• Το ζήτημα της παγκόσμιας κλιματικής αδικίας είναι στην κορυφή της ατζέντας του παγκόσμιου κινήματος για το κλίμα εδώ και πολλά χρόνια. Η κλιματική αδικία συνίσταται στο γεγονός ότι πολλές χώρες του Παγκόσμιου Νότου υφίστανται τις πιο επώδυνες συνέπειες της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής, παρότι οι ίδιες φέρουν πολύ μικρή ευθύνη.
Οι βιομηχανικές χώρες του Παγκόσμιου Βορρά, όμως, που έχουν συμβάλλει υπέρμετρα στις υψηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, υφίστανται πολύ λιγότερο τις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Μολονότι η έννοια της παγκόσμιας κλιματικής δικαιοσύνης έχει αναφερθεί συχνά στο παρελθόν, δεν αποτέλεσε ποτέ αντικείμενο σοβαρών δηλώσεων. Πρακτικές λύσεις, όπως πώς θα θεσπίσουμε σαφή και συγκεκριμένα αντισταθμιστικά μέτρα που να ευθυγραμμίζονται με την αρχή της παγκόσμιας κλιματικής δικαιοσύνης, δεν έχουν ποτέ συζητηθεί. Όμως, όσο το θέμα της κλιματικής δικαιοσύνης παραμένει γενικολογία, δεν πρόκειται να αναληφθεί καμιά δράση. Γι’ αυτό, είναι ηθικά επιβεβλημένο το παγκόσμιο κίνημα για το κλίμα να απαιτήσει την αναγνώριση και πληρωμή συγκεκριμένων, υπολογισμένων και διαφανών κλιματικών χρεών, ως χρηματική αποζημίωση του Παγκόσμιου Νότου από τον Παγκόσμιο Βορρά.
Το παρόν κείμενο στηρίζεται, αφενός σε στοιχεία για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μέχρι το 2014, αφετέρου, σε πληθυσμιακά στοιχεία του ΟΗΕ που ελήφθησαν από το 2010 και μετά [1] και περιλαμβάνει ακριβείς υπολογισμούς των κλιματικών χρεών που έχουν σήμερα ορισμένες από τις πιο χρεωμένες κλιματικά χώρες. Η εγκυρότητα και η διαφάνεια της μεθόδου υπολογισμού παρουσιάστηκε στο τεύχος 07/2010 του περιοδικού transform!. Η μέθοδος βασίζεται στην ιδέα ενός παγκόσμιου προϋπολογισμού διοξειδίου του άνθρακα που είχε δημοσιεύσει το Γερμανικό Συμβουλευτικό Συμβούλιο για την Κλιματική Αλλαγή το 2009 [2].
Για λόγους απλοποίησης, η προσέγγιση επικεντρώνεται αρχικά μόνο στις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Ανάλογη στρατηγική μπορεί να ακολουθηθεί και για τα υπόλοιπα αέρια του θερμοκηπίου, σε δεύτερο στάδιο.
Όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα, οι χώρες που έχουν ερευνηθεί έχουν ήδη δημιουργήσει απίστευτα υψηλά κλιματικά χρέη, μολονότι δεν έχουν χρησιμοποιηθεί στον προϋπολογισμό στοιχεία αναφορικά με την εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα από την αρχή της βιομηχανικής εποχής, παρά μόνο από το 1990 και μετά. Ο λόγος είναι ότι η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή θεωρούνταν τότε μόνο επιστημονικό γεγονός και ήταν καθολικά αποδεκτή όταν, το 1990, η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) έκανε την πρώτη της έκθεση. Επιπλέον, ο κάθε τόνος διοξειδίου του άνθρακα που εξέπεμπε μια χώρα ισοδυναμούσε μόνο με 4 δολάρια ΗΠΑ. Το γεγονός ότι, ακόμη και έτσι, καταλήγουμε σε τόσο υψηλά κλιματικά χρέη το χρόνο καταδεικνύει την ανάγκη εφαρμογής του κλιματικού προϋπολογισμού. Αυτό θα μας επιτρέψει, άλλωστε, να αντικειμενικοποιήσουμε και να τεκμηριώσουμε τα επιχειρήματά μας υπέρ της κλιματικής δικαιοσύνης. (Δεν έχουμε καν λάβει υπόψη τα σωρευτικά κλιματικά χρέη μέχρι το 2013).
Κλιματικό χρέος το 2014 (σε δισεκατομύρια δολάρια ΗΠΑ)
Το διάγραμμα περιλαμβάνει μόνο τις δώδεκα χώρες με τα μεγαλύτερα κλιματικά χρέη. Υπάρχουν άλλες 20 μικρότερες (κυρίως χώρες του ΟΟΣΑ) που έχουν ήδη σημειώσει κλιματικά χρέη. Αν τα προσθέταμε, τα οφειλόμενα ποσά θα μπορούσαν να μπουν σε ένα ετήσιο κλιματικό ταμείο του ΟΗΕ το οποίο θα ισοδυναμούσε με περίπου 570 δις δολάρια ΗΠΑ. Αυτό το ποσό θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη χρηματοδότηση μέτρων προστασίας και την υλοποίηση προγραμμάτων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή για τις χώρες του Παγκόσμιου Νότου. Ο μηχανισμός θα πρέπει, εξαρχής, να περιλαμβάνει αυστηρούς ελέγχους και πιθανές ποινές.
Σύμφωνα με το διάγραμμα, η Κίνα και η Ινδία δεν έχουν καθόλου κλιματικά χρέη γιατί το μέγεθος του πληθυσμού τους τους εξασφαλίζει υψηλή πίστωση σε διοξείδιο του άνθρακα (αρχή της δικαιοσύνης). Όμως, η Κίνα αναμένεται να εξαντλήσει την αποκαλούμενη «κλιματική πίστωσή» της στα επόμενα δέκα χρόνια, αν οι εκπομπές της σε διοξείδιο του άνθρακα παραμείνουν τόσο υψηλές.
Το γεγονός ότι η αναγνώριση και πληρωμή κλιματικών χρεών μοιάζει σήμερα πολιτικά αδύνατη και ιδεαλιστική απέναντι στον καπιταλιστικό συσχετισμό δυνάμεων δεν σημαίνει ότι ένα προοδευτικό και διεθνιστικό κίνημα για το κλίμα πρέπει να εγκαταλείψει ένα τόσο πειστικό αίτημα. Ταυτόχρονα, το αίτημα για καταβολή αποζημιώσεων δεν πρέπει να θεωρηθεί υποκατάστατο τόσων άλλων σημαντικών και κρίσιμων αιτημάτων για τα οποία αγωνίζεται το κίνημα για το κλίμα (π.χ., το κάλεσμα για τη ριζική απαλλαγή από τον άνθρακα [3], για την πλήρη αναδιάρθρωση της ενέργειας και των συστημάτων μεταφοράς, για τη ριζική αναθεώρηση της βιομηχανικής καλλιέργειας, περιλαμβανομένης της ενσωμάτωσης αρχών της αγροοικολογίας, για την καταπολέμηση της καταστροφικής εξαφάνισης των παρθένων δασών και για αναδασώσεις μεγάλης κλίμακας).
Το παγκόσμιο κίνημα για το κλίμα πρέπει να προωθήσει πιο δυναμικά την προσέγγιση του προϋπολογισμού (χρησιμοποιώντας τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που είναι μέσα στο στόχο των 2°C) και τα διαφανή και εύκολα υπολογίσιμα κλιματικά χρέη που συνάγονται από αυτόν, σε όλο τον κόσμο [4]. Στόχος μας πρέπει να είναι να εργαστούμε από κοινού με άλλους (π.χ. την ομάδα G77) για να εντείνουμε την πίεση, ειδικά στα βιομηχανικά έθνη σε τέτοιο βαθμό, ώστε με βάση τα στοιχεία αυτά και ενάντια σε όλες τις πιθανές αντιδράσεις, οι χώρες με κλιματικά χρέη να μην έχουν άλλη επιλογή από το να πληρώσουν την αποζημίωση που αρμόζει –σύμφωνα με την κλίμακα που παρουσιάσαμε- στις χώρες του Παγκόσμιου Νότου.
Σημειώσεις:
1. United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2013).
2. German Advisory Council on Global Change (WBGU), Special Report, July 2009, Solving the climate dilemma: The budget approach (pdf)
3. www.350.org; http://gofossilfree.org et. al.
4. http://www.isw-muenchen.de/download/Klimagipfel-ny-hs-20140927.pdf
www.isw-muenchen.de/download/klimagipfel-lima-hs-20141217.pdf
http://isw-muenchen.de/2015/06/durchbruch-fuer-den-klimaschutz-beim-g7-gipfel-in-elmau-kaum-mehr-als-schall-und-rauch/
Μετάφραση: Καλλιόπη Αλεξοπούλου