Όταν ξεκίνησε, για πολλοστή φορά, τη μεταρρύθμισή της, η γαλλική κυβέρνηση υπολόγιζε ότι θα έβρισκε το συνδικαλιστικό κίνημα αποδυναμωμένο από τις εσωτερικές συγκρούσεις και ήττες, ειδικά στο ζήτημα των συντάξεων.
Ένας νόμος που ευνοεί την ανταγωνιστικότητα και το κοινωνικό ντάμπινγκ
Σε γενικές γραμμές, το νομοσχέδιο δεν διαφέρει ιδιαίτερα από τις ποικίλες παραλλαγές του που εφαρμόζονται σε άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης. Καθιστά τις ατομικές και τις μαζικές απολύσεις ευκολότερες, είτε έχουν οικονομικά κίνητρα είτε όχι, και αποδυναμώνει τις συλλογικές συμβάσεις και το εργατικό δίκαιο προς όφελος των επιχειρησιακών συμβάσεων που παραβιάζουν το εργασιακό ωράριο και, κατά συνέπεια, πλήττουν τους μισθούς. Όλα αυτά, παρότι η ανεργία είναι πολύ υψηλή και η προσδοκώμενη ανάπτυξη συνδέεται πρωτίστως με την πτώση της τιμής του πετρελαίου και της ισοτιμίας του ευρώ. Συγχρόνως, στη διαπραγμάτευση τίθενται και άλλα στοιχεία, όπως η ασφάλιση της ανεργίας, με την κυβέρνηση να διερευνά τη σταδιακή μείωση των αποζημιώσεων για άλλη μια φορά. Ούτε αυτό προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι ανάλογες μεταρρυθμίσεις εφαρμόζονται και αλλού.
Ένα συνδικαλιστικό κίνημα διασπασμένο
Παρότι οι αρχικές αντιδράσεις των συνδικάτων ήταν κοινές, το συνδικαλιστικό κίνημα σύντομα βρέθηκε διχασμένο, όταν διαμορφωνόταν το νέο μοντέλο που εφαρμόζεται εδώ και κάποια χρόνια. Τουλάχιστον, αυτή η αρχική -κοινή- αντίδραση σήμαινε ότι η συζήτηση που διεξαγόταν μεταξύ των συνδικάτων για τα σύνθετα ζητήματα του εργασιακού νόμου έβρισκαν απήχηση στους εργαζόμενους και τους νέους. Αρχική αιτία αυτής της διάσπασης είναι το γεγονός ότι το πιο μετριοπαθές τμήμα του συνδικαλιστικού κινήματος (για το οποίο λέγεται ότι υποστήριξε τις μεταρρυθμίσεις) θέλει να μπορεί να υπογράφει επιχειρησιακές συμβάσεις, σε ένα πολιτικό πλαίσιο που χαρακτηρίζεται από έντονες διαφορές οι οποίες συχνά εμποδίζουν τις πλειοψηφίες να ομαδοποιηθούν. Νέες ρήξεις σημειώθηκαν εντός των ομάδων της CFDT, που πάντα συμμετέχουν στις πορείες διαμαρτυρίας, όταν έπρεπε να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις στο εργασιακό δίκαιο.
Εμπρός για μια νέα αρχή….. με μια συλλογή υπογραφών που ξεκίνησε από το περιθώριο
Η συλλογή υπογραφών κατά του νέου εργασιακού νόμου συγκέντρωσε πάνω από ένα εκατομμύριο υπογραφές μέσα σε λίγες ημέρες. Αυτή έσωσε την αξιοπιστία των συνδικάτων που αντιστάθηκαν πιο σθεναρά στο νέο νόμο (CGT, FSU, FO, Solidaires και άλλα) τα οποία, με τη σειρά τους, είχαν τη σύνεση να αντιμετωπίσουν τον εργασιακό νόμο ως ένα ζήτημα που δεν αφορά μόνο τα συνδικάτα και τους εργαζόμενους. Υπήρξαμε μάρτυρες της δημιουργίας ενός ευρέος καθολικού μετώπου που περιλαμβάνει: συνδικάτα, ακτιβιστές του διαδικτύου, άτομα που δραστηριοποιούνται στα όρια του σοσιαλιστικού κόμματος και κοινωνικούς ακτιβιστές. Αυτό το ασυνήθιστο έναυσμα κατάφερε να κινητοποιήσει πολύ σημαντικά τμήματα της νεολαίας, ειδικά τους φοιτητές και τους σπουδαστές, καθώς και νέους εργαζόμενους με επισφαλείς θέσεις ή άνεργους νέους, υπαλλήλους μικρών εταιριών, ορισμένοι εκ των οποίων διαδήλωσαν για πρώτη φορά στη ζωή τους πριν από δέκα χρόνια, στο πλαίσιο του κινήματος που οδήγησε στη «σύμβαση πρώτης πρόσληψης» (contrat première embauche), ένα νομοσχέδιο που θέσπιζε συμβάσεις χαμηλού κόστους για απολυμένους νέους. Όλοι αυτοί οι νέοι, οι οποίοι δεν επηρεάζονται από συνδικάτα, συμμετείχαν στις διαδηλώσεις των αρχών του Μαρτίου. Είναι οι ίδιοι ακτιβιστές που συμμετέχουν στις ολονύκτιες διαμαρτυρίες του κινήματος «Νύχτα ορθίων» (nuit debout). Ένα κίνημα που ξεκίνησε από το χώρο των καλλιτεχνών προσωρινής απασχόλησης (γαλλικός όρος που χρησιμοποιείται για τους αυτοαπασχολούμενους, οικονομικά εξαρτώμενους καλλιτέχνες), των ακτιβιστών βάσης, των μη επαγγελματιών δημοσιογράφων και των συντελεστών της ταινίας «Ευχαριστώ αφεντικό!» (“Merci patron!”), που εξυμνεί τον πόλεμο των τάξεων.
Πώς εντάσσεται το συνδικαλιστικό κίνημα σε αυτό το πλαίσιο;
Τα συνδικάτα που αντιδρούν στον εργασιακό νόμο διατηρούν το ενωτικό τους μέτωπο, σε πείσμα των κυβερνητικών ελιγμών, επιδιώκοντας κυρίως την κινητοποίηση των φοιτητών και των σπουδαστών. Παρότι έγιναν ουσιαστικές παραχωρήσεις στους νέους, ο πυρήνας του εργασιακού νόμου παραμένει ίδιος. Η πρόκληση που αντιμετωπίζει το συνδικαλιστικό κίνημα σήμερα, είναι αν είναι ή όχι σε θέση να κινητοποιήσει τη βάση του, τους ακτιβιστές του και γενικά τους εργαζόμενους, για άλλη μια φορά, παρότι πριν από μερικούς μήνες δεν υπήρχε πολυκλαδικό κίνημα. Με φωτεινή εξαίρεση τον εμπορικό κλάδο που αντέδρασε στην κυριακάτικη λειτουργία και τη συμβολική σύγκρουση της Air France με την κυβέρνηση –συγκρούσεις που έχουν σαφή και άμεση σχέση με τις τρέχουσες προκλήσεις- τα κοινωνικά ζητήματα επισκιάστηκαν από τις διαδηλώσεις των αγροτών και των οδηγών ταξί.
Τα συνδικάτα έχουν να διαχειριστούν την πλειοψηφία του κόσμου που δεν επιθυμεί τον εργασιακό νόμο και, ταυτόχρονα, τη δυσκολία να οργανώσουν μια μαζική κινητοποίηση των εργαζομένων και να επιδιώξουν την ανατροπή της νομοθεσίας μέσω απεργιών. Τα συνδικάτα του δημόσιου τομέα είναι παρόντα, αλλά η συμμετοχή του κόσμου είναι μικρή γιατί η μεταρρύθμιση δεν επηρεάζει άμεσα αυτούς τους εργαζόμενους. Τα συνδικάτα του ιδιωτικού τομέα παίζουν, επιτέλους, σοβαρό παιχνίδι, αλλά έχουν να καλύψουν πολύ έδαφος. Αρκετές εταιρίες συμμετείχαν στις διαδηλώσεις, αλλά αυτό δεν αρκεί.
Ένα δίκτυο αντίστασης
Περισσότερο από μείζων απειλή που εξυφαίνεται από τον συνδικαλιστικό χώρο ή από έναν επαγγελματικό κλάδο ο οποίος οργανώνει απεργίες για να αποδείξει ότι το κίνημα είναι ζωντανό, η σημερινή κατάσταση χαρακτηρίζεται από διαρκή αντίσταση, που είναι εμφανής σε πολλά επιμέρους κινήματα.
Ο συνδικαλιστικός χώρος ενοποιεί αυτά τα κινήματα καλώντας τα σε διακλαδικές απεργίες, ενώ οι φοιτητικές και σπουδαστικές διαδηλώσεις αποτελούν πρόσθετο εργαλείο. Ορισμένοι κλάδοι συζητούν για το πώς θα συνδυάσουν καλύτερα τα συμφέροντά τους (η συζήτηση για τη συλλογική σύμβαση των σιδηροδρομικών) και τη συμμετοχή τους στο κίνημα με μια απεργία διαρκείας, ενώ οι διαδηλώσεις της «Νύχτας ορθίων» συμβάλουν στην προβολή του κινήματος στο Παρίσι και σε ορισμένα προάστια και πόλεις της περιφέρειας. Αυτές οι διαδηλώσεις της Νύχτας ορθίων μπορεί να θίγουν καθολικά ζητήματα που αφορούν τη δημοκρατία και την κοινωνική αλλαγή, αλλά γεννήθηκαν από το κίνημα κατά του εργασιακού νόμου. Οι διαδηλώσεις συνιστούν τόπο ανταλλαγής απόψεων, ενθάρρυνσης και ενοποίησης των αγώνων. Αυτές οι συνθήκες, όταν συνδυάζονται με τα θεσμικά προβλήματα που αντιμετωπίζει μια ασθμαίνουσα κυβέρνηση μειοψηφίας, αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο μιας νίκης. Σηματοδοτούν, ακόμη, την άφιξη μιας νέας γενιάς στο πολιτικό και το κοινωνικό προσκήνιο, την υπόσχεση για τη μελλοντική της στράτευση και την αναγέννηση του συνδικαλιστικού κινήματος, αν καταφέρει να αξιοποιήσει τη δύναμη αυτής της νέας γενιάς και να λάβει υπόψη του τα αιτήματά της και το γεγονός ότι σκέφτεται και δρα ανεξάρτητα.
Μετάφραση: Καλλιόπη Αλεξοπούλου