Η Δεύτερη Σύνοδος της Ομάδας Εργασίας για τις Πολυεθνικές Εταιρείες και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα έληξε την Παρασκευή 28 Οκτωβρίου, μετά από πέντε ημέρες εκτενούς διαλόγου.
Η Παγκόσμια Εκστρατεία για την Ανάκτηση της Λαϊκής Κυριαρχίας, την Καταπολέμηση της Δύναμης των Πολυεθνικών και το Τέλος της Ατιμωρησίας (www.stopcorporateimpunity.org), με τη συμμετοχή του transform! europe, εξέφρασε τη στράτευσή της στη διαδικασία μέσα από ποικίλες δραστηριότητες, δράσεις και ανακοινώσεις.
Εκ μέρους του transform! europe, η καθηγήτρια Αντορασιόν Γκουαμάν έκανε την παρακάτω ανακοίνωση, αναφορικά με την αναγκαιότητα άσκησης ελέγχου για παραβιάσεις των εργασιακών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού:
«Καλημέρα σας, το όνομά μου είναι Αντορασιόν Γκουαμάν, είμαι καθηγήτρια Εργατικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Βαλένθια και συμμετέχω στην Παγκόσμια Εκστρατεία Καταπολέμησης της Δύναμης των Πολυεθνικών. Η παρέμβασή μου θα επικεντρωθεί σε τρία θέματα που αφορούν το περιεχόμενο της συνθήκης:
Το πρώτο είναι ένα κλασικό θέμα που αξίζει να αναφερθεί: τα κοινωνικά και ειδικά τα εργασιακά δικαιώματα είναι ανθρώπινα δικαιώματα και ως εκ τούτου, αυτή είναι η θέση που τους αναλογεί στο κείμενο της Συνθήκης.
Όπως τονίστηκε στην Ανακοίνωση της Βιέννης το 1993, όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι καθολικά, αδιαίρετα, αλληλοεξαρτώμενα και συνδέονται με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Τα διεθνή όργανα πρέπει να αντιμετωπίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα από μια συνολική σκοπιά και στη βάση της ισοτιμίας, και επομένως, στην έννοια «ανθρώπινα δικαιώματα» θα πρέπει να περιλάβουμε και τα εργασιακά.
Το δεύτερο θέμα είναι ότι είναι απαραίτητο να ασχοληθούμε με το ζήτημα της αλυσίδας εφοδιασμού. Η παραβίαση των εργασιακών δικαιωμάτων στις αλυσίδες εφοδιασμού έχει ξεσηκώσει οργή, κυρίως μετά από γεγονότα όπως η κατάρρευση της Rana Plaza ή οι φωτιές σε εργοστάσια του Μπαγκλαντές και του Πακιστάν, που προκάλεσαν το θάνατο σε περισσότερους από 1500 ανθρώπους. Από τότε, έχουν γίνει πάρα πολλές εισηγήσεις διαφόρων τύπων, σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, αναφορικά με την αναγκαιότητα διασφάλισης της ευθύνης που έχουν οι μητρικές εταιρίες. Όμως, θα συμφωνήσετε μαζί μου ότι η πραγματικότητα δείχνει ότι τίποτε από όσα έχουν επιτευχθεί μέχρι σήμερα δεν είναι αρκετό. Ούτε οι ανακοινώσεις εθελοντικού χαρακτήρα, ούτε οι μεμονωμένες εθνικές δράσεις είναι ικανές να καταπολεμήσουν τις αρνητικές συνέπιες που έχει το φαινόμενο των αλυσίδων εφοδιασμού στις εργασιακές συνθήκες και τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων.
Σε αυτές τις συνόδους ακούσαμε μια ερμηνεία των εγγράφων της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) που αφορούν τις αλυσίδες εφοδιασμού, η οποία δείχνει τη μεροληπτική ανάγνωση από την πλευρά των εκπροσώπων των εργοδοτών. Είναι αλήθεια ότι η Έκθεση για την αξιοπρεπή εργασία στις αλυσίδες εφοδιασμού, που υιοθετήθηκε από το Συνέδριο του 2016, αναγνωρίζει ότι οι αλυσίδες συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.
Παρά ταύτα, το πιο σημαντικό μέρος της έκθεσης και των απόψεων των εργατικών συνδικάτων και των περισσότερων χωρών που συμμετείχαν στο Συνέδριο, επικεντρωνόταν στην επισήμανση των αρνητικών συνεπειών που έχουν οι αλυσίδες εφοδιασμού στα εργασιακά δικαιώματα.
Έχει αποδειχθεί επαρκώς ότι η εργασία στις αλυσίδες εφοδιασμού χαρακτηρίζεται από έντονες πιέσεις στους μισθούς και τις εργασιακές συνθήκες, από συχνές παραβιάσεις των δικαιωμάτων και από ανασφάλεια στις εργασιακές σχέσεις.
Στις αλυσίδες εφοδιασμού έχουν καταγραφεί καταχρήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και έχουν γίνει εκθέσεις για τις κακές εργασιακές συνθήκες, τις παραβιάσεις του ορίου του ελάχιστου μισθού, την επιβολής υπερωριών, την παιδική εργασία, τη σεξουαλική παρενόχληση, τις διακρίσεις, την έκθεση σε τοξικές ουσίες και την εφαρμογή αντιποίνων σε εργαζόμενους που επιχειρούν να συνδικαλιστούν. Ξέρουμε ότι σε διάφορους τομείς της παγκόσμιας οικονομίας που συνδέονται με τις αλυσίδες εφοδιασμού, υπάρχουν συνθήκες που θυμίζουν σκλαβιά, ιδιαίτερα στις ονομαζόμενες Ελεύθερες Βιομηχανικές Ζώνες.
Ειδικότερα, είναι πολύ σημαντικό να επισημανθεί ότι ένα μεγάλο μέρος της εργατικής σύνθεσης των αλυσίδων εφοδιασμού αποτελούν γυναίκες οι οποίες υφίστανται διακρίσεις, σεξουαλική παρενόχληση και άλλες μορφές βίας. Οι δε εργαζόμενες μετανάστριες, αντιμετωπίζουν διπλή επισφάλεια.
Είναι αλήθεια ότι στη μια άκρη των αλυσίδων εφοδιασμού τα κέρδη αυξάνονται, ενώ στην άλλη άκρη συναντάμε μόνο κινδύνους και αδυναμία, και για τις μικρές επιχειρήσεις και για τους εργαζόμενους. Και είναι εξίσου αλήθεια ότι οι αλυσίδες εφοδιασμού καταφέρνουν να αναθέτουν σε άλλους την ευθύνη και να έχουν ένα νομικό πλαίσιο που εγγυάται την ατιμωρησία των μητρικών εταιριών.
Όπως έχω τονίσει, τα κείμενα με μέτρα εθελοντικού χαρακτήρα αποδεικνύονται ανεπαρκή και δεν τα εφαρμόζουν όλες οι εταιρείες στον ίδιο βαθμό. Επιπλέον, οι κυβερνήσεις των χωρών στις οποίες γίνονται παραβιάσεις δεν μπορούν να ελέγξουν την εφαρμογή τους, όχι απαραίτητα λόγω έλλειψης θέλησης, αλλά λόγω έλλειψης πόρων.
Απέναντι σε αυτή την κατάσταση, ένας τρόπος για να λυθεί το πρόβλημα είναι η καθιέρωση μιας αλληλέγγυας ευθύνης για δράσεις ή παραλείψεις των μητρικών εταιριών απέναντι στην παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που παρατηρείται στις αλυσίδες εφοδιασμού. Όλοι οι οικονομικοί παράγοντες που κερδίζουν από μια εμπορική δραστηριότητα θα πρέπει να θεωρούνται εξίσου υπεύθυνοι για τις επιπτώσεις αυτής της δραστηριότητας. Γι’ αυτό, είναι απαραίτητο να θεσμοθετηθεί η υποχρέωση των πολυεθνικών εταιριών να γνωρίζουν τις θυγατρικές, τους προμηθευτές και τους υπεργολάβους τους και να ερευνούν τη νομική μορφή της συμμετοχής τους σε άλλες οικονομικές οντότητες, σε όλες τις εμπορικές και/ή χρηματιστικές τους πράξεις. Με αυτόν τον τρόπο, τα θύματα θα πρέπει να μπορούν να διεκδικούν αποζημιώσεις από όλους τους υπεύθυνους, συλλογικά, ατομικά, ή από κάποιους απ’ αυτούς.
Αυτοί οι στόχοι δεν είναι ανέφικτοι, γιατί πολλές διατάξεις σε κρατικό επίπεδο προσανατολίζονται προς τα εκεί και μπορούν να αποτελέσουν παραδείγματα νόμιμων τεχνικών, προκειμένου να σχεδιαστεί το μελλοντικό περιεχόμενο δεσμευτικών συμφωνιών.
Ως τρίτο θέμα, θέλω να αναφερθώ στην ανάγκη εισαγωγής μιας δεσμευτικής αναφοράς στη Συνθήκη που αφορά τη Συμφωνία επενδύσεων και εμπορίου και τους μηχανισμούς προστασίας των ξένων επενδύσεων. Το ψήφισμα 26/9 επισημαίνει ότι τα κράτη έχουν την υποχρέωση και την ευθύνη να προωθούν και να προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ξέρουμε, όμως, ότι η Οδηγία περί Επενδυτικών Υπηρεσιών (ISD) ανοίγει το δρόμο για την αποδυνάμωση των κρατών να παίρνουν μέτρα που στοχεύουν στην προστασία ή την επέκταση των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Είναι ένας τρόπος τον οποίο χρησιμοποιούν οι πολυεθνικές και ο οποίος γίνεται όλο και πιο συνηθισμένος, ένας μηχανισμός που τις θέτει σε προνομιακή θέση απέναντι στις εθνικές εταιρίες. Και αυτό το φαινόμενο, του παγώματος των νόμων, επιδρά αρνητικά στα εργασιακά δικαιώματα, όπως αποδείχθηκε από την ευρέως γνωστή υπόθεση της εταιρίας Veolia.
Επομένως, είναι απαραίτητο, και αυτή η Συνθήκη αποτελεί μια καλή ευκαιρία, να επιβεβαιώσουμε την υπεροχή και την προτεραιότητα που έχουν τα ανθρώπινα δικαιώματα εντός του πλαισίου των κανόνων που προωθούν το εμπόριο και τις επενδύσεις, σε διεθνές επίπεδο.
Translation: Guillem Murcia
Μετάφραση από τα αγγλικά: Καλλιόπη Αλεξοπούλου