Μετά τις εκλογές για την προεδρία της δημοκρατίας, ο κυβερνών δεξιός συνασπισμός φάνηκε ότι είναι αποφασισμένος να κυβερνήσει μέχρι τις βουλευτικές εκλογές που θα γίνουν το 2014, έστω και με πλειοψηφία 1-2 βουλευτών στο κοινοβούλιό μας. Η κοινωνική ένταση, η οποία έφτασε σε υψηλό σημείο την προηγούμενη εβδομάδα δεν έχει ακόμα μειωθεί. Ο ηττημένος υποψήφιος Κάρελ Σβάρντζεμπεργκ ήρθε δεύτερος σε όλες τις 13 περιφέρειες, επικρατώντας μόνο στην Πράγα (με 66%!).
Η προσέλευση των ψηφοφόρων στον πρώτο γύρο ήταν 61 % (στο ίδιο επίπεδο με τις κοινοβουλευτικές εκλογές) και 59% στον δεύτερο γύρο.
Ο Μίλος Ζέμαν εκπροσωπεί μια φιλοευρωπαϊκή πολιτική δύναμη και γι’ αυτό το λόγο η θέση της Τσεχίας στην ΕΕ θα μπορούσε να είναι καλύτερη στο μέλλον. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Ζέμαν θα έχει ενεργό ρόλο στη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής, χωρίς ιδιαίτερη εστίαση στις γερμανόφωνες χώρες. Θα είναι μάλλον μια πολιτική περισσότερων αζιμούθιων (που θα περιλαμβάνει τη Ρωσία, την Κίνα και άλλες χώρες, κυρίως αυτές που έχουν οικονομική σημασία για τη Δημοκρατία μας). Ο Ζέμαν χαρακτηρίζει τον εαυτό του ως ευρω-ρεαλιστή. Είναι οικονομολόγος που προτιμά τα μέτρα υπέρ της ανάπτυξης από τις ανιαρές αποταμιεύσεις και τα μέτρα λιτότητας. Αυτός ο προσανατολισμός θα οδηγήσει σε σύγκρουση με τη σημερινή κυβέρνηση της Τσεχίας. Είναι αλήθεια ότι τα προβλήματα της σημερινής κρίσης δεν ήταν το κεντρικό θέμα της τελικής φάσης της προεδρικής προεκλογικής εκστρατείας. Όμως, φαίνεται ότι ο αριστερός υποψήφιος πέτυχε καλύτερα αποτελέσματα κυρίως σε περιοχές με υψηλότερη ανεργία ή με χειρότερη κοινωνική κατάσταση. Οι Τσέχοι νεοφιλελεύθεροι αναμένεται ότι θα αντιμετωπίσουν περισσότερα προβλήματα στο μέλλον στην προσπάθεια να εφαρμόσουν τις νεοφιλελεύθερες ιδέες. Οι υποστηρικτές αριστερών λύσεων για την αντιμετώπιση της κρίσης ελπίζουν να επωφεληθούν από αυτά τα προβλήματα.
Προεκλογική φάση
Οι εκλογείς έστειλαν δύο υποψήφιους στον δεύτερο γύρο των πρώτων εκλογών που έγιναν στην Τσεχία για την άμεση εκλογή από τον λαό του Προέδρου της Δημοκρατίας. Η προσφυγή στο δεύτερο γύρο ήταν αναμενόμενη για τον έναν υποψήφιο, τον Μίλος Ζέμαν, δεδομένου ότι αυτό έδειχναν τα αποτελέσματα διάφορων προεκλογικών δημοσκοπήσεων. πριν τις εκλογές τον είχαν βάλει σε εκείνο τον γύρο. Ο δεύτερος υποψήφιος, Κάρελ Σβάρτζενμπεργκ, ξεκίνησε από την πίσω θέση (έπαιρνε τη δεύτερη θέση στις δημοσκοπήσεις), αλλά τελικά το ποσοστό του ήταν μόνο 2% κάτω από το αντίστοιχο του νικητή των εκλογών.
Κατά τη διάρκεια των δυο εβδομάδων πριν από τον δεύτερο γύρο, ο προεκλογικός αγώνας κορυφώθηκε με τους δύο υποψήφιους να κινητοποιούν όλους τους υποστηρικτές τους, προσπαθώντας να πάρουν με το μέρος τους τους ψηφοφόρους των άλλων υποψηφίων συμμετείχαν στον πρώτο γύρο.
Τα θέματα που παρουσιάστηκαν κατά την προεκλογικά περίοδο είχαν ελάχιστη σημασία για το μέλλον του κράτους της Τσεχίας, όπως για παράδειγμα το παρελθόν των υποψηφίων, οι δεξιότητές τους, το επικοινωνιακό τους ύφος κλπ. Οι συζητήσεις και τα σχόλια των δημοσιογράφων και των μπλόγκερς, αλλά και οι ίδιοι οι υποψήφιοι αγνόησαν τα περισσότερα από τα σημερινά σημαντικά προβλήματα και τους πιθανούς τρόπους επίλυσής τους- την οικονομική και κοινωνική κρίση, την αύξηση των κοινωνικών εντάσεων και την δυσπιστία στους δημοκρατικούς μηχανισμούς. Πολύ λίγο αναφέρθηκαν, επίσης, κατά την προεκλογική περίοδο η ανάλυση των δυνάμεων που εκπροσωπούν οι υποψήφιοι ή τα συμφέρονται που υπερασπίζονται.
Αριστερός Ζέμαν, δεξιός Σβάρτζενμπεργκ;
Δεν είμαι βέβαιος ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των δύο φιναλίστ. Τα ΜΜΕ προσπάθησαν να αναδείξουν αυτή την εκλογική αντιπαράθεση σχεδόν σε ασπρόμαυρες εικόνες. Αλλά δεν είναι αυτή η πραγματικότητα. Είναι αλήθεια ότι τα εκλογικά ποσοστά των εκπροσώπων του τσεχικού τρόπου νεοφιλελεύθερης αναδόμησης της κοινωνίας– όπως ο υποψήφιος του ODS (κυρίαρχο δεξιό κόμμα για πολλά χρόνια) Π. Σόμποτκα ή ο Τζ. Φισερ (πρώην πρωθυπουργός στην υπηρεσιακή κυβέρνηση το 2010)- δεν σημείωσαν άνοδο. Ο υποψήφιος του ODS κατετάγη προτελευταίος. Ο σημερινός πρόεδρος Βάκλαβ Κλάους είπε, σχεδόν ξεκάθαρα, ότι η τσέχικη δεξιά υπέστη βαριά ήττα, μία από τις μεγαλύτερες τα τελευταία χρόνια. Οι Τσέχοι Σοσιαλδημοκράτες επίσης απέτυχαν, καθώς ο υποψήφιος τους Γίρι Ντινστμπίερ κατετάγη τέταρτος και το ίδιο το κόμμα τους διασπάστηκε με ένα μέρος των μελών του και των υποστηρικτών του να ψηφίζει τον Μίλος Ζέμαν. Η τσέχικη ριζοσπαστική Αριστερά (που εκπροσωπείται στις εκλογές κυρίως από το Κομμουνιστικό Κόμμα και τους υποψήφιους του) δεν όρισε δικό της υποψήφιο. Δήλωσαν ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αποδυνάμωση της Αριστεράς.
Σήμερα, ο Ζέμαν θεωρείται εκπρόσωπος της Αριστεράς και ο Σβάρτζενμπεργκ εμφανίζεται να ανήκει στη Δεξιά. Αλλά ο Ζέμαν είναι περισσότερο σοσιαλφιλελεύθερος, πιο κοντά στους σοσιαλδημοκράτες «τύπου Μπλερ». Ο Σβάρτζενμπεργκ είναι περισσότερο ένας ευρωπαίος κοσμοπολίτης παρά ο αρχηγός ενός τοπικού δεξιού συντηρητικού κόμματος (του οποίου, όμως, είναι πρόεδρος). Συνδέεται με διεθνείς, παγκόσμιες δυνάμεις, γεγονός που οφείλεται στο προσωπικό του υπόβαθρο (ήταν μέλος της ιστορικής αυστριακής αριστοκρατίας και κατά τη διάρκεια του κρατικού σοσιαλισμού, κατοικούσε εκτός της πρώην Τσεχοσλοβακίας). Συνεργάστηκε με τον Βάτσλαβ Χάβελ τόσο κατά την περίοδο της διαφωνίας του με το καθεστώς, όσο και αργότερα κατά τη διάρκεια της προεδρίας του. Στη συνέχεια, διορίστηκε ως Υπουργός Εξωτερικών-αρχικά μετά από πρόταση των Πρασίνων και μετά ως επικεφαλής ενός από τα κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού. Επομένως, ήταν δύσκολο για αυτόν να αποστασιοποιηθεί από την αντιδημοτικότητα της σημερινής κυβέρνησης. Παρ’ όλα αυτά, η εκλογική του επίδοση ήταν απρόσμενα υψηλή (ειδικότερα σε σύγκριση με τον υποψήφιο του δεξιού κόμματος ODS, το οποίο εξακολουθεί να ηγείται του κυβερνητικού συνασπισμού).Ο Κάρελ Σβάρτζενμπεργκ υποστηρίχθηκε από διάφορες ομάδες, όπως διακεκριμένα πρόσωπα (VIP) των χώρων του αθλητισμού και του πολιτισμού και από τα περισσότερα μεγαλύτερα μέσα ενημέρωσης. Ο Μίλος Ζέμαν έδωσε μεγαλύτερη έμφαση στην υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων από τον αντίπαλό του και αυτό που προσπάθησε κυρίως να κάνει ήταν να αντιστοιχηθεί με τις απόψεις των «απλών ανθρώπων». Σίγουρα υπάρχει πόλωση μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς, αλλά αυτή δεν είναι τόσο σημαντική παρά την προώθησή της από τα μέσα ενημέρωσης.
Ο νεοφιλελεύθερος προσανατολισμός παραμένει
Παρόλα αυτά, οι προεδρικές εκλογές δεν μπορούν να αλλάξουν την νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση της κυβέρνησης και των αρχουσών ελίτ τουλάχιστον μέχρι την επόμενες τακτικές ή έκτακτες εκλογές. Και οι δύο υποψήφιοι αντιπροσωπεύουν δυνάμεις που, περισσότερο ή λιγότερο, υπερασπίζονται το ευρωπαϊκό νεοφιλελεύθερο μοντέλο και τον τρόπο που αυτό προτείνει για την έξοδο από την κρίση. Όμως ο Μίλος Ζέμαν είναι πολύ περισσότερο αποδεκτός στους ψηφοφόρους που κλίνουν προς τα αριστερά, αν και μερικοί από αυτούς τον ψήφισαν διστακτικά. Η εναλλακτική λύση του Κάρελ Σβάρτζενμπεργκ φαινόταν χειρότερη επιλογή για την Αριστερά, όχι μόνο στρατηγικά αλλά και βραχυπρόθεσμα.