Η Πολωνία αντιμετωπίζει έντονη κρίση στέγης και εξώσεων, εξαιτίας της απόκλισης που υπάρχει ανάμεσα στα χαμηλά εισοδήματα και το υψηλό κόστος στέγασης. Οι πρόσφατες εξελίξεις στο θέμα αυτό είναι και καλές και ανησυχητικές.
No cash no flat
Το πρόβλημα στέγης και εξώσεων που αντιμετωπίζει η Πολωνία σήμερα, οφείλεται στο νεοφιλελεύθερο δόγμα ότι ο μόνος τρόπος για να έχει κανείς διαμέρισμα είναι να το αγοράσει στην ελεύθερη αγορά υπογράφοντας δάνειο. Κάτι τέτοιο, όμως, δεν είναι εφικτό για το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας, γιατί το 80% των Πολωνών δεν έχουν καθόλου αποταμιεύσεις. Παρά την αυξανόμενη παραγωγικότητα της εργασίας, οι μισθοί δεν εμφανίζουν την ίδια αύξηση. Και για κάθε επιπρόσθετη αύξηση των μισθών, οι Πολωνοί εργαζόμενοι πρέπει να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους κατά 4%.
Η σοβαρή έλλειψη ενοικιαζόμενων διαμερισμάτων σε λογική τιμή οδήγησε σε μια υπερτίμηση των τιμών στέγασης, κερδοσκοπικού τύπου, όσον αφορά και την αγορά και την ενοικίαση. Ακόμη και σε μια σχετικά πλούσια πόλη σαν τη Βαρσοβία, οι μισοί μισθωτοί είναι χρεωμένοι, γεγονός το οποίο οδηγεί σε εξώσεις. Ο δημόσιος τομέας είναι υπεύθυνος για τις περισσότερες από αυτές τις εξώσεις, παρά τις ρυθμίσεις στις τιμές των ενοικίων. Πολλά προγράμματα που βασίζονται σε (μερική ή ολική) ελάφρυνση του χρέους είχαν σχεδόν μηδενική επίδραση, γιατί οι ρίζες του προβλήματος βρίσκονται στη μακροοικονομική απόκλιση των χαμηλών εισοδημάτων από το υψηλό κόστος στέγασης.
Το κίνημα κατά των εξώσεων
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η μετακομμουνιστική κυβέρνηση εφάρμοσε έναν νέο νόμο ο οποίος κατέστησε δυνατές τις εξώσεις των πολιτών. Θύματα των εξώσεων είναι οι πιο ευάλωτες ομάδες: τα παιδιά, τα άτομα με αναπηρίες και οι άνεργοι. Εκείνη τη στιγμή γεννήθηκε το κίνημα των ενοικιαστών κατά των εξώσεων με το πολωνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα ως ηγετική δύναμή του.
Τότε, ήμουν βουλευτής (1993-2001), επικεφαλής του κόμματος και υποψήφιος για την προεδρία. Όσον αφορά το πρόβλημα των εξώσεων, κατάφερα να το αναδείξω, χάρη στους πολυάριθμους, πολύ θεαματικούς, αποκλεισμούς εξώσεων που δημοσιοποιούνταν ευρέως. Αλλά εκείνη την εποχή, το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας ήταν πεισμένο ότι οι άνθρωποι που υφίσταντο τις εξώσεις ήταν άξιοι της μοίρας τους. Μετά από δεκαετίες εξώσεων και τροποποιήσεις του νόμου περί μισθώσεων, η έξωση αποτελεί ακόμη ένα πιεστικό κοινωνικό ζήτημα, παρότι η κοινή γνώμη έχει αλλάξει. Και οι γείτονες που κάποτε επικροτούσαν τις εξώσεις σαν αστυνομικοί και οι κλητήρες που διασπούσαν τους αποκλεισμούς μας, σήμερα θα ενώνονταν μαζί μας και θα στέκονταν κι αυτοί μπροστά στις εισόδους των σπιτιών.
Το Γραφείο Κοινωνικής Δικαιοσύνης (Kancelaria Sprawiedliwości Społecznej – που είναι μια οργάνωση) και το Κίνημα Κοινωνικής Δικαιοσύνης (Ruch Sprawiedliwości Społecznej – πολιτικό κόμμα) αναδύθηκαν ως δυο οργανώσεις που πρόσφεραν νομικές συμβουλές σε χιλιάδες ανθρώπους από διάφορες πόλεις, οι οποίοι δεν ήταν σε θέση να προσλάβουν δικηγόρο. Τώρα, ετοιμάζουμε ένα νέο νομοσχέδιο, εκπροσωπούμε ανθρώπους στα δικαστήρια, γράφουμε προτάσεις, κάνουμε διαδηλώσεις και στεκόμαστε πάντα μπροστά στις εισόδους των σπιτιών εμποδίζοντας τις εξώσεις.
Οι δραστηριότητές μας συναντούν την ευρεία αναγνώριση των απλών ανθρώπων που τις θεωρούν αποτελεσματικές και σημαντικές, γεγονός που μας επιτρέπει να νοικιάζουμε χώρους και να καλύπτουμε τα έξοδα αποκλειστικά από τις δωρεές και τις συνδρομές των μελών και των οπαδών μας.
Οι πρόσφατες εξελίξεις
Το κίνημά μας κέρδισε, πρόσφατα, έναν νέο, πολύ σημαντικό σύμμαχο: ένα νέο συνήγορο του πολίτη, τον Άνταμ Μπόντναρ. Είναι ο πρώτος που ασκεί σωστά αυτή τη λειτουργία, που σημαίνει ότι δείχνει κατανόηση και τοποθετείται υπέρ του αγώνα των ενοικιαστών. Το κυβερνόν κόμμα Νόμου και Δικαιοσύνης (PiS) έκανε μια προσπάθεια μετακίνησής του, η οποία με έκανε να απευθύνω επιστολή στον ηγέτη του Γιάροσλαβ Καζίνσκι, ζητώντας του να προστατεύσει τους φτωχούς ανθρώπους της Πολωνίας. Προς έκπληξή μου, μου απάντησε με μια επιστολή στην οποία με διαβεβαίωνε ότι, παρά τις πολιτικές διαφωνίες ανάμεσα στον Άνταμ Μπόντναρ και την ηγετική ομάδα, δεν υπάρχει πρόθεση απαλλαγής του συνηγόρου του πολίτη.
Ωστόσο, παρά τις πολυάριθμες επιτυχίες του Κινήματος και του Γραφείου Κοινωνικής Δικαιοσύνης, δεν είμαστε καθόλου ευχαριστημένοι, γιατί το Υπουργείο Υποδομών, που είναι υπεύθυνο για τα ζητήματα στέγασης, έχει ετοιμάσει ένα νέο νομοσχέδιο το οποίο στην ουσία περιστέλλει τα δικαιώματα των μισθωτών. Οι τροποποιήσεις αυτές θα στερήσουν το κίνημα των μισθωτών από τα βασικά νομικά εργαλεία που διαθέτει για να υπερασπίζεται τους ανθρώπους απέναντι στις εξώσεις και την έλλειψη στέγης. Ο αγώνας συνεχίζεται!