Πρόσβαση στην ενέργεια: ένα στοιχειώδες κοινωνικό δικαίωμα! Πώς εξαλείφεται η ενεργειακή φτώχεια;

Την έκθεση έγραψε η Μανουέλα Κροπ, Πολιτική Σύμβουλος για την ενεργειακή πολιτική της βουλεύτριας Κορνέλια Ερνστ (GUE/NGL), στο Ευρωκοινοβούλιο.

Η αύξηση των τιμών της ενέργειας καθιστά την ενεργειακή φτώχια στην Ευρωπαϊκή Ένωση ένα ζήτημα που γίνεται όλο και πιο οξυμένο, ειδικά όταν το εισόδημα των πολιτών δεν αυξάνεται ή όταν μειώνεται. Δεν υπάρχει κοινός ορισμός της ενεργειακής φτώχειας, μπορούμε, όμως, να την ορίσουμε ως εξής: ενεργειακή φτώχεια υφίσταται όταν ένα άτομο δεν έχει τη δυνατότητα να θερμάνει ή να ψύξει το σπίτι του επαρκώς και σε προσιτές τιμές [1].  

Σχεδόν το 11% του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης πλήττεται από ενεργειακή φτώχεια ή απειλείται σοβαρά από αυτήν (το 2012, το ποσοστό αυτό ανερχόταν στα 54 εκατομμύρια πολίτες), 16% του πληθυσμού της ΕΕ ζει σε υγρά σπίτια, με ανεπαρκή θερμομόνωση και ένα 9% καθυστερεί την πληρωμή λογαριασμών ενέργειας στους προμηθευτές [2]. Παρόλα αυτά, λίγα μόνο κράτη μέλη συλλέγουν και δημοσιεύουν στοιχεία για την ενεργειακή φτώχεια και τις διακοπές παροχής ενέργειας.

Στο εργαστήριο αυτό είχαν προσκληθεί συντελεστές από τη Βουλγαρία, την Ισπανία, την Ουγγαρία, την Αυστρία και τη Γερμανία για να συζητήσουν τα προβλήματα ενεργειακής φτώχειας που αντιμετωπίζουν τα κράτη τους, τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν προκειμένου να εξαλειφθεί η ενεργειακή φτώχια και τον τρόπο ενίσχυσης του δικτύου μας σε ευρωπαϊκή κλίμακα.

Στο συνέδριο συμμετείχαν οι: Cornelia Ernst (GUE/NGL, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο), Martin Schirdewan (Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ, Βρυξέλες), Maxime Benatouil (transform! europe), Gabriele Zimmer (GUE/NGL, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο), Sian Jones (European Anti–poverty Network) που αντικατέστησε η Magda Tancau (European Anti–poverty Network), Georgi Medarov (Βουλγαρία), Attila Vajnai (Εργατικό Κόμμα 2006,Ουγγαρία), Maria Campuzano (Συμμαχία κατά της ενεργειακής φτώχιας, Ισπανία), Eric Häublein (Berlin Energy Roundtable, Γερμανία), Rie Krabsen (EBO Consult, Δανία), Josh Roberts (REScoop Βρυξέλες), Pablo Sanchez Centellas (EPSU, Βρυξέλες), Jan Laurier (Διεθνής Ένωση Ενοικιαστών), Jean–Claude Simon (transform! europe), Clémence Hutin (Φίλοι της Γης Βρυξέλες), Genady Kondarev (Φίλοι της Γης Βουλγαρία), Karl Vogt–Nielsen (Κοκκινο-Πράσινη Λίστα, Δανία), Caren Lay (DIE LINKE, Γερμανία), Alejandro Garica (Ενωμένη Αριστερά. Ισπανία), Christiane Maringer (KPÖ, Αυστρία), Manuela Kropp (πολιτική σύμβουλος, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο).

Για τα βιογραφικά τους πιέστε εδώ: Biographies

Για το πρόγραμμα του εργαστηρίου πιέστε εδώ: Programme

Τα πολιτικά αιτήματα που προέκυψαν από τη συζήτηση:

1. Χρειάζεται ένας κοινός ορισμός της ενεργειακής φτώχιας ή η υποχρέωση όλων των κρατών μελών να υποβάλλουν από έναν εθνικό ορισμό της, με στόχο την παρακολούθηση των κρουσμάτων ενεργειακής φτώχιας στα κράτη μέλη.

2. Τα κράτη μέλη πρέπει να συλλέγουν και να δημοσιεύουν στοιχεία σχετικά με τις διακοπές παροχής ενέργειας.

3. Η πρόσβαση στην ενέργεια πρέπει να οριστεί ως στοιχειώδες κοινωνικό δικαίωμα στην ευρωπαϊκή νομοθεσία.    

4.Ο έλεγχος των τιμών ενέργειας πρέπει να διατηρηθεί σε όλη την Ευρώπη και να μην καταργηθεί με τη μεταρρύθμιση της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.    

5. Οι διακοπές της παροχής ενέργειας πρέπει να απαγορευτούν από την ευρωπαϊκή νομοθεσία.    

6. Μια ποσότητα ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να παρέχεται στα νοικοκυριά δωρεάν.   

7. Τα μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων πρέπει να σχεδιάζονται με τρόπο που να μην επηρεάζει το ύψος των ενοικίων. Τα κονδύλια για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων πρέπει να περιλαμβάνουν συγκεκριμένους στόχους για τη στήριξη των καταναλωτών με χαμηλό εισόδημα.

 8. Τα δίκτυα και οι επιχειρήσεις ενέργειας πρέπει να ξαναπεράσουν στη διαχείριση των δήμων.  

Ο στόχος είναι να περιληφθεί το θέμα της ενεργειακής φτώχειας στην πολιτική ατζέντα. Για παράδειγμα, το ανακοινωθέν της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον «Ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων» αναφέρεται στην ενεργειακή φτώχεια, την κατατάσσει όμως στα εθνικά θέματα [3]. Επιπλέον, στο τέλος του 2017 πρόκειται να δημιουργηθεί ένα ευρωπαϊκό παρατηρητήριο για την ενεργειακή φτώχεια, αλλά οι στόχοι του δεν είναι ακόμη σαφείς.

Η ενεργειακή φτώχεια πλήττει κυρίως τα ακόλουθα κράτη μέλη: Ουγγαρία (7.5%), Ισπανία (9.2%), Ρουμανία (10.9%), Ιταλία (14.8%), Πορτογαλία (19.8%), Ελλάδα (27.0%), Βουλγαρία (37.6%) [4].

Οι λόγοι αύξησης των ποσοστών ενεργειακής φτώχιας είναι πολλαπλοί: η αύξηση της ανεργίας, η αύξηση των τιμών της ενέργειας, η μείωση του πραγματικού εισοδήματος, οι περικοπές των υπηρεσιών κοινωνικής υποστήριξης. 119 εκατομμύρια άνθρωποι εντός της ΕΕ ζουν σε συνθήκες φτώχιας και ο αριθμός τους έχει αυξηθεί κατά 4,8 εκατομμύρια από το 2008 μέχρι σήμερα. Επιπρόσθετα, η τιμή της ενέργειας έχει αυξηθεί κατά 70% από το 2004, ως συνέπεια της απελευθέρωσης των αγορών ενέργειας. Οι άνθρωποι που πλήττονται από την ενεργειακή φτώχια ζουν συχνά σε κτίρια με ανεπαρκή θερμομόνωση και αντιμετωπίζουν υψηλότερο κόστος για τη θέρμανση ή ψύξη της οικίας τους. Όσον αφορά στα μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, υπάρχει το εξής πρόβλημα: σε 21 κράτη μέλη, οι ιδιοκτήτες έχουν τη δυνατότητα να μετακυλύουν τις δαπάνες ανακαίνισης στον ενοικιαστή μέσω της αύξησης του ενοικίου, με αποτέλεσμα ο δεύτερος να μην έχει καμιά οικονομική ανακούφιση. Όσο για τους οικονομικά ασθενέστερους ενοικιαστές, αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους (“renoviction”: θα μπορούσε να αποδοθεί ως «έξωση εξαιτίας ανακαίνισης»).

Στη Βουλγαρία για παράδειγμα, δεν υπάρχει ορισμός της ενεργειακής φτώχιας, παρότι το Άρθρο 3 (7) της Οδηγίας για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας[5] ζητά από τα κράτη μέλη να ορίσουν τους «ευπαθείς πελάτες» με πρόθεση την προστασία τους από την ενεργειακή φτώχια και την εγγύηση ότι οι διακοπές παροχής απαγορεύονται σε δύσκολες περιόδους (π.χ. το χειμώνα). Το 2013, οι υπερβολικές αυξήσεις στις τιμές της ενέργειας οδήγησαν σε μαζικές διαδηλώσεις που οργανώθηκαν σε όλη τη Βουλγαρία, ενώ σήμερα, πάνω από τα μισά νοικοκυριά αντιμετωπίζουν προβλήματα ανεπαρκούς θέρμανσης του σπιτιού τους. Η παραγωγή ενέργειας σε επίπεδο  κοινότητας θα μπορούσε να ανακουφίσει την ενεργειακή φτώχεια, αλλά στη Βουλγαρία απαιτούνται 400 εργατοώρες προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι γραφειοκρατικές δυσκολίες για την εγκατάσταση μιας μονάδας ανανεώσιμης ενέργειας και αυτό δεν επιτρέπει στον κόσμο να επωφεληθεί από τη χρήση κοινοτικής ανανεώσιμης ενέργειας.

Στην Ουγγαρία, η κατάσταση είναι εξίσου προβληματική. Είναι ευρέως γνωστό ότι τα νοικοκυριά ξοδεύουν πάνω από 20% του εισοδήματός τους για ηλεκτρική ενέργεια ή φυσικό αέριο. Η κυβέρνηση του δεξιού κόμματος Fidesz έχει σταματήσει να δημοσιεύει στοιχεία για τις διακοπές παροχής, δυσχεραίνοντας την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης γι’ αυτό το εντεινόμενο πρόβλημα. Χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χειμώνα εξαιτίας της ανεπαρκούς θέρμανσης, ενώ το 70% της ατμοσφαιρικής ρύπανσης το χειμώνα οφείλεται στη θέρμανση από καύση σκουπιδιών.

Η κατάσταση στην Ισπανία είναι ανάλογη, όπου πολύς κόσμος πλήττεται από την ενεργειακή φτώχια –το 11% του πληθυσμού-. Κάθε χρόνο, 7000 άνθρωποι πεθαίνουν από ενεργειακή φτώχια. Τα τελευταία χρόνια γίνονται περίπου 170.000 διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος ετησίως.

Στη Γερμανία, η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος για το μέσο νοικοκυριό διπλασιάστηκε από 14 σε σχεδόν 30 λεπτά ανά κιλοβατώρα μεταξύ του 2000 και του 2017. Αλλά και ο αριθμός των διακοπών παροχής ηλεκτρικού ρεύματος αυξήθηκε απότομα, από τα 312.000 νοικοκυριά το 2011 σε 359.000 το 2015. Οι καταναλωτές δέχθηκαν χιλιάδες απειλές για διακοπή της παροχής ενέργειας. Ούτε ο νομοθέτης, ούτε οι αρχές έχουν καθιερώσει  έναν ορισμό για την ενεργειακή φτώχεια. Παρόλα αυτά, σύμφωνα με τον εμπειρικό κανόνα, ένα νοικοκυριό θεωρείται ενεργειακά φτωχό όταν ξοδεύει πάνω από 10% του καθαρού του εισοδήματος για την προμήθεια ενέργειας. Τα αιτήματα για τη Γερμανία είναι τα εξής: πρέπει να εφαρμοστεί και πάλι το βοήθημα για τη δαπάνη θέρμανσης, οι αδικαιολόγητες εκπτώσεις προς τους βιομηχανικούς καταναλωτές πρέπει να καταργηθούν, ο φόρος ηλεκτρικού ρεύματος πρέπει να μειωθεί και να καθιερωθεί η εποπτεία των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να σταματήσουν οι αυθαιρεσίες στην τιμολόγηση του ρεύματος.

Ούτε στην Αυστρία υπάρχουν επίσημοι αριθμοί για τις διακοπές, αλλά οι ιδιωτικές εκθέσεις δίνουν τα παρακάτω στοιχεία: το Νοέμβριο του 2007, 2000 νοικοκυριά στη Βιέννη ζούσαν χωρίς φυσικό αέριο και ηλεκτρικό ρεύμα. Στο Λιντς το Δεκέμβριο του 2013, υπήρχαν 3.100 άνθρωποι χωρίς φυσικό αέριο, ηλεκτρισμό ή τηλεθέρμανση. Επιπλέον, θα πρέπει να υπολογίσουμε και τα νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν αδυναμία πληρωμής προς τον πάροχό τους.

Η ρύθμιση των τιμών του ενεργειακού τομέα πρέπει να διατηρηθεί και να μην καταργηθεί στο πλαίσιο της αναθεώρησης της «Οδηγίας για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας» (παρότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το ζήτησε στην πρότασή της)[6], γιατί η καλύτερη προστασία από τις μεταβολές στην ασταθή αγορά ενέργειας είναι οι ρυθμιζόμενες τιμές. Οι αυξανόμενες τιμές της ενέργειας δείχνουν ότι η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικού ρεύματος πριν από είκοσι χρόνια ήταν λάθος, γιατί επέφερε σχεδόν τη χρεωκοπία της αγοράς. Το δικαίωμα στο νερό αναγνωρίζεται πλέον στο δημόσιο διάλογο, αλλά δεν ισχύει το ίδιο για το δικαίωμα στην ενέργεια. Πρέπει να γίνει ξεκάθαρο ότι και η ενέργεια είναι δημόσιο αγαθό, και όχι εμπόρευμα και ότι η πρόσβαση σε αυτό αποτελεί στοιχειώδες κοινωνικό δικαίωμα [7].  

Το Κομμουνιστικό Κόμμα Αυστρίας (KPÖ) έχει επεξεργαστεί ένα σχέδιο για δωρεάν παροχή ενέργειας σε όλα τα νοικοκυριά (Energiegrundsicherung EGS). Η βασική ιδέα είναι ότι όλα τα νοικοκυριά λαμβάνουν δωρεάν ένα σταθερά καθορισμένο ποσοστό ηλεκτρικού ρεύματος και θέρμανσης. Το σημείο εκκίνησης είναι η μέση κατανάλωση ενός νοικοκυριού με δυο άτομα, όπως υπολογίστηκε από το Εργατικό Επιμελητήριο της Βιέννης, με βάση ένα χώρο διαβίωσης 60 τετραγωνικών μέτρων και κατανάλωση 2.200 κιλοβατώρες ηλεκτρικού ρεύματος και 800 κυβικά μέτρα φυσικού αερίου. Η τιμολόγηση της κατανάλωσης που υπερβαίνει το παραπάνω ποσοστό αυξάνεται προοδευτικά, με στόχο τη μείωση της υπερκατανάλωσης. Η παροχή της στοιχειώδους ποσότητας ενέργειας χρηματοδοτείται από τα κέρδη των επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας, όπως και από την υψηλότερη τιμολόγηση της επιπλέον κατανάλωσης.   

Ένας τρόπος καταπολέμησης της ενεργειακής φτώχειας είναι η επαναφορά των δικτύων και της παροχής ενέργειας στους δήμους. Το σχέδιο νόμου για τη δημιουργία μιας δημοτικής επιχείρησης κοινής ωφέλειας και μιας εταιρίας δικτύων που παρουσίασε το Berliner Energietisch (Στρογγυλή Τράπεζα Βερολίνου για την Ενέργεια), έχει στόχο την (τριγωνική) δημοκρατική, οικολογική και κοινωνική παροχή ενέργειας. Οι δημοτικές επιχειρήσεις επιτρέπουν τη συμμετοχή των πολιτών, την οικολογική και φθηνή παροχή ανανεώσιμης ενέργειας σε όλους, ενώ τα κέρδη παραμένουν στο δήμο και μπορούν να ξοδευτούν επιτόπου για τη λήψη κοινωνικών μέτρων. Όμως, δεν είναι εγγυημένο ότι η παροχή ενέργειας από τα δήμο εξασφαλίζει την προμήθεια όλων. Ως εκ τούτου, πρέπει να ληφθούν τα ακόλουθα μέτρα σε ομοσπονδιακό επίπεδο: επιβολή προστίμου στις διακοπές παροχής που γίνονται σε επίπεδο ομοσπονδίας, νομική κατοχύρωση του δικαιώματος στην ενέργεια, ακύρωση χρεών για περιπτώσεις που απειλούνται με διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος ή του φυσικού αερίου, παροχή συμβουλών σχετικά με την εξοικονόμηση ενέργειας και την αποπληρωμή με δόσεις και εφαρμογή κοινωνικού τιμολογίου.       

Το παράδειγμα της Δανίας που διαθέτει ενεργειακούς συνεταιρισμούς στον τομέα της τηλεθέρμανσης δείχνει ότι μπορούμε να επιτύχουμε μειωμένες τιμές για τους πολίτες.  

Η ενεργειακή ανακαίνιση των κτιρίων δεν αποτελεί τεχνικό αλλά πολιτικό πρόβλημα, ενώ προσφέρει τη δυνατότητα εξάλειψης της ενεργειακής φτώχειας, επειδή το 75% των κτιρίων στην ΕΕ είναι ενεργειακά ανεπαρκώς εξοπλισμένα, με το συνολικό τους απόθεμα να παράγει το 36% των εκπομπών αερίου που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου στην ΕΕ. Η χρηματοδότηση της ενεργειακής ανακαίνισης των κτιρίων είναι η ουσία του ζητήματος και αποτελεί το σημαντικότερο εμπόδιο. Εδώ έχουμε να αντιμετωπίσουμε το εξής πρόβλημα: ενώ αυτός που πληρώνει για την ανακαίνιση του κτιρίου είναι ο ιδιοκτήτης του σπιτιού, αυτοί που επωφελούνται από την εξοικονόμηση δαπανών είναι οι ενοικιαστές. Αλλά αυτό, μόνο θεωρητικά, γιατί σε πολλά κράτη μέλη οι δαπάνες μετακυλύονται στους ενοικιαστές μέσω της αύξησης του ενοικίου. Επομένως, υπάρχει ο κίνδυνος του «πράσινου εξευγενισμού» (green gentrification). Η πολιτική λύση είναι οι «πράσινες» μισθώσεις, δηλαδή η συμφωνία μεταξύ ενοικιαστή και ιδιοκτήτη να μοιραστούν τα έξοδα της ενεργειακής ανακαίνισης. Σε επίπεδο ΕΕ, χρειαζόμαστε μια φιλόδοξη νομοθεσία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων ως μέρος της αναθεώρησης της Οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση, που θα περιλαμβάνει κανόνες καταπολέμησης της ενεργειακής φτώχιας. Η πρόσβαση στη χρηματοδότηση πρέπει να γίνει ευκολότερη για τα νοικοκυριά που πλήττονται από ενεργειακή φτώχια: έχουν ήδη δεσμευτεί 18 δις ευρώ στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό για μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, αλλά δεν επαρκούν και πρέπει να αυξηθούν σημαντικά. Το 80% των προγραμμάτων ενεργειακής απόδοσης που χρηματοδοτεί η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕ) αφορούν τη Γαλλία, τη Φινλανδία και τη Γερμανία. Τα κράτη μέλη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης δεν λαμβάνουν καμιά σχετική χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, παρόλο που πλήττονται σοβαρά από την ενεργειακή φτώχεια. Και, ναι μεν, η χρηματοδότηση της ΕΤΕ για τη λήψη μέτρων υπέρ της ενεργειακής απόδοσης αυξήθηκε από 2 δις ευρώ το 2013 σε 3,4 δις, αλλά πρέπει να διορθωθούν οι γεωγραφικές ισορροπίες.                   

Η Κοκκινο-Πράσινη Συμμαχία της Δανίας επεξεργάστηκε ένα πρόγραμμα αστικής ανανέωσης,  σε συνεργασία με τους εκπροσώπους των ενοικιαστών το 2014. Το πρόγραμμα αυτό βασίζεται σε μια συμφωνία μεταξύ ιδιοκτητών και ενοικιαστών, σύμφωνα με την οποία ο ιδιοκτήτης οφείλει να αφαιρέσει μέρος του αυξημένου ενοικίου μετά από την ενεργειακή ανακαίνιση του κτιρίου (ως αποζημίωση για την κακή κατάσταση του κτιρίου, για την οποία ευθύνεται). 

Η αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχιας απαιτεί την αλλαγή των ενεργειακών μας συστημάτων. Η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης με προσπάθειες μαζικής ανακαίνισης των κτιρίων σε όλη την Ευρώπη και η παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας από τις κοινότητες μπορούν να παίξουν κομβικό ρόλο στη μείωση της ενεργειακής φτώχιας. Οι πολιτικές της ΕΕ πρέπει να εγγυώνται ότι ο κόσμος -ειδικά τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα- μπορεί να συμμετέχει στην ενεργειακή μετάβαση και να επωφεληθεί από αυτήν, και δεν θα κληθεί απλώς να πληρώσει το τίμημα. Όλοι οι πολίτες πρέπει να έχουν πρόσβαση σε φθηνή και ανανεώσιμη ενέργεια και σε σπίτια με καλή ενεργειακή απόδοση.  

Σημειώσεις

[1] Σύμφωνα με τον ορισμό του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά της Φτώχειας [European Anti–Poverty Network (EAPN)], ενεργειακή φτώχεια υφίσταται όταν ένα άτομο δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσει επαρκή θέρμανση ή πετρέλαιο για την οικία του σε προσιτή τιμή (παρουσίαση στο εργαστήριο της 29ης Μαΐου 2017). 

[2] Greens/EFA, Tamas Meszerics, Handbook Energy Poverty, 2016, S.22

[3] ec.europa.eu/commission/publications/commission-recommendation-establishing-european-pillar-social-rights_de

[4] Φυλλάδιο των: European Public Service Union (EPSU), European Anti-Poverty Network (EAPN), Right to Energy for all Europeans! http://www.eapn.eu/wp-content/uploads/2017/05/EAPN-2017-EAPN-EPSU-energypoverty-leaflet-1138.pdf

[5] http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:32009L0072&from=EN

[6] http://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/documents/1_en_act_part1_v7_864.pdf, p. 5

[7] Φυλλάδιο των: European Public Service Union (EPSU), European Anti-Poverty Network (EAPN), Right to Energy for all Europeans! http://www.eapn.eu/wp-content/uploads/2017/05/EAPN-2017-EAPN-EPSU-energypoverty-leaflet-1138.pdf

Μπορείτε να κατεβάσετε τις ομιλίες και παρουσιάσεις πατώντας στα ονόματα των συντελεστών:

Ομιλία των: Clemence Hutin and Genady Kondarev

Ομιλία του Attila Vajnai

Παρουσίαση της Sian Jones

Παρουσίαση  της Maria Campuzano

Παρουσίαση της Clemence Hutin and Genady Kondarev

Παρουσίαση του Attila Vajnai

Παρουσίαση του Karl Vogt Nielsen

Έγγραφο της Caren Lay

Παρουσίαση της Christiane Maringer

Παρουσίαση της Rie Krabsen

 

Μετάφραση: Καλλιόπη Αλεξοπούλου