Πνευματικά δικαιώματα απέναντι στην Κοινότητα

Ο Ρίτσαρντ Στάλμαν ίδρυσε το κίνημα ελεύθερου λογισμικού το 1983 και ξεκίνησε να αναπτύσσει το λειτουργικό σύστημα GNU το 1984. Το GNU είναι ελεύθερο λογισμικό: ο καθένας έχει την ελευθερία να το αντιγράψει και να το αναδιανείμει με ή χωρίς αλλαγές. Το σύστημα GNU/Linux (που είναι ουσιαστικά το λειτουργικό σύστημα GNU με την προσθήκη του Linux) χρησιμοποιείται από δεκάδες εκατομμύρια υπολογιστές σήμερα.
Ήταν πρωτοπόρος της έννοιας του copyleft, που χρησιμοποιεί τις αρχές στις οποίες βασίζονται οι νόμοι για τα πνευματικά δικαιώματα ώστε να διατηρήσει το δικαίωμα στη χρήση, την τροποποίηση και τη διανομή ελεύθερου λογισμικού και είναι ο κύριος συγγραφέας των αδειών ελεύθερου λογισμικού που περιγράφουν τους όρους υλοποίησης της. Η πιο γνωστή είναι η Γενική Άδεια Δημόσιας Χρήσης (GPL) GNU, η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη άδεια ελεύθερου λογισμικού που προστατεύει το ελεύθερο λογισμικό από την εταιρική απληστία.
Σύμφωνα με το Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού, το λογισμικό θα έπρεπε να σέβεται την ελευθερία του χρήστη και υπάρχουν τέσσερις συγκεκριμένες ελευθερίες που ο χρήστης δικαιούται να έχει πάντα.
Ελευθερία 0 είναι η ελευθερία να τρέχει το πρόγραμμα όπως επιθυμεί
Ελευθερία 1 είναι η ελευθερία να μελετά τον πηγαίο κώδικα του προγράμματος και να τον αλλάζει ώστε το πρόγραμμα να κάνει αυτό που εκείνος επιθυμεί.
Ελευθερία 2 είναι η ελευθερία να βοηθάς το γείτονά σου· δηλαδή η ελευθερία να αναδιανέμεις αντίγραφα του προγράμματος, ακριβή αντίγραφα όταν το επιθυμείς.
Και ελευθερία 3 είναι η ελευθερία να συνεισφέρεις στην κοινότητά σου. Πρόκειται για την ελευθερία να εκδίδεις τις τροποποιημένες σου εκδόσεις όποτε το επιθυμείς.
Αν το πρόγραμμα σου δίνει αυτές τις τέσσερις ελευθερίες τότε είναι ελεύθερο λογισμικό, που σημαίνει ότι το κοινωνικό σύστημα της διανομής και χρήσης του είναι ένα ηθικό σύστημα, που σέβεται την ελευθερία του χρήστη του και την κοινωνική αλληλεγγύη της κοινότητας του. Αν, όμως, μια από αυτές τις ελευθερίες είναι ανεπαρκής ή εκλείπει, τότε το πρόγραμμα είναι κατοχυρωμένο, ανελεύθερο ή λογισμικό που υποδουλώνει το χρήστη. Δεν είναι συνεισφορά στην κοινωνία, είναι υπερεξουσία. Τα κατοχυρωμένα λογισμικά κρατάνε τους χρήστες διαιρεμένους και αβοήθητους: διαιρεμένους γιατί τους απαγορεύεται να τα διαμοιράσουν και αβοήθητοι γιατί δεν έχουν τον πηγαίο κώδικά για να τα τροποποιήσουν. Δεν μπορούν ούτε καν να τα μελετήσουν για να εξακριβώσουν τι ακριβώς τους κάνουν καθώς πολλά κατοχυρωμένα προγράμματα έχουν κακόβουλες λειτουργίες που κατασκοπεύουν το χρήστη τους, τον περιορίζουν ή ακόμα και του επιτίθενται εμμέσως.
Στην Αθήνα ο Ρίτσαρντ Στάλμαν υποστήριξε ότι η εμφάνιση των πνευματικών δικαιωμάτων συμπίπτει ιστορικά με αυτή του πιεστηρίου και σχεδιάστηκε με τρόπο που να απαντάει στις ανάγκες που προέκυψαν μετά την εφεύρεση της τυπογραφικής μηχανής και τη μαζική
αναπαραγωγή αντιγράφων. Το σύστημα των πνευματικών δικαιωμάτων δεν ταιριάζει απόλυτα, όμως, στα ψηφιακά δίκτυα· γι’ αυτό το λόγο μόνο δρακόντεια μέτρα μπορούν να το επιβάλουν. Οι παγκόσμιες πολυεθνικές που κερδίζουν από τα πνευματικά δικαιώματα ασκούν πιέσεις μέσω λόμπι για επιβολή δρακόντειων ποινών και για διεύρυνση των εξουσιών που απορρέουν απ’ αυτά, ενώ παράλληλα περιορίζουν την ελεύθερη πρόσβαση στην τεχνολογία. Ο κ. Στάλμαν υποστήριξε ότι αν ελπίζουμε να υπηρετήσουμε σοβαρά το μόνο θεμιτό σκοπό των πνευματικών δικαιωμάτων, δηλαδή την πρόοδο προς όφελος του συνόλου, τότε πρέπει να επιφέρουμε αλλαγές προς μια άλλη κατεύθυνση.

Μετάφραση: Πέτρος Κοντές