Οι εκλογές στη Βαυαρία και την Έσση και οι επιπτώσεις τους στη γερμανική πολιτική σκηνή

Τα κόμματα του μεγάλου συνασπισμού έχασαν πάνω από 10% των ψηφοφόρων τους. Για το σοσιαλδημοκρατικό SPD, η απώλεια ισοδυναμεί με τους μισούς ψηφοφόρους του (1,1 εκατομμύρια), ενώ στην Έσση, ισούται με ποσοστό μεγαλύτερο του 40% (391.00 ψηφοφόροι). Και στα δύο κρατίδια, το αποτέλεσμα των τοπικών εκλογών καθορίστηκε σε μεγάλο βαθμό από το έργο των κομμάτων του συνασπισμού και από την ποιότητα της συνεργασίας τους.

Ενώ στις βουλευτικές εκλογές του 2017, τα κυβερνόντα κόμματα απέσπασαν 53% των ψήφων, ένα χρόνο μετά κατάφεραν να φτάσουν μόνο στο 46,9% (CSU: 37.2%, SPD: 9.7%), και στην Έσση 46,8%  (CDU: 27%, SPD: 19.8%). Για πρώτη φορά, το SPD έπεσε κάτω από το 10% σε κρατίδιο της Δυτικής Γερμανίας και ξεπέρασε και το χαμηλότερο, μέχρι σήμερα, εκλογικό ποσοστό που είχε λάβει ποτέ, το 2004, στις τοπικές εκλογές της Σαξονίας (9,8%).

Και τα CDU/CSU έχασαν ψηφοφόρους οι οποίοι κατευθύνθηκαν κυρίως σε δυο άλλα κόμματα: το AfD, από τη Δεξιά, αναδείχθηκε σε σοβαρό ανταγωνιστή, ενώ ο αριθμός των συντηρητικών-φιλελεύθερων ή χριστιανών ψηφοφόρων που επέλεξαν αυτή τη φορά να ψηφίσουν τους Πράσινους αυξήθηκε. Αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση -ειδικά το SPD– χάνει τη δημοκρατική νομιμότητά της και ότι τα κυβερνόντα κόμματα πρέπει να ανταποκριθούν στην εντεινόμενη λαϊκή πίεση να εφαρμόσουν θεμελιώδεις αλλαγές.   

Βαυαρία

 

Πολιτικό κόμμα	2008	2013	2018	Σε σύγκριση με το 2013
Συντηρητικοί (CDU/CSU)	43.4%	47.7%	37.2%	-10.5%
Σοσιαλδημοκράτες (SPD)	18.6%	20.6%	9.7%	-10.9%
Ελεύθεροι Ψηφοφόροι	10.2%	9.0%	11.6%	+2.6%
Πράσινοι	9.4%	8.6%	17.5%	+8.9%
Δεξιοί λαϊκιστές (AfD)			10.2%	+10.2%
Φιλελεύθεροι (FDP)	8.0%	3.3%	5.1%	+1.8%
Ριζοσπαστική Αριστερά (DIE LINKE)	4.4%	2.1%	3.2%	+1.1%

 

 

Έσση

Πολιτικό κόμμα	2009	2013	2018	Σε σύγκριση με το 2013
Συντηρητικοί (CDU/CSU)	37.2%	38.3%	27.0%	-11.3%
Σοσιαλδημοκράτες (SPD)	23.7%	30.7%	19.8%	-10.9%
Πράσινοι	13.7%	11.5%	19.8%	+8.3%
Δεξιοί λαϊκιστές (AfD)		4.1%	13.1%	+9.0%
Φιλελεύθεροι (FDP)	16.2%	5.0%	7.5%	+2.5%
Ριζοσπαστική Αριστερά (DIE LINKE)	5.4%	5.2%	6.3%	+1.1%

 

Οι επιπτώσεις των εκλογών στα κυβερνόντα κόμματα

Η ανακοίνωση της Άγκελα Μέρκελ ότι δεν θα είναι υποψήφια για την προεδρεία του CDU αποτέλεσε την πρώτη αντίδραση. Στους πιθανούς διαδόχους της περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, ο Φρίντριχ Μερτζ, ένας νεοφιλελεύθερος πολιτικός στραμμένος στην ευημερία των επιχειρήσεων, οπαδός της αντίληψης της «καθαρής γερμανικής κουλτούρας» (μιας μονοδιάστατης πρόσληψης της γερμανικής κοινωνίας) που κρατά αποστάσεις από την προσέγγιση της Μέρκελ για τους πρόσφυγες, το 2015. Ζητά καθαρούς κανόνες για τη μετανάστευση και την κοινωνική ένταξη.  

Πριν καν να συζητήσει τις συνέπειες, το CSU αναζητεί να σχηματίσει τοπική κυβέρνηση στη Βαυαρία με τους Ελεύθερους Ψηφοφόρους και αναμένει την εκλογή του δικού του φαβορί στις επερχόμενες εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Οι Σοσιαλδημοκράτες δεν θα κερδίσουν τίποτα από μια άμεση παραίτησή τους από την κυβέρνηση, αν δεν παρουσιάσουν ένα αξιόπιστο πρόγραμμα ανασυγκρότησης της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας, ή από μια επανεκλογή του προέδρου τους, αν δεν ανανεώσουν το κομματικό τους πρόγραμμα και τη στρατηγική τους. Η εμφάνιση νέων ηγετικών στελεχών, όπως ο Σουλτς, και ακολούθως ο Ναλ, το 2017, δεν αρκεί για να πείσουν για την ανανέωση του κόμματος.

Και η αντιπολίτευση;

Μετά τις πρόσφατες τοπικές εκλογές, η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) θα είναι παρούσα σε όλες τις τοπικές κυβερνήσεις, παρότι τα αποτελέσματά της ήταν κατώτερα των προσδοκιών, με 10,2% στη Βαυαρία και 13,1% στην Έσση. Απέσπασαν, ωστόσο, διψήφια ποσοστά, τα οποία μέχρι σήμερα εμφάνιζαν μόνο στα κρατίδια της Ανατολικής Γερμανίας. Στη Βαυαρία, ένα μέρος των δυνητικών ψηφοφόρων τους προτίμησε τους Ελεύθερους Ψηφοφόρους που έχουν παραπλήσια στάση απέναντι στους πρόσφυγες, χρησιμοποιώντας όμως λιγότερο ριζοσπαστική γλώσσα. Στην Έσση, το AfD θέλησε να κερδίσει τους συντηρητικούς αστούς ψηφοφόρους και δεν στήριξε την εθνικιστική του πτέρυγα. Σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, 58% των ψηφοφόρων του κόμματος θεωρούν ότι το AfD δεν κρατά επαρκείς αποστάσεις από ακροδεξιές θέσεις, γεγονός το οποίο, όμως, δεν στάθηκε εμπόδιο για να το ψηφίσουν.

Οι Πράσινοι ήταν οι νικητές αυτής της εκλογικής μάχης, όχι μόνο γιατί ήταν οι μόνοι ξεκάθαροι αντίπαλοι του AfD. Παρουσιάστηκαν ως μια αστική φιλελεύθερη αντιπρόταση απέναντι στο CDU και μια πολιτική λύση απέναντι στις νέες εξελίξεις στα δεξιά του πολιτικού φάσματος. Και στα δύο κρατίδια, οι Πράσινοι αναδείχθηκαν σε δεύτερη πολιτική δύναμη, με 17,5% στη Βαυαρία και 19,5% στην Έσση. Οι Πράσινοι νίκησαν ως ενωμένη δύναμη με ξεκάθαρες θέσεις για το κλίμα, την περιβαλλοντική και την ευρωπαϊκή πολιτική, την πολιτική για τους πρόσφυγες και το άσυλο, γεγονός που δε σχετίζεται απαραίτητα με το καθημερινό πολιτικό τους έργο, σε πολλές από τις τοπικές κυβερνήσεις. Η πολιτική τους προσέγγιση, που μιλά για έργα ουσίας και συγκεκριμένα προγράμματα, χρησιμοποιώντας έναν πολιτικό λόγο που τάσσεται ενάντια στους αποκλεισμούς και ένα μάλλον αντιλαϊκιστικό ύφος, τους διαφοροποιεί αισθητά από τις αψιμαχίες των κομμάτων του μεγάλου συνασπισμού και το πολιτικό ύφος του AfD που παρακινεί σε πράξεις μίσους, παρόλο που στην πρόσφατη προεκλογική εκστρατεία ήταν πιο συγκρατημένο από τις προηγούμενες.   

Οι Πράσινοι διαχειρίζονται αλλιώς το ζήτημα του μέλλοντος. Μεταξύ άλλων, αναδεικνύουν τα προβλήματα που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και είναι αισθητά εδώ και κάποιο καιρό. Μιλάνε για τις ανησυχίες τους για τη δημοκρατία και προβάλλουν την «αναπαραγωγή της κοινωνικότητας» ως ιδιαίτερο και επίκαιρο στόχο. Δεν καταπιάνονται με «μεγάλες ιδέες», αλλά επικεντρώνονται σε μέτρα που είναι εφικτά αναλαμβάνοντας τις ευθύνες τους. Στην Έσση, συνδυάζουν την κυβερνητική υπευθυνότητα με τον πραγματισμό ενός κόμματος προσγειωμένου που ανήκει στο «δημοκρατικό κέντρο» και οραματίζεται μια ανοιχτή και ανεκτική κοινωνία και μια ανθρώπινη πολιτική ασύλου. Στη Βαυαρία, βγήκαν στους δρόμους και διαδήλωσαν κατά της ενίσχυσης των αστυνομικών μέτρων. Οι Πράσινοι δεν κέρδισαν μόνο στις μεγάλες πόλεις, κατάφεραν να πείσουν και τους ψηφοφόρους μικρότερων πόλεων και αγροτικών περιοχών αναδεικνύοντας ζητήματα όπως: η στέγαση, η βιώσιμη ανάπτυξη, η χρήση της γης, οι μετακινήσεις και η κινητικότητα. Σε αντίθεση με το DIE LINKE, οι Πράσινοι δεν τα πάνε καλά μόνο στις μεγάλες πόλεις. Απέσπασαν πάνω από 10% σε όλες τις περιοχές της Βαυαρίας και της Έσσης, και μεταξύ 20 και 30% στις μεγάλες πόλεις. Μίλησαν για τη φτώχια των ηλικιωμένων και την ανάγκη ενός εγγυημένου επιδόματος παιδιών, για τα προφανή προβλήματα στον τομέα της φροντίδας και για την έλλειψη κέντρων υγείας, ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές. Και στη Βαυαρία και στην Έσση, διέθεταν κατάλληλους ανθρώπους, οι οποίοι εκπροσώπησαν το κόμμα με αυθεντικό τρόπο. Σε αυτό τους βοήθησε και το ομοσπονδιακό τους όργανο.    

Μετά από αυτές τις ουσιαστικές νίκες σε ποικίλα πολιτικά πεδία, το ερώτημα αν οι Πράσινοι εξελιχθούν σε λαϊκό κόμμα παραμένει ανοιχτό. Είναι όμως σαφές, ότι αν συνεχίσουν με την ίδια στρατηγική, θα αποτελέσουν έναν ανταγωνιστικό πόλο και για το DIE LINKE.

Το DIE LINKE κατάφερε να αυξήσει το ποσοστό του κατά 74%. Το ψήφισαν πάνω από 180.000 Βαυαροί ψηφοφόροι. Παρόλα αυτά, το 3,2% δεν του επέτρεπε την είσοδο στο τοπικό κοινοβούλιο της Έσσης. Κατάφερε βέβαια, να βελτιώσει το εκλογικό του αποτέλεσμα: απέσπασε 20.000 επιπλέον ψήφους και, με τελικό ποσοστό 6,3%, θα εκπροσωπηθεί στο τοπικό κοινοβούλιο. Το ποσοστό αυτό ήταν, παρόλα αυτά, κατώτερο των προσδοκιών του κόμματος. Ανάμεσα στους λόγους του εκλογικού αυτού αποτελέσματος, είναι και το ότι, σε αντίθεση με τους Πράσινους, το DIE LINKE φαίνεται διχασμένο σε ομοσπονδιακό επίπεδο -κυρίως όσον αφορά το προσφυγικό και τη μεταναστευτική πολιτική- παρότι στο συνέδριο του κόμματος πάρθηκαν πολύ συγκεκριμένες αποφάσεις. Το DIE LINKE έχει ενισχύσει το προφίλ του ως κόμμα κοινωνικής δικαιοσύνης και θεωρείται αρκετά δυναμικό στα ζητήματα της κοινωνικής δικαιοσύνης, της φθηνής στέγασης και της οικογενειακής πολιτικής. Ωστόσο, κερδίζει κυρίως τους ψηφοφόρους των αστικών περιοχών και των μεγάλων πόλεων (επιτυγχάνοντας ακόμη και διψήφια εκλογικά ποσοστά), αλλά όχι εκείνους των αγροτικών περιοχών. Εξάλλου, όσα από τα προγράμματά του επικεντρώνονται στην κοινωνική δικαιοσύνη, εφαρμόζονται σε αστικές περιοχές. Οι εκπρόσωποί του στις μικρότερες πόλεις και τις αγροτικές περιοχές πρέπει να βελτιώσουν την παρουσία τους. Μια προϋπόθεση γι’ αυτό, είναι η ενεργή δράση των τοπικών κομμάτων. Στα μέρη που το DIE LINKE είναι οργανωμένο και δραστήριο, αποσπά από καλά, μέχρι πολύ καλά ποσοστά. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στην οργάνωση του κόμματος στις αγροτικές περιοχές.

Συγχρόνως όμως, το DIE LINKE πρέπει να ενισχύσει παντού την παρουσία του. Στην Έσση και τη Βαυαρία, αποτελεί αξιόπιστο εταίρο των κοινωνικών κινημάτων. Σε αυτά περιλαμβάνονται κινήματα για την παγκόσμια δικαιοσύνη, διαμαρτυρίες κατά της πολιτικής της λιτότητας της ΕΚΤ, κατά του G20, εναντίον των έργων μεγάλης κλίμακας που καταστρέφουν το περιβάλλον -όπως η επέκταση του αεροδρομίου του Μονάχου- και κατά της σκλήρυνσης της δράσης της αστυνομίας στη Βαυαρία. Μιλά για μια ανοιχτή και ανεκτική κοινωνία, για φθηνή στέγαση, για καθολική πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας και στα ιατρικά κέντρα, για καθολική πρόσβαση στην εκπαίδευση. Σε τοπικό επίπεδο, δραστηριοποιείται για την κοινωνική ένταξη των προσφύγων. Όσο όμως, η εκπροσώπηση του κόμματος σε ομοσπονδιακό επίπεδο εκπέμπει ανάμικτα μηνύματα, δεν θα καταφέρνει να αγγίξει ένα τμήμα των δυνητικών ψηφοφόρων του και στο μέλλον. 

[1] Τα παρακάτω σχόλια βασίζονται κυρίως στις αναλύσεις των τοπικών εκλογών στη Βαυαρία και την Έσση, του Χορστ Καρ. Βλ., παρακάτω, τα συνημμένα:

Die Wahl zum 18. Bayerischen Landtag am 14. Oktober 2018 Wahlnachtbericht und erster Kommentar (German); source: https://www.rosalux.de/fileadmin/rls_uploads/pdfs/Themen/wahlanalysen/2018-10-14_LTW_BY_WNB.pdf

Die Wahl zum 20. Hessischen Landtag am 28. Oktober 2018 WAHLNACHTBERICHT UND ERSTER KOMMENTAR (German); source: 

https://www.rosalux.de/fileadmin/rls_uploads/pdfs/Themen/wahlanalysen/2018-10-29_Ka_LTW18_HE_WNB.pdf

 

Μετάφραση από τα αγγλικά: Καλλιόπη Αλεξοπούλου