Για τις εξελίξεις και την τρέχουσα κατάσταση των δυναμικών φοιτητικών διαδηλώσεων στην Αλβανία
Από τις 4 του περασμένου Δεκεμβρίου, οι φοιτητές συμμετέχουν σε μαζικές κινητοποιήσεις εμποδίζοντας την πραγματοποίηση των πανεπιστημιακών μαθημάτων, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τα υψηλά δίδακτρα και την καταχρηστική γραφειοκρατία των αλβανικών πανεπιστημίων. Οι διαμαρτυρίες είναι η απάντηση των φοιτητών στις επιθετικές νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που τέθηκαν σε ισχύ το 2010, όταν τη χώρα κυβερνούσε το κεντροδεξιό Δημοκρατικό Κόμμα, και κορυφώθηκαν το 2015, όταν το έκτοτε κυβερνόν Σοσιαλιστικό Κόμμα πέρασε έναν αμφιλεγόμενο νόμο για την ανώτατη εκπαίδευση. Χρόνο με το χρόνο, το κόστος εγγραφής στα δημόσια πανεπιστήμια μεταφέρθηκε, από τον κρατικό προϋπολογισμό στις οικογένειες των φοιτητών. Με συνέπεια, ο αριθμός των φοιτητών στα δημόσια πανεπιστήμια -που επί χρόνια αυξανόταν, πριν από τις μεταρρυθμίσεις, φτάνοντας τους 142.707 το 2014- να αρχίσει να μειώνεται δραστικά. Το 2017, οι εγγεγραμμένοι στα δημόσια πανεπιστήμια ήταν μόνο 115.093, αριθμός που αναλογεί σε ετήσια μείωση 20% για τα τελευταία τρία χρόνια.
Ως εκ τούτου, οι φοιτητές άρχισαν να οργανώνονται κατά των μεταρρυθμίσεων -κυρίως αυθόρμητα, παρότι το κίνημα Lëvizja Për Universitetin (Κίνημα για το Πανεπιστήμιο) κατάφερε να οργανώσει τους φοιτητές τουλάχιστον τεσσάρων πανεπιστημιακών σχολών-. Μετά από τρεις εβδομάδες μαζικών καθημερινών διαμαρτυριών τον Δεκέμβριο, η κυβέρνηση αποφάσισε να αποδεχθεί ένα μικρό μέρος των αιτημάτων τους. Ουσιαστικά, δεσμεύτηκε να μειώσει τα δίδακτρα του προπτυχιακού κύκλου σπουδών, αφήνοντας άθικτα εκείνα του μεταπτυχιακού. Στην Αλβανία, τα δίδακτρα των μεταπτυχιακών προγραμμάτων είναι τρεις ως τέσσερις φορές υψηλότερα από τα προπτυχιακά. Εξαιτίας της άρνησης της κυβέρνησης να στηρίξει οικονομικά τους μεταπτυχιακούς φοιτητές, το ύψος των διδάκτρων που καταβάλλουν πλησιάζει εκείνο των ιδιωτικών πανεπιστημίων.
Προκειμένου να καλυφθεί η μείωση των διδάκτρων που απαιτούν και να υλοποιηθούν έργα βελτίωσης των υποδομών, οι φοιτητές ζητούν τον διπλασιασμό των κονδυλίων για το δημόσιο πανεπιστήμιο. Αλλά η κυβέρνηση -που μόλις πριν από δυο εβδομάδες πέρασε ένα νόμο για την περικοπή των φόρων των μεγάλων εταιριών- απάντησε ότι δεν προτίθεται να αυξήσει το κονδύλι για τα πανεπιστήμια. Αντ’ αυτού, προτείνει την ισοσκέλιση της μείωσης των προπτυχιακών διδάκτρων με τη μείωση του αριθμού εισακτέων στο πανεπιστήμιο, από την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά.
Από την άλλη, οι φοιτητές ζητούν τον πλήρη εκδημοκρατισμό της πανεπιστημιακής ζωής. Ζητούν ισότιμη ψήφο με τους καθηγητές κατά την εκλογή των πρυτανικών αρχών. Τα δημόσια πανεπιστήμια στην Αλβανία μαστίζονται, όχι μόνο από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές της κυβέρνησης, αλλά και από τη φεουδαρχικού τύπου εσωτερική οργάνωσή τους. Ισχυροί πρυτάνεις και κοσμήτορες, μέσα από πελατειακές σχέσεις με ένα τμήμα του πανεπιστημιακού προσωπικού, ελέγχουν την πανεπιστημιακή ζωή και εμπλέκονται στις πιο διεστραμμένες μορφές διαφθοράς και καταχρήσεων. Ορισμένοι καθηγητές ζητούν αμοιβή αντί βαθμών, άλλοι προωθούν τα βιβλία τους με εκφοβισμούς και στηρίζουν κοσμήτορες και πρυτάνεις σε περιπτώσεις διαφθοράς μεγαλύτερης κλίμακας. Φοβούμενη ότι ο εκδημοκρατισμός της πανεπιστημιακής ζωής μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τις σχέσεις της με τους «φεουδάρχες» των πανεπιστημίων, η κυβέρνηση αρνήθηκε να συζητήσει την αλλαγή του τρόπου εκλογής των πρυτανικών αρχών.
Αλλά, το πιο σημαντικό είναι ότι η κυβέρνηση αρνείται να υποχωρήσει στον νόμο για την ανώτατη εκπαίδευση. Ο νόμος αυτός, που σχεδιάστηκε από μια ομάδα ιδιοκτητών ιδιωτικών πανεπιστημίων, επιτρέπει στα ιδιωτικά πανεπιστήμια να διεκδικούν κρατικούς πόρους, εξίσου με τα δημόσια. Το αποτέλεσμα ήταν η αύξηση των διδάκτρων στα δημόσια πανεπιστήμια, γεγονός που τα εμπορευματοποιεί, τα υποχρεώνει να ασχολούνται με τη διαφήμισή τους αντί να αφιερώνονται στην κριτική σκέψη, να εμπορευματοποιούν τα προγράμματα σπουδών τους για να γίνονται πιο ελκυστικά, και να μεταχειρίζονται τους φοιτητές τους σαν πελάτες. Ακόμη και σε ιδεολογικό επίπεδο, η κυβέρνηση προώθησε την ιδέα ότι η ανώτατη εκπαίδευση δεν αποτελεί στοιχειώδες κοινωνικό δικαίωμα, αλλά μια υπηρεσία η οποία οφείλει να είναι αμειβόμενη. Για όλους τους παραπάνω λόγους, οι μαζικές φοιτητικές διαδηλώσεις, με την έμφασή τους στη δωρεάν ή την προσιτή ανώτατη εκπαίδευση, λύγισαν, μέσα σε λίγες εβδομάδες, τη νεοφιλελεύθερη ηγεμονία και οικοδομούν μια νέα.
Λίγο μετά την έναρξη των διαδηλώσεων, η πλειονότητα των αναλυτών της τηλεόρασης εξέφρασαν την αλληλεγγύη τους προς τα αιτήματα των φοιτητών. Αποδέχθηκαν πλήρως το αίτημα για ουσιαστική μείωση των διδάκτρων και επέκριναν τον νεοφιλελεύθερο νόμο για την ανώτατη εκπαίδευση, εμφανίζοντάς τον ως κύρια αιτία των φοιτητικών προβλημάτων, Είναι αρκετά ενδιαφέρον ότι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης -το κεντροδεξιό Δημοκρατικό Κόμμα- ριζοσπαστικοποίησε τη ρητορική του και δεσμεύτηκε ότι όταν έρθει στην εξουσία, θα καταργήσει τα δίδακτρα.
Στις 8 Ιανουαρίου, οι φοιτητές διαδήλωσαν ξανά. Νωρίς το πρωί, έκαναν καταλήψεις σε πολλές σχολές και οργάνωσαν συνελεύσεις που διήρκεσαν πάνω από δυο ώρες. Στη συνέχεια, ξεκίνησαν μια πορεία διαμαρτυρίας προς το πρωθυπουργικό γραφείο, στην κεντρική λεωφόρο των Τιράνων. Παρά την κακοκαιρία και το πολύ κρύο, η διαδήλωση διήρκεσε πάνω από τρεις ώρες. Δεσμεύτηκαν να συνεχίσουν τις καταλήψεις και τις διαδηλώσεις σε καθημερινή βάση, μέχρι η κυβέρνηση να δεχτεί όλα τα αιτήματά τους, τα οποία είναι: 1) η κατάργηση του νόμου για την ανώτατη εκπαίδευση, 2) η μείωση κατά 50% των διδάκτρων σε κάθε κύκλο σπουδών, 3) ο διπλασιασμός των κονδυλίων για τα δημόσια πανεπιστήμια, 4) η ισότιμη ψήφος σε φοιτητές και καθηγητές και 5) η απαγόρευση της κρατικής χρηματοδότησης των ιδιωτικών πανεπιστημίων.
Σήμερα, πλέον, ακόμη και δεξιοί ή φανατικοί νεοφιλελεύθεροι, μιλούν για την ανώτατη εκπαίδευση ως στοιχειώδες δικαίωμα, εκτός αν ανήκουν στην κυβέρνηση. Τις τελευταίες εβδομάδες, οι φοιτητές κερδίζουν την υποστήριξη του ακαδημαϊκού προσωπικού που ζητά, και αυτό, την κατάργηση του νόμου για την ανώτατη εκπαίδευση.
Μετάφραση από τα αγγλικά: Καλλιόπη Αλεξοπούλου