Στις 2 Δεκεμβρίου έγιναν οι τοπικές εκλογές στην Ανδαλουσία, στον ισπανικό Νότο. Το αποτέλεσμά τους σηματοδοτεί το σημείο καμπής ενός νέου εκλογικού κύκλου που μόλις ξεκίνησε για την Ισπανία.
Η μείωση της απήχησης του Ισπανικού Σοσιαλιστικού Κόμματος (το PSOE κυβερνά την Ανδαλουσία από το 1982, από τις πρώτες αυτόνομες εκλογές της νεαρής ισπανικής δημοκρατίας), το μεγάλο ποσοστό αποχής και η εμφάνιση μιας νέας ακροδεξιάς δύναμης που απέσπασε 10,97% των ψήφων αποτελούν νέα στοιχεία, τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε στις επερχόμενες δημοτικές, περιφερειακές και ευρωπαϊκές εκλογές.
Κάθε φορά που η ακροδεξιά έκανε την εμφάνισή της στην Ευρώπη, η Ισπανία αποτελούσε εξαίρεση, εφόσον δεν υπήρξε ποτέ δεξιό κόμμα στην Ισπανία που να έχει τόση δύναμη ώστε να θεωρείται βιώσιμο σε πολιτικό και εκλογικό επίπεδο. Η ακροδεξιά αποτελούσε τμήμα του Λαϊκού Κόμματος που στεγάζει διάφορες οικογένειες συντηρητικών δυνάμεων, οι οποίες κυμαίνονται από τους κλασικούς Χριστιανοδημοκράτες μέχρι τους νοσταλγούς του δικτατορικού καθεστώτος του Φράνκο. Αυτό σταμάτησε να ισχύει στις 2 Δεκεμβρίου 2018, μετά τις εκλογές στην Ανδαλουσία. Το πρώτο εκλογικό ραντεβού του νέου κύκλου, που μόλις άνοιξε και θα συνεχιστεί και τον επόμενο χρόνο, σε επίπεδο δημοτικών, εθνικών, ευρωπαϊκών εκλογών και εκλογών στις αυτόνομες κοινότητες, τελείωσε με τη δυναμική εμφάνιση του Vox, ενός ακροδεξιού κόμματος που συγκρίνεται με το Γαλλικό Εθνικό Μέτωπο και κατάφερε να αποσπάσει 10,97% των ψήφων (το 2015 είχε λάβει 0,45%) και 12 βουλευτικές έδρες.
Οι πέντε πολιτικές δυνάμεις που πέτυχαν την κοινοβουλευτική τους εκπροσώπηση στην Ανδαλουσία είναι:
· Το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSOE, μέλος της ομάδας των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου: S&D) έλαβε 1,009,243 ψήφους, ποσοστό 27.95% και 33 έδρες (το 2015 είχε λάβει 1,409,042 ψήφους, ποσοστό 35.43% και 47 έδρες)
· Το Λαϊκό Κόμμα (από την ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος: ΕΡΡ) έλαβε 749,275 ψήφους, δηλαδή 20.75% και 27 έδρες (με 1,064,168 ψήφους και 33 έδρες το 2015)
· Οι Πολίτες (Ciudadanos, στην ευρωπαϊκή ομάδα της Συμμαχίας Φιλελευθέρων και Δημοκρατών: ALDE) έλαβαν 659.631 ψήφους, 18.27% και 21 έδρες (αντί 368,988 ψήφων και 9 εδρών το 2015)
· Το Εμπρός Ανδαλουσία (Adelante Andalucía, μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωτικής Αριστεράς: GUE/NGL) έλαβε 584,040 ψήφους, δηλαδή 16.18% και 17 έδρες (το 2015 η ένωση Podemos και Ενωμένης Αριστεράς είχε λάβει 863,938 ψήφους και 20 έδρες),
· Το Vox (άκρα Δεξιά) έλαβε 395,978 ψήφους, 10.97% και 12 έδρες (έναντι 18,017 ψήφων και καμιάς έδρας το 2015).
Παρότι το στοιχείο που προκαλεί τη μεγαλύτερη έκπληξη σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι η εμφάνιση της ακροδεξιάς, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που σηματοδοτούν την αρχή ενός νέου πολιτικού κύκλου για την Ισπανία. Επομένως, οι προοδευτικές δυνάμεις της χώρας πρέπει να αναλάβουν δράση πάραυτα:
1. Το ακροδεξιό κόμμα Vox, ισπανικό ανάλογο του γαλλικού Εθνικού Μετώπου, μπήκε δυναμικά στην πολιτική σκηνή της Ισπανίας. Η εμφάνισή του εξηγείται από την κρίση που έχει ξεσπάσει στο Λαϊκό Κόμμα, το οποίο κλονίζεται από σκάνδαλα διαφθοράς, από εσωτερικές διαμάχες για την ηγεσία του κόμματος και από την αντίδραση κάποιων εθνικιστών που επιδιώκουν την εδαφική αναδιοργάνωση του ισπανικού κράτους, εν προκειμένω της Καταλονίας. Όμως, το εκλογικό του σώμα, που ανήκει στα ανώτερα εισοδηματικά στρώματα της μεσαίας τάξης, με καθαρά συντηρητικό προφίλ, ασπάζεται και τη ρητορική κατά των μεταναστών και, σε μικρότερο βαθμό, κατά των προοδευτικών νόμων και μέτρων που λαμβάνονται στα θέματα της ιστορικής μνήμης και της ισότητας των φύλων.
Επιπλέον, το Vox εντάσσεται στην παγκόσμια τάση ανόδου των δυνάμεων της άκρας Δεξιάς που προωθεί ο Στηβ Μπάνον και που συνδυάζει τον αντιευρωπαϊκό δημόσιο λόγο και την υπεράσπιση του εθνικιστικού καπιταλιστικού μοντέλου. Προς το παρόν, η διείσδυση του Vox στα λαϊκά στρώματα είναι πολύ μικρή, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η στρατηγική του αποκλείει τη μελλοντική διεκδίκηση και των κοινωνικών στρωμάτων που έχουν πληγεί περισσότερο από την οικονομική κρίση.
2. Η Ανδαλουσία είναι η Βαυαρία της Ισπανίας, μια περιοχή στην οποία το Σοσιαλιστικό Κόμμα κυβερνούσε επί 36 χρόνια χωρίς διακοπή, αλλά όπου η σοσιαλδημοκρατία έλαβε τα χαμηλότερα ποσοστά στην ιστορία της και αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες για να συνεχίσει να είναι στην ηγεσία της τοπικής κυβέρνησης. Παρότι η ισπανική κυβέρνηση είναι στα χέρια του Πέδρο Σάντσεθ και του Σοσιαλιστικού Κόμματος, μετά από την πρόταση μομφής που στήριξαν οι Unidos Podemos και οι δυνάμεις των εθνικιστών, όλοι είναι σε επαγρύπνηση για το ενδεχόμενο μιας αιφνιδιαστικής εκλογικής αναμέτρησης αν δεν ψηφιστεί ο Γενικός Κρατικός Προϋπολογισμός του 2019.
3. Το σύνολο των συντηρητικών δυνάμεων της Ανδαλουσίας (Λαϊκό Κόμμα, Ciudadanos και Vox) αποτελούν μια πλειοψηφία ικανή να ανατρέψει την τοπική κυβέρνηση. Το Λαϊκό Κόμμα μπορεί, παρά τα χαμηλά ποσοστά του, να διεκδικήσει την προεδρία της Ανδαλουσίας με τις ψήφους των δυο άλλων πολιτικών δυνάμεων. Το πιο δύσκολο γι’ αυτούς είναι πώς θα παρουσιάσουν τη στήριξή τους στο Vox ως κάτι δημοκρατικά αποδεκτό και, από τα διάφορα πολιτικά σενάρια, το πιο πιθανό είναι να καταλήξουν σε μια συγκυβέρνηση με τους Ciudadanos, με τη στήριξη της ακροδεξιάς. Στο μεταξύ, η επιχείρηση ΜΜΕ έχει ήδη ξεκινήσει να παρουσιάζει το Vox ως μια αξιοπρεπή πολιτική δύναμη με την οποία μπορούν να κάνουν κάποιες πολιτικές συμφωνίες.
4. Η συνεργασία των Podemos με την Ενωμένη Αριστερά, με την ονομασία Εμπρός Ανδαλουσία, όχι μόνο δεν κατάφερε να κεφαλαιοποιήσει τη φθορά της σοσιαλδημοκρατίας, αλλά έχασε και 300,000 ψήφους επιπλέον από το άθροισμα των ποσοστών που είχαν οι δυο δυνάμεις τον Φεβρουάριο του 2015. Φαίνεται ότι η αποστράτευση των πολιτών (η εκλογική αποχή αυξήθηκε κατά πέντε ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές) ήταν ιδιαίτερα μεγάλη στο προοδευτικό μπλοκ και ότι αντιμετωπίζουμε μια συρρίκνωση του χώρου που εκπροσωπείται από τις δυνάμεις που τοποθετούνται στα αριστερά του Σοσιαλιστικού Κόμματος.
Ωστόσο, το εκλογικό αποτέλεσμα της συμμαχίας Εμπρός Ανδαλουσία δεν είναι αμελητέο, με πολιτικούς όρους, για μια δύναμη που καταλαμβάνει τον χώρο της ριζοσπαστικής Αριστεράς στην Ανδαλουσία. Δεκαεφτά βουλευτές και το 16.18% των ψήφων αποτελούν καλή αφετηρία για την αντιμετώπιση ενός νέου εκλογικού κύκλου που σηματοδοτείται από την εκλογική άνοδο του συντηρητικού μπλοκ και την εμφάνιση ενός νέου πολιτικού φορέα που καταλαμβάνει τον χώρο της άκρας Δεξιάς.
Η κατάσταση αυτή δικαιολογημένα προκαλεί ανησυχία στην Αριστερά της Ισπανίας. Δεν είναι όμως ώρα για βιαστικά συμπεράσματα για την αλλαγή φάσης στην πολιτική σκηνή της Ισπανίας. Τον επόμενο Μάιο θα έχουμε τις δημοτικές, τις ευρωπαϊκές εκλογές και τις εκλογές σε μερικές αυτόνομες κοινότητες της Ισπανίας. Το ενδεχόμενο της διακυβέρνησης είναι στην ατζέντα όλων των πολιτικών κομμάτων. Η κρίση του πολιτικού συστήματος συνεχίζεται στην Ισπανία, αλλά εξαρτάται από το πώς θα αντιδράσουν οι πρωταγωνιστές της πολιτικής αρένας στη μια και την άλλη κατεύθυνση.
——————————————
Reference
[1] Cinco Días, El vuelco electoral en Andalucía deja la Junta al alcance de la derecha, 3 Δεκ. 2018;
Μετάφραση από τα αγγλικά: Καλλιόπη Αλεξοπούλου