Υπό την αιγίδα της βουλευτίνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Κορνήλια Έρνστ, από το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς (GUE/NGL), η ομάδα εργασίας για την ενέργεια του transform! παρουσίασε την τελευταία της δημοσίευση σε εκπροσώπους της προοδευτικής ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών και μέλη της Επιτροπής για τη Βιομηχανία, την Έρευνα και την Ενέργεια (ITRE), του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Τα θέματα που ήταν στο επίκεντρο των συζητήσεων της 14ης Ιουνίου ήταν: η παρουσίαση της ενεργειακής μετάβασης προς ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο, η ενεργειακή δημοκρατία και οι πρωτοβουλίες των πολιτών, ο καίριος ρόλος της δημόσιας έρευνας.
Το ηλεκτρονικό ντοσιέ (eDossier) του transform! με το όνομα «Μια νέα ενέργεια για να αλλάξουμε την Ευρώπη» επιδιώκει να προσφέρει μια πλήρη ανάλυση των όσων διακυβεύονται όταν μιλάμε για ένα προοδευτικό σχέδιο ενεργειακής μετάβασης στην Ευρώπη. Στόχος του είναι να στηρίξει την αναγκαία ποικιλομορφία των συζητήσεων που διεξάγονται εντός του ευρωπαϊκού πολιτικού χώρου, αλλά και μέσα στα κοινωνικά κινήματα και τα συνδικάτα.
Οι στόχοι της αριστεράς πρέπει να είναι εξίσου μεγάλοι με τα διακυβεύματα. «Η ενέργεια είναι στον πυρήνα της ανθρώπινης ζωής και δραστηριότητας. Μια έξυπνα προοδευτική ενεργειακή μετάβαση δεν μπορεί να περιορίζεται μόνο σε διακοσμητικές αλλαγές. Προϋποθέτει ένα συστηματικό μετασχηματισμό», όπως δήλωσε ο καθηγητής μαθηματικών και συντάκτης του ηλεκτρονικού ντοσιέ Μαρκ Ντελπούβ. Συστηματικό, γιατί οι αλλαγές που πρέπει να γίνουν αφορούν μια ευρεία γκάμα θεμάτων. Πρόκειται για ένα ζήτημα που είναι τόσο περιβαλλοντικό όσο και κοινωνικό (η ενεργειακή επισφάλεια και φτώχια πρέπει να εξαλειφθούν), γεωπολιτικό (οι περισσότεροι πόλεμοι από αυτούς που διεξάγονται σήμερα έχουν τις ρίζες τους στον έλεγχο των τελευταίων εναπομεινάντων αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων) και θέμα δημοκρατίας (οι εισαγωγές ενέργειας αντιπροσωπεύουν το 25% των συνολικών εισαγωγών, γεγονός το οποίο προσδίδει πολύ μεγάλη πολιτική δύναμη στους πολυεθνικούς ομίλους). Η αλληλεγγύη, η υπευθυνότητα της διεθνούς κοινότητας και η ενεργειακή κυριαρχία αποτελούν τις θεμέλιες λίθους ενός αριστερού σχεδίου για την ενεργειακή μετάβαση της Ευρώπης.
Απαιτείται ένας συνολικός επανασχεδιασμός της πολιτικής οικονομίας της ενέργειας, από τους- κυρίως- εισαγόμενους πόρους (φυσικό αέριο, πετρέλαιο, άνθρακας, ουράνιο) σε εγχώριους πόρους που βασίζονται σε ενεργειακές ροές ή αποθέματα (ηλιακή, αιολική, υδροηλεκτρική ενέργεια, βιοαέριο, βιομάζα). Προκειμένου να επιτύχουμε αυτόν το στόχο, ο ακτιβιστής για την ενεργειακή δημοκρατία και συντάκτης του eDossier Ζαν Κλοντ Σιμόν, επισήμανε ότι «πρέπει να εστιάσουμε στην εξοικονόμηση της ενέργειας και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, καθώς και στον προσδιορισμό των αναγκών – την πλευρά της ζήτησης- σε σχέση με τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) –την πλευρά της προσφοράς». Είναι μια μακροπρόθεσμη διαδικασία με σημαντικές κοινωνικές επιπτώσεις, γιατί προϋποθέτει την παραγωγή ενέργειας για την κάλυψη των αναγκών, και όχι την επίτευξη κέρδους. «Για να ανταποκριθούμε σε αυτή την πρόκληση, απαιτείται ένα φιλόδοξο σχέδιο επενδύσεων που θα υλοποιηθεί από δημόσιες πολιτικές και θα στηρίζει την ανάπτυξη νέων, περιβαλλοντικά βιώσιμων οικονομικών δραστηριοτήτων που προϋποθέτουν ένταση της γνώσης, υψηλή εξειδίκευση και υψηλές αμοιβές, δηλαδή, την υπέρβαση της νεοκλασικής οικονομικής θεωρίας που ασπάζονται οι περισσότεροι πολιτικοί της ΕΕ και των κρατών μελών της.
Αλλά, ακόμη κι αν αναλάβουμε ένα τέτοιο επενδυτικό σχέδιο για την ενεργειακή μετάβαση της Ευρώπης, η απεξάρτηση από τον άνθρακα χωρίς την αποκέντρωση δεν θα μετριάσει αναγκαστικά τον ρόλο που παίζουν στην παροχή ενέργειας – έστω και ανανεώσιμης- σε άτομα και περιοχές οι πολυεθνικοί όμιλοι. Ποιος μπορεί να προσδιορίσει καλύτερα τις ενεργειακές ανάγκες των καταναλωτών-πολιτών και την ορθή ποσότητα ενέργειας που πρέπει να παραχθεί, από αυτούς τους ίδιους; Κύριος στόχος των συνεταιρισμών είναι η δημιουργία ενός συστήματος πιο αποδοτικού, όπου η ενέργεια θα παράγεται κοντά στα σημεία που θα καταναλώνεται, μόνο στις ποσότητες που είναι απαραίτητες και στο σωστό χρόνο. Πρόκειται, επομένως, για μια μετατόπιση από το πυραμιδωτό σύστημα των εταιριών εντάσεως κεφαλαίου στο δίκτυο των παραγωγών/καταναλωτών. «Οι πολίτες έχουν πλέον την επιλογή: ή να παρακάμψουν παθητικά της ενεργειακή μετάβαση, ή να ενωθούν και να πάρουν ενεργά τη μετάβαση αυτή στα χέρια τους. Οι διοικήσεις σε όλα τα επίπεδα μπορούν να στηρίξουν αυτή τη βιώσιμη επιλογή με την εφαρμογή των κατάλληλων πολιτικών, την ενημέρωση και τα απαραίτητα μέτρα Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Συνεταιρισμών Ανανεώσιμης Ενέργειας (REScoops) είναι το ιδανικό εργαλείο που θα επιτρέψει στους πολίτες να πάρουν τον έλεγχο της ενεργειακής μετάβασης, ώστε το νέο ενεργειακό σύστημα να είναι δημοκρατικό ή, με άλλα λόγια, ‘συνεργατικό’». Η διευθύντρια του Πράσινου Ευρωπαϊκού Ιδρύματος, Ωρελί Μαρεσάλ, ασπάστηκε και εμβάθυνε αυτή τη θεώρηση, όταν αναφέρθηκε στις «συνεργασίες δημοσίου και πολιτών» για την παραγωγή και διανομή της ενέργειας. Αυτό το μοντέλο προϋποθέτει τη διάρθρωση των δημόσιων πολιτικών και τη διαχείριση από τους πολίτες σε τοπικό επίπεδο. Η Πρόεδρος του ΚΕΑ (GUE/NGL), Γκάμπι Τσίμερ πρόσθεσε ότι: «Τα κοινωνικά δικαιώματα δεν πρέπει να διαχωρίζονται ποτέ από τα περιβαλλοντικά. Απαιτούμε κάθε πολίτης της ΕΕ να απολαμβάνει τα ελάχιστα δυνατά κοινωνικά και τα ελάχιστα δυνατά οικολογικά πρότυπα».
Η μεγάλη σύγκλιση ανάμεσα στα κινήματα κλιματικής δικαιοσύνης και κοινωνικής δικαιοσύνης ήταν ήδη εμφανής στο Κλιματικό Φόρουμ του Παρισιού, πέρσι, που έγινε στο περιθώριο του Συνεδρίου για την κλιματική αλλαγή COP21. Τα προοδευτικά πολιτικά κόμματα πρέπει να βρουν τρόπους για να έρθουν πιο κοντά, γιατί ο λόγος των αποκλίσεων μειώθηκε αισθητά τα τελευταία χρόνια και, κυρίως, γιατί δεν έχουμε άλλο χρόνο. Το transform! επιθυμεί να συμβάλει στη γεφύρωση των όποιων διαφορών.
Μετάφραση: Καλλιόπη Αλεξοπούλου