Μπορούμε να ελέγξουμε την ψηφιακή επανάσταση;

Πρώτη δημοσίευση στο: Bot Populi

 

Πρέπει να καταλάβουμε ότι έχουμε εξαντλήσει τα όρια της ανάπτυξης. Οι δυτικές κοινωνίες έχουν την ευθύνη για το χυδαίο βιομηχανικό πρότυπο κατανάλωσης, που καταστρέφει την ίδια την πηγή της ανθρώπινης ζωής στον πλανήτη. Και αυτό το μοντέλο διαδίδεται, αντιγράφεται όλο και πιο πολύ σε όλη τη γη, ειδικά στη Νότια, τη Νοτιοανατολική και την Ανατολική Ασία. Ο «αυτοκρατορικός τρόπος ζωής» μετατρέπει τη γη σε «θερμοκήπιο». Η κατασκευή διαστημικών σκαφών και η εγκατάσταση σε άλλους πλανήτες δεν πρόκειται να μας σώσουν. Αν δεν καταφέρουμε να επιβιώσουμε στη μητέρα γη, δεν θα μπορέσουμε σίγουρα να επιβιώσουμε σε έναν αφιλόξενο πλανήτη.

Φαίνεται ότι η ψηφιακή επανάσταση αποτελεί το επόμενο στάδιο του νεοφιλελευθερισμού, μια νέα μορφή οικονομίας που συνδυάζεται με μέτρα μετα-δημοκρατικού αυταρχισμού. Η ψηφιακή επανάσταση ξεκίνησε από το διαδίκτυο και αναπτύχθηκε χάρη στη «βιομηχανία 4.0», παρέχοντας «έξυπνες» ψηφιακές χειρωνακτικές λειτουργίες. Όπως την επινόησε ο σύγχρονος καπιταλισμός, η ψηφιακή επανάσταση επιτρέπει την επίτευξη τριών τουλάχιστον ουσιαστικών στόχων της κεφαλαιοκρατικής τάξης:

Πρώτον, εξασφαλίζει υψηλότερο βαθμό εκμετάλλευσης των εργαζομένων, της διανοητικής και της συναισθηματικής τους εργασίας, αλλά και την επιτήρηση και τον έλεγχο του σώματός τους. Με την τοποθέτηση πομπών στα ρούχα των εργαζομένων και, όλο συχνότερα και στο σώμα τους, οι επιχειρήσεις μπορούν να ελέγχουν τις κινήσεις των εργαζομένων σε πραγματικό χρόνο. Για παράδειγμα, η διοίκηση μιας επιχείρησης στο Παρίσι, μπορεί δυνητικά να παρακολουθεί τις κινήσεις των εργαζομένων στα εργοστάσιά της στο Γκουανγκντόνγκ της Κίνας.

Η διοίκηση μιας επιχείρησης στο Παρίσι, μπορεί δυνητικά να παρακολουθεί τις κινήσεις των εργαζομένων στα εργοστάσιά της στο Γκουανγκντόνγκ της Κίνας.

Δεύτερον, ο έλεγχος των κινήσεων των εργαζομένων συνδυάζεται με τον συντονισμό, σε πραγματικό χρόνο, των τμημάτων παραγωγής σε όλη την αλυσίδα αξίας, με τη χρήση τσιπ τεχνολογίας RFID (Radio Frequency Identification). Η επιτήρηση των εργαζομένων, σε συνδυασμό με την σύνδεση του κάθε παραγόμενου προϊόντος με ένα συγκεκριμένο εργαζόμενο, δημιουργεί ένα τέλειο εξατομικευμένο σύστημα ελέγχου ποιότητας.

Έτσι, ο έλεγχος του διαδικτύου μετατράπηκε σε δύναμη καταστολής της οργανωμένης αντίστασης των εργαζομένων. Το διαδίκτυο αναπτύχθηκε από τον στρατιωτικό μηχανισμό των ΗΠΑ για να εξασφαλίζει την επικοινωνία σε περίοδο πολέμου. Αναζητώντας γραμμές επικοινωνίας που να είναι ανεξάρτητες από τα υφιστάμενα δίκτυα, το σύστημα (που κατασκευάστηκε ως δίκτυο πολλαπλών κόμβων) μπορεί να επιβιώσει ακόμη και μιας πυρηνικής επίθεσης.

Με ανάλογο τρόπο, ο καπιταλισμός οργανώνεται όλο και περισσότερο στη χρήση δικτύων διευκόλυνσης της διαδικασίας παραγωγής. Έτσι, όταν οι εργαζόμενοι απεργούν σε μια γωνιά του κόσμου, οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης επιτρέπουν την αυτόματη αναπροσαρμογή της διεθνούς παραγωγής, καθιστώντας μάταιη κάθε τοπική εργατική κινητοποίηση.

Η ψηφιοποίηση των κοινωνιών μας οδηγεί σε μαζική αύξηση της ενεργειακής ζήτησης παγκοσμίως, γιατί η ψηφιακή επανάσταση ενέτεινε δραματικά την ανάγκη πρώτων υλών. Επομένως, αναμένεται μεγαλύτερη εξορυκτική δραστηριότητα στον παγκόσμιο Νότο. Το πρόβλημα εδώ είναι ότι οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των τσιπ δεν ανακυκλώνονται σε ικανοποιητικό βαθμό. Επιπλέον, οι μεγαλύτερες αλυσίδες αξίας συνεπάγονται περισσότερες μεταφορές ανά τον κόσμο.

Στον παγκόσμιο Βορρά, η βιομηχανία 4.0 επιτρέπει τη συγκέντρωση των παραγωγικών πόρων. Ο παγκόσμιος Νότος, όμως, αντιμετωπίζει τον κίνδυνο πρώιμης αποβιομηχάνισης. Ένα πολύ ανησυχητικό παράδειγμα είναι ο επικείμενος θάνατος του τομέα ένδυσης εξαιτίας της χρήσης ρομπότ. Σε όλο τον πλανήτη, η εργατική δύναμη τίθεται, όλο και πιο έντονα σε κίνδυνο.

Η βαθιά ολοκλήρωση και οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου- Τα διεθνή συμφέροντα και η ψηφιακή επανάσταση

Οι χώρες του παγκόσμιου Νότου πρέπει να προσέξουν να μην πέσουν στην παγίδα της τελευταίας γενιάς συμφωνιών εμπορίου που προωθούν οι ανεπτυγμένες καπιταλιστικές οικονομίες. Οι εμπορικές συμφωνίες δεν αφορούν πια στα τέλη που καταβάλλονται στα εθνικά σύνορα όταν εξάγονται προϊόντα σε άλλες χώρες. Στόχος τους είναι η «βαθιά ολοκλήρωση», τόσο του εμπορίου, όσο και της επιρροής στην οικονομική διακυβέρνηση και τη δημόσια πολιτική, με ενδεχόμενες συνταγματικές επιπτώσεις. Προκειμένου να διευκολυνθεί η σύγκλιση των κανόνων των διαφόρων εθνικών κρατών και των πολιτικών τους δημιουργήθηκαν, πριν από ένα χρόνο, επιτροπές «κανονιστικής συνεργασίας». Θεωρητικά, οι επιτροπές αυτές αποτελούνται από εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών και της διοίκησης των κρατών που συμμετέχουν στις συμφωνίες. Στην πραγματικότητα όμως, στις κανονιστικές διαδικασίες συμμετέχουν μόνο εκπρόσωποι του κεφαλαίου/της βιομηχανίας και κρατικοί υπάλληλοι, που λειτουργούν ως λόμπι προώθησης των νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Οι εθνικές κυβερνήσεις παρουσιάζουν τα δικά τους ρυθμιστικά σχέδια μόνο εφόσον μεταξύ των παραπάνω ομάδων επιτευχθεί συμβιβασμός. Ο μηχανισμός κανονιστικής συνεργασίας λειτουργεί ουσιαστικά σαν ένα «κοινοβούλιο καπιταλιστών».

Οπότε, πώς ενσωματώνονται οι εμπορικές συμφωνίες στους νέους παγκόσμιους κανόνες για την ψηφιακή επανάσταση; Τα τελευταία χρόνια, οι πολυεθνικοί όμιλοι, οι εταιρείες και οι πλατφόρμες τεχνολογίας της πληροφορίας εργάζονται για την ανάπτυξη συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης, προσπαθώντας με διάφορους τρόπους να συγκεντρώσουν πληροφορίες. Αλλά, όπως ο αγρότης δεν μπορεί να συλλέξει τίποτα από το κτήμα του αν δεν έχει πρόσβαση σε αγροτικούς πόρους καθοριστικής σημασίας -γη, σπόρους και μέσα αγροτικής παραγωγής- έτσι και οι πολυεθνικές χρειάζονται πρόσβαση στον βασικό οικονομικό τους πόρο: την πληροφορία.

Έτσι, επιθυμούν να έχουν διαρκή πρόσβαση στα «πεδία δεδομένων» όλων των κρατών ανά τον κόσμο. Εδώ, οι Συμφωνίες Ελεύθερου Εμπορίου παίζουν έναν κομβικό ρόλο, γιατί διαχειρίζονται τις εσωτερικές δομές των πληροφοριών στα εθνικά κράτη. Οι συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, σύμφωνα με τις προτάσεις των πολυεθνικών ομίλων, θα ρυθμίζουν τον τρόπο παραγωγής, συλλογής, επεξεργασίας και, τέλος, εξαγωγής των πληροφοριών. Το όραμα των μεγάλων εταιριών τεχνολογίας των ΗΠΑ και της Κίνας μιμείται με διάφορους τρόπους το αποικιοκρατικό μοντέλο του 19^ου αιώνα. Παρέχοντας στις ξένες εταιρίες πληροφορικής το δικαίωμα να συλλέγουν, να επεξεργάζονται και να εξάγουν κάθε είδους πληροφορίας από όλο τον κόσμο σε πραγματικό χρόνο, οι χώρες απεμπολούν το δικαίωμά τους στην ιδιοκτησία των πληροφοριών.

Η ενδοκαπιταλιστική μάχη

Οι δυο κύριοι ανταγωνιστές στο νεότερο καπιταλιστικό παιχνίδι είναι η Κίνα και οι ΗΠΑ. Παρότι και οι δυο κυριαρχούν στο αντικείμενο, υπάρχουν μεγάλες διαφορές όσον αφορά στις δυνατότητές τους. Ενώ η Κίνα αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα, δεν έχει ακόμη γνωρίσει την παγκόσμια εξάπλωση των αμερικανικών εταιριών. Επιπλέον, η Κίνα υπάγεται ακόμη στο μοντέλο της κρατικής οικονομίας, σε οξεία αντίθεση με τις ΗΠΑ. Σήμερα, το πιο αμφιλεγόμενο ζήτημα μεταξύ των δυο δυνάμεων είναι το ερώτημα αν τα κράτη μπορούν να υποχρεώνουν τις επιχειρήσεις να χρησιμοποιούν εθνικούς διακομιστές ή όχι.

Διακρίνουμε τρία διαφορετικά πεδία αντιπαράθεσης: το πρώτο, αφορά σε μια άμεση διαπραγμάτευση μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Το δεύτερο, στην προσπάθεια μιας ομάδας 76 χωρών από όλο τον κόσμο, να συνάψουν διεθνή συμφωνία για το ηλεκτρονικό εμπόριο. Αυτή η ομάδα συγκλήθηκε στο Νταβός, την άνοιξη του 2019. Παρότι η συμβολική ισχύς της είναι μεγάλη, οι πραγματική πολιτική της δύναμη παραμένει ασαφής, επειδή τα συμφέροντα της Κίνας διαφέρουν πολύ από εκείνα των ΗΠΑ, παρότι και οι δυο συμμετέχουν στην ίδια ομάδα.

Το τρίτο πεδίο αντιπαράθεσης είναι μια «ομάδα-ζόμπι»: η Τριάδα. Αποτελείται από τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και την ΕΕ και ήταν στην ακμή της την περίοδο του Φορντισμού, τις δεκαετίες του 1970 και 1980. Για μερικές δεκαετίες, ο όρος χρησιμοποιούνταν μόνο από μαρξιστικές έρευνες διεθνούς πολιτικής οικονομίας. Αλλά, όπως κάνουν συνήθως τα ζόμπι, η ομάδα επανήλθε στο φως στο τελευταίο υπουργικό συμβούλιο του ΠΟΕ στο Μπουένος Άιρες, τον Δεκέμβριο του 2017, με μια κοινή δήλωση, η οποία καθιστούσε σαφές ότι κύριος στρατηγικός της αντίπαλος είναι η Κίνα.

Εμμέσως, επιτέθηκαν και στα υπόλοιπα αναπτυσσόμενα έθνη, δηλώνοντας ότι θα συνεργαστούν κατά των επιδοτήσεων, που επιφέρουν στρεβλώσεις στην αγορά, κατά των κρατικών επιχειρήσεων, της αναγκαστικής μεταφοράς τεχνολογίας, και κάθε απαίτησης ή προτίμησης τοπικού περιεχομένου.

Η παγκόσμια αγορά είναι, επομένως, πεδίο μάχης ανάμεσα στον παγκόσμιο ηγέτη στην οικονομία της πληροφορικής και των πληροφοριακών δεδομένων (ΗΠΑ), και του μοναδικού ανταγωνιστή του (Κίνα). Και οι 76 χώρες από το Νταβός, που διοικούνται από το Κουαρτέτο (Τριάδα συν Κίνα) είναι εναντίον του προοδευτικού Τρίτου Κόσμου, την πνευματική καθοδήγηση του οποίου έχουν αφρικανικές κυβερνήσεις.

Τι πρέπει να κάνουμε;

Οι τεράστιες δυνατότητες που παρέχει η τεχνητή νοημοσύνη, καθιστούν κάθε ελπίδα να τη σταματήσουμε μάταιη. Επομένως, ο στόχος είναι να την ελέγξουμε. Μόνο εμείς, οι κοινωνίες, καθορίζουμε το μέλλον μας, ακόμη κι αν οι καπιταλιστικές σχέσεις φαντάζουν ισχυρότερες από τη συλλογική μας βούληση. Σε εθνικό επίπεδο, πρέπει να ασκήσουμε πιέσεις στις κυβερνήσεις μας να απέχουν από οποιαδήποτε συμφωνία ελεύθερου εμπορίου στην οικονομία της πληροφορίας. Αυτό αφορά κυρίως τις χώρες του παγκόσμιου Νότου. Οι πληροφορίες μας ανήκουν σε εμάς, άρα, το λιγότερο που πρέπει να κάνουμε είναι να φροντίσουμε να αποθηκεύονται σε εθνικούς διακομιστές.

Μόνο εμείς, οι κοινωνίες, καθορίζουμε το μέλλον μας, ακόμη κι αν οι καπιταλιστικές σχέσεις φαντάζουν ισχυρότερες από τη συλλογική μας βούληση.

Παλαιότερα θα λέγαμε ότι χρειαζόμαστε μια «πολιτική στελεχών». Σήμερα, χρειαζόμαστε εμπειρογνώμονες από την οικονομία της πληροφορίας ανάμεσά μας. Τα συνδικάτα πρέπει να είναι σε θέση να διαβάζουν, να επεξεργάζονται και να ελέγχουν τα γραπτά που καθοδηγούν τις μηχανές/ρομπότ.

Σε διεθνές επίπεδο, χρειαζόμαστε περισσότερες προοδευτικές συμμαχίες για να σταματήσουμε τις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου. Πρέπει να συγκεντρώνουμε και να ανταλλάσσουμε θετικές εναλλακτικές λύσεις για τους τρόπους αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος. Πρέπει κυρίως να σκεφτούμε, πώς μπορεί να ενισχυθεί η λαϊκή κυριαρχία. Τέλος, είναι απαραίτητη η λαϊκή επιμόρφωση, που θα παρέχει εκλαϊκευμένη και χειραφετητική γνώση πάνω στις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις.