργανώσεις, μεγάλες, μικρές, ΜΚΟ, εκκλησίες, κόμματα, συντάχθηκαν με μια ανακοίνωση που εξέδωσαν ακτιβιστές από την Τουρκία και την Ελλάδα. Για τους εμπνευστές της ανακοίνωσης ήταν σαφές ότι η αλληλεγγύη δεν έχει σύνορα και ότι πρέπει να εργαστούμε όλοι από κοινού για να αλλάξουμε τις συνθήκες ζωής των μεταναστών και των προσφύγων. Η δήλωση βρήκε απήχηση και στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης.

Σύμφωνα με το ECRE (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και τους Εξόριστους), η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η βία που ασκείται στα σύνορα αυτές τις μέρες έκαναν ακόμη και τα μέλη της δανέζικης αποστολής της Frontex να αρνηθούν να κάνουν επαναπροωθήσεις στη θάλασσα. Αντ’ αυτού, άρχισαν να κινηματογραφούν επεισόδια με ελληνικά περιπολικά σκάφη τα οποία έθεταν σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές, πλέοντας πολύ κοντά στις λαστιχένιες βάρκες των προσφύγων, ώστε να τους αναγκάσουν να επιστρέψουν στην Τουρκία. Ο υπουργός Άμυνας της Δανίας Τρίνε Μπράμσεν εξέφρασε τη στήριξή του στην απόφαση της δανέζικης αποστολής να μην ακολουθήσει τις εντολές.

Έκτοτε, άρχισαν να κυκλοφορούν διάφορες εκκλήσεις για συλλογές υπογραφών, με αίτημα την εκκένωση των στρατοπέδων. Κάποιες από αυτές, δυστυχώς, ζητούν την αποχώρηση από τα κέντρα κράτησης μόνο των παιδιών, των γυναικών και όσων έχουν σοβαρά προβλήματα υγείας, υιοθετώντας έτσι -ίσως παρά τη θέλησή τους- το τετριμμένο δεξιό αφήγημα, που αντιμετωπίζει κατά κύριο λόγο τους νέους άνδρες μετανάστες και πρόσφυγες ως απειλή.   

Επιπλέον, μεταξύ της 4ης και της 8ης Μαρτίου, πολυάριθμες διαδηλώσεις έγιναν σε όλη την Ευρώπη. Στην Τουρκία, η κυβέρνηση είχε απαγορεύσει τις διαδηλώσεις ήδη από τις 4 Μαρτίου και για τις επόμενες 10 ημέρες -σε μια προσπάθεια να σταματήσει και τις, παραδοσιακά μεγάλες, φεμινιστικές συγκεντρώσεις-. Μετά την κήρυξη της πανδημίας του Covid-19, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες απαγόρευσαν τις διαδηλώσεις, οπότε τα κινήματα αλληλεγγύης αναγκάστηκαν να προσαρμόσουν τις δραστηριότητές τους στη νέα πραγματικότητα της πανδημίας του Covid-19 .

Το 2015, ο κόσμος στην Ευρώπη αυτοοργανώθηκε πέρα ​​από πολιτικά και εθνικά σύνορα, προκειμένου να στηρίξει τους πρόσφυγες και τους μετανάστες στην Πορεία Ελπίδας τους προς την Ευρώπη και τα κατάφεραν όλοι μαζί. Και τότε, όπως και τώρα, δεν επρόκειτο για «προσφυγική κρίση», αλλά για μια βαθιά πολιτική κρίση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κυβερνήσεών της, που μετατόπισε τον δημόσιο διάλογο προς τα δεξιά.

Ως εκ τούτου, είναι άμεση ανάγκη:
Να στηρίξουμε τις οργανώσεις αλληλεγγύης και τις ομάδες που επιχειρούν επί τόπου, ζητώντας να μας πουν τι ανάγκες έχουν και παρέχοντας τους τους αναγκαίους πόρους.
Να στηρίξουμε τα κινήματα αλληλεγγύης, κοινοποιώντας άμεσα, από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τους λογαριασμούς των οργανώσεων και των πρωτοβουλιών που επιχειρούν επί τόπου. Έτσι θα διασφαλίσουμε ότι η φωνή τους θα συνεχίσει να ακούγεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Να σκεφτούμε όλοι/ες μαζί τρόπους απαξίωσης και αποδυνάμωσης του αφηγήματος της Δεξιάς.

Η αλληλεγγύη είναι το δικό μας όπλο και θα νικήσουμε!