Μια ανάλυση του αποτελέσματος των εθνικών εκλογών στη Σλοβακία το 2016. Ποιες ήταν οι προσδοκίες, τι πραγματικά συνέβη και τι σημαίνει για την Αριστερά στη Σλοβακία και την Ευρώπη;
Προεκλογικές προσδοκίες
Δεν περίμενε κανείς μετεκλογικές εκπλήξεις. Οι δημοσκοπήσεις, τα ΜΜΕ διεθνώς αλλά και στη χώρα, καθώς επίσης και οι πολιτικοί επιστήμονες προέβλεψαν το χαμηλότερο, αλλά καθοριστικό αριθμό ψήφων για το κυβερνόν κόμμα.
Υπήρξαν συζητήσεις για τη μελλοντική κυβέρνηση του Smer – Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος (Smer –SD), που υποτίθεται ότι θα επηρεαζόταν κυρίως από την προτίμηση των ψηφοφόρων στο Σλοβακικό Εθνικό Κόμμα (SNS), το Χριστιανοδημοκρατικό Κίνημα (KDH) και το Δίκτυο (Siet’). Υπήρξε επίσης η ελπίδα ότι τα δεξιά κόμματα θα σχηματίσουν ένα «συνονθύλευμα» -υποτιμητικός όρος που εισήγαγε ο Φίτσο, αναφερόμενος στο συνασπισμό κομμάτων με διαφορετικές πολιτικές αξίες αλλά κοινό στόχο να κυβερνήσουν τη χώρα.
Μάλιστα, η αντιπολίτευση αναμενόταν να έχει ελαφρώς μεγαλύτερα κέρδη σε βάρος του κυβερνόντος κόμματος. Τα αποτελέσματα των εκλογών, παρολαυτά, έδωσαν μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα.
Αποτελέσματα
Το Smer-SD πήρε λιγότερες των αναμενόμενων ψήφους. Στις εκλογές του 2012 κέρδισε το 44,41% των ψήφων, ενώ στις εκλογές του 2016 έπεσε κάτω από το 30% (28,28%). Από την άλλη πλευρά, το φιλελεύθερο κόμμα Ελευθερία και Αλληλεγγύη (SaS) εκτοξεύθηκε από το 6,6% στο 12,1% και το συντηρητικό OL’aNO (Συνηθισμένοι Άνθρωποι και Ανεξάρτητοι) έλαβε 11% από 8,55% στις προηγούμενες εκλογές. Το Σλοβακικό Εθνικό Κόμμα (SNS) σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Επέστρεψε στο κοινοβούλιο μετά από τετραετή απουσία με ποσοστό 8,64%.
Πριν τις εκλογές κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι ένα από τα σταθερότερα πολιτικά κόμματα τις χώρας –το Χριστιανοδημοκρατικό Κίνημα (KDH)- δεν θα κατάφερνε να μπει στη Βουλή. Υπήρξαν, όμως, και άλλες εκπλήξεις. Το Siet’ που θεωρούνταν το ισχυρότερο δεξιό κόμμα, μετά βίας πέρασε το όριο εισόδου στη Βουλή με ποσοστό 5,6%. Τα μέλη του κόμματος «Γεφυρες» περίμεναν, επίσης, καλύτερο αποτέλεσμα από το μικρό 6,5%.
Εξάλλου, ο εκατομμυριούχος Μπόρις Κόλαρ, που είναι γνωστός για τα εννιά παιδιά του με οκτώ διαφορετικές γυναίκες, είναι ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα των εκλογών. Αν και ίδρυσε το κόμμα του, με τον εύστοχο τίτλο «Είμαστε οικογένεια» (Sme Rodina), μόλις τέσσερις μήνες πριν τις εκλογές, απέσπασε το 6,6% των ψήφων.
Τέλος, θα ήθελα να αναφερθώ στο μεγαλύτερο πλήγμα των εκλογών αυτών. Το 2016, για πρώτη φορά μετά το 1945, μέλη του κόμματος, που ανοιχτά έχει εκφράσει τη συμπάθειά του για τον Αδόλφο Χίτλερ και το σλοβακικό κράτος-ανδρείκελο των Ναζί και καθημερινά γίνεται γνωστό για τις ρατσιστικές και ξενοφοβικές του θέσεις, θα βρίσκονται στα κοινοβουλευτικά έδρανα. Το Λαϊκό Κόμμα – Η Σλοβακία μας (L’SNS) έλαβε 8%, ένα διόλου αμελητέο ποσοστό.
Σύγκριση των εκλογικών αποτελεσμάτων των εθνικών εκλογών 2012 και 2016
Εκλογές 2016
Εκλογές 2012
Τι πραγματικά συνέβη;
Οι προεκλογικές δημοσκοπήσεις δεν έδωσαν ακριβή αποτελέσματα λόγω του υψηλού ποσοστού εκλογέων που αποφάσισαν τελευταία στιγμή και της απαγόρευσης δημοσκοπήσεων για 2 εβδομάδες πριν τις εκλογές. Η ισχυρή υποστήριξη των ψηφοφόρων στο L’SNS ίσως οφείλεται και στο γεγονός ότι οι εκλογείς του δεν ήταν διατεθειμένοι να εκφράσουν την προτίμησή τους στις προεκλογικές δημοσκοπήσεις.
Η πλειοψηφία των πολιτικών αναλυτών συμφωνεί ότι η σημαντική πτώση του ποσοστού του κυβερνόντος κόμματος και η άνοδος αντίστοιχα των μεγαλύτερων επικριτών του (SaS και Ol’aNO-NOVA) οφείλεται στους παρακάτω λόγους:
1. Η κυβέρνηση έδωσε μεγαλύτερη βαρύτητα στην προσφυγική κρίση παρά στην εσωτερική πολιτική πραγματικοτητα.
2. Υπήρξε διαφορά μεταξύ των επιτευγμάτων που παρουσίασε η κυβέρνηση, των οικονομικών και κοινωνικών δεικτών και της πραγματικότητας που βιώνει ο πληθυσμός της χώρας.
3. Η κυβέρνηση είχε προφανώς ισχυρότερους δεσμούς με τα επιχειρηματικά στρώματα παρά με τις λαϊκές τάξεις.
Ο πρωθυπουργός προσωπικά μιλάει για μια κόπωση που πολιτικού προσωπικού (ο ίδιος έχει κερδίσει τις εκλογές τρεις συνεχόμενες φορές). Η προεκλογική καμπάνια, που περιελάμβανε επίσης αντικυβερνητικές διαδηλώσεις των δασκάλων και των νοσοκόμων, είχε και αυτή την επίδρασή της στα αποτελέσματα.
Σύμφωνα με τους αναλυτές, αυτοί είναι μερικοί από τους λόγους για τους οποίους τα μη τυπικά κόμματα, ειδικά το L’SNS πήγαν καλά στις εκλογές. Πρώτα και κύρια κατέδειξαν τις τεράστιες περιφερειακές ανισότητες και την ανεργία που ακόμα είναι μεγαλύτερη από 10%, αν και μερικές περιφέρειες αντιμετωπίζουν που ξεπερνούν το 20%. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι ψηφοφόροι έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στα συνηθισμένα κόμματα από τη στιγμή που δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους. Όταν εξετάζουμε τους λόγους της εισόδου του L’SNS στη βουλή, βλέπουμε την ανησυχητική πραγματικότητα σε ότι αφορά τη γνώση της ιστορίας από την σλοβακική νεολαία. Αυτή δεν είναι ικανοποιητική εν μέρει λόγω της υποτίμησης του φασισμού και των θηριωδιών του στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Αυτή η ανησυχητική πραγματικότητα, η απογοήτευση των σλοβάκων ψηφοφόρων, τα χαμηλά επίπεδα διαβίωσης στις φτωχότερες περιοχές και η φυσιολογική τάση των νέων προς ριζοσπαστικότερες λύσεις εξηγούν εν μέρει την ακατανόητη υποστήριξη του L’SNS σε χωριά των οποίων οι κάτοικοι υπήρξαν θύματα των πιο βάρβαρων σφαγών στην ιστορία του Σλοβάκικου έθνους κατά τη διάρκεια του Β’ ΠΠ. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το χωριό Οστρι Γκρουν που κάηκε τον Ιανουάριο του 1945, αφού πρώτα δολοφονήθηκαν οι περισσότεροι από τους κατοίκους τους, συμπεριλαμβανομένων παιδιών και γυναικών. Στο χωριό αυτό, το L’SNS κέρδισε σχεδόν 17%, ποσοστό διπλάσιο από τον εθνικό του μέσο όρο.
Μια κριτική από τα αριστερά
Μια κριτική ματιά στο πολιτικό φάσμα του νέου κοινοβουλίου της Σλοβακίας, κατ’ αρχάς αποκαλύπτει την απουσία ενός αριστερού κόμματος. Το Smer-SD δεν μπορεί να θεωρηθεί τέτοιο αν και έχει την ισχυρότερη κοινωνική ατζέντα απ’ όλα τα άλλα κόμματα. Πρώτον, γιατί προτιμάει πραγματιστικές και λαϊκιστικές στρατηγικές παρά την εφαρμογή φιλολαϊκών πολιτικών. Δεύτερον, επειδή το κόμμα αυτό μετατοπίζεται αισθητά από την κεντροαριστερή κατεύθυνση που είχε, μετά την συμφωνία που είχε με τα Most-Hid kai Siet’ για το σχηματισμό ενός συνασπισμού-«συνονθυλεύματος», τον οποίο ο Φίτσο κορόιδευε πριν συμμετάσχει σε έναν αντίστοιχο.
Η τελευταία φορά που ένα ριζοσπαστικότερο αριστερό κόμμα κατέλαβε θέσεις στο κοινοβούλιο ήταν στις εθνικές εκλογές του 2002. Τουλάχιστον το Κομμουνιστικό Κόμμα της Σλοβακίας που πήρε 6,33% θεωρούνταν ακροαριστερό. Σήμερα είναι ένα περιθωριακό κόμμα που ελέγχεται από λίγα αμετακίνητα άτομα. Τα τελευταία 14 χρόνια κατάφεραν σκόπιμα να μειώσουν τα μέλη του κόμματος από 22.000 σε 1.000, εκ των οποίων τα περισσότερα σε ηλικία συνταξιοδότησης. Επιπλέον, οι ηγέτες του κόμματος κατάφεραν να διαλύσουν την οργάνωση νεολαίας του κόμματος.
Το πρόβλημα αυτό, που αρχικά φαίνεται να αποτελεί εσωτερικό ζήτημα ενός κόμματος, έχει υπολογίσιμο αντίκτυπο στην κοινωνία της Σλοβακίας: οι κομμουνιστές είχαν μια καλά οργανωμένη και μεγάλη βάση που μπορούσε να εκπληρώσει όχι μόνο πολιτικούς, αλλά και κοινωνικούς, εκπαιδευτικούς και πολιτισμικούς ρόλους, ειδικότερα στις φτωχότερες περιοχές. Η συρρίκνωσή του κόμματος σημαίνει ότι η μεγάλη μερίδα αυτή των χιλιάδων απογοητευμένων ανθρώπων τώρα βρίσκεται στα χέρια των φασιστών.
Εκλογικά αποτελέσματα KSS και L’SNS
Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης;
Μεσοπρόθεσμα δεν είναι πιθανή μια βελτίωση της πολιτικής κατάστασης. Είναι δύσκολο να είμαστε αισιόδοξοι ακόμα και μακροπρόθεσμα. Το μετεκλογικό σκηνικό είναι αποτέλεσμα ενός μακροχρόνιου, κακού, πολιτικού, εκπαιδευτικού και αξιακού συστήματος. Είναι το σύστημα αυτό που δίνει τις περισσότερες πιθανότητες εισόδου στο κοινοβούλιο στους επαγγελματίες της πολιτικής και τους εγκληματίες. Αυτό το σύστημα επιτρέπει στους φοιτητές να θεωρούν ότι το Ολοκαύτωμα έχει να κάνει με κοπή δέντρων και ο πρόεδρος του σλοβακικού φασιστικού καθεστώτος με το ποδόσφαιρο. Επιπλέον είναι αυτό το σύστημα που διδάσκει στους νέους να διαβάζουν και να μετράνε, αλλά δεν εξηγεί τις αιτίες και τις συνέπειες της φτώχειας και των τεράστιων οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων.
Η κοινωνία μας θα γίνει μάρτυρας μιας πραγματικότητας στην οποία ακροδεξιοί θα αποκτούν όλο και μεγαλύτερη δύναμη, μιας και οι ψηφοφόροι θα απογοητεύονται όλο και περισσότερο από τα συνηθισμένα πολιτικά κόμματα που δεν ενδιαφέρονται να λύσουν τα προβλήματά τους, εκτός και αν εμφανιστεί μια πολιτική δύναμη ικανή να αλλάξει το σύστημα.
Μετάφραση: Πέτρος Κοντές