Μια νέα ανθρωπιστική κρίση είναι σε εξέλιξη στα ανατολικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: πρόσφυγες είναι παγιδευμένοι μεταξύ Πολωνίας και Λευκορωσίας, με την κυβέρνηση της Πολωνίας να γίνεται όλο και πιο επιθετική απέναντί τους, σε βαθμό να κηρύξει δυο περιοχές της χώρας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
ενημερωμένο: 4/11/2021
Την Τετάρτη, 20 Οκτωβρίου, ακόμη ένας πρόσφυγας βρέθηκε νεκρός στα σύνορα Πολωνίας – Λευκορωσίας. Κατόπιν τούτου, ο συνολικός -γνωστός- αριθμός των νεκρών ανάμεσα στους πρόσφυγες που προσπάθησαν να περάσουν από τη Λευκορωσία στην Πολωνία τις τελευταίες εβδομάδες, ανήλθε σε οχτώ. Ομάδες προσφύγων από το Αφγανιστάν, το Ιράκ, το Κουρδιστάν και τη Συρία, εγκαταλήφθηκαν σε έναν αφιλόξενο τόπο μέσα σε δάση και βάλτους, στα σύνορα των δύο χωρών. Δεν έχουν ούτε τροφή, ούτε νερό, ρούχα ή στέγη, και η κατάσταση χειροτερεύει όσο πλησιάζει ο χειμώνας. Ορισμένοι από τους πρόσφυγες κατήγγειλαν τις αρχές, τόσο της Πολωνίας όσο και της Λευκορωσίας, για βίαιη μεταχείριση.
Τις τελευταίες εβδομάδες, χιλιάδες πρόσφυγες έφτασαν στη Λευκορωσία, ελπίζοντας ότι θα μπορούσαν να περάσουν από εκεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε απάντηση για τη δυναμική υποστήριξη που δέχτηκε η αντολίτευση της Λευκορωσίας από την Πολωνική κυβέρνηση και την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι αρχές της Λευκορωσίας αφήνουν τους πρόσφυγες να περνούν ανεμπόδιστα στην Πολωνία. Η Πολωνική κυβέρνηση κατηγορεί τις λευκορωσικές αρχές ότι ξεκινούν έναν «υβριδικό πόλεμο» με την Πολωνία και ότι ουσιαστικά ενθαρρύνουν τους πρόσφυγες να εισέλθουν στο έδαφός της. Αν αυτό αληθεύει, η Πολωνία παίζει το παιχνίδι της κυβέρνησης της Λευκορωσίας, επιφυλάσσοντας στους πρόσφυγες απάνθρωπη μεταχείριση, γεγονός που την καθιστά κράτος που καταπατά τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Σήμερα, η Πολωνία διατηρεί τη σκληρή στάση που υιοθέτησε απέναντι στους πρόσφυγες το 2015, όταν η κυβέρνηση που σχημάτισε το κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) αρνήθηκε να αποδεχθεί τον αριθμό προσφύγων που είχε συμφωνηθεί στο πλαίσιο των ποσοστώσεων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας για τις βουλευτικές εκλογές εκείνη τη χρονιά, το PiS δεν έκρυψε την εχθρότητά του προς τους πρόσφυγες, με τον ηγέτη του, Γιαροσλάβ Καζίνσκι, να υποστηρίζει ότι θα έφερναν ασθένειες στη χώρα. Τώρα, η Πολωνική κυβέρνηση το πάει ακόμη πιο μακριά, με τις πράξεις και τη ρητορική της.
Οι δυνάμεις ασφαλείας της Πολωνίας φέρονται να επαναπροώθησαν παράνομα πρόσφυγες, πίσω στη Λευκορωσία, χρησιμοποιώντας εκατοντάδες στρατιώτες, ενώ ταυτόχρονα κατασκεύασαν φράχτη με λεπιδοφόρο συρματόπλεγμα κατά μήκος των συνόρων. Στο τέλος Αυγούστου, ο Πρόεδρος Αντρέι Ντούντα, κατόπιν αιτήματος της κυβέρνησης, υπέγραψε ένα διάταγμα με το οποίο έθετε τα σύνορα Πολωνίας – Λευκορωσίας (βοεβοδάτα Ποντλάσκι και Λούμπλιν) σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Ορισμένα συνταγματικά δικαιώματα (όπως οι δημόσιες συναθροίσεις) καταργήθηκαν και στην περιοχή επιτρέπεται να εισέρχονται μόνο όσοι ζουν ή εργάζονται εκεί. Το διάταγμα απαγορεύει τη λήψη φωτογραφιών στην παραμεθόριο ζώνη, συμπεριλαμβανομένων των φρουρών, της αστυνομίας, των στρατιωτικών και συνοριακών υποδομών. Στα τέλη Σεπτεμβρίου, η Πολωνική κυβέρνηση ψήφισε την παράταση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης μετά τη λήξη του πρώτου μήνα. Στη συνέχεια, στα μέσα Οκτωβρίου, το Κοινοβούλιο ψήφισε την κατασκευή ενός νέου τείχους στα σύνορα με τη Λευκορωσία, με εκτιμώμενο κόστος πάνω από 353 εκατομμύρια ευρώ.
Η επιβολή της κατάστασης έκτακτης ανάγκης σημαίνει ότι οι ακτιβιστές, οι ΜΚΟ και οι δημοσιογράφοι δεν μπορούν να καταγράψουν αυτά που συμβαίνουν στα σύνορα, ούτε να προσφέρουν βοήθεια στις ομάδες προσφύγων που βρίσκονται εκεί. Αυτό επιτρέπει στην κυβέρνηση να φέρεται ακόμη πιο απάνθρωπα σε αυτούς τους ανθρώπους, στρέφοντας την προσοχή της κοινωνίας μακριά από τα βάσανά τους. Σε συνέντευξη τύπου, κυβερνητικοί υπουργοί ισχυρίστηκαν ότι εντοπίστηκε παράνομο υλικό στα κινητά τηλέφωνα των προσφύγων, το οποίο περιλάμβανε εικόνες παιδικής πορνογραφίας και διασυνδέσεις με τρομοκρατικές οργανώσεις. Παρότι τα τεκμήρια είναι σαθρά, η κυβέρνηση προσπαθεί να παρουσιάσει τους πρόσφυγες ως παραβατικούς και εν δυνάμει τρομοκράτες.
Παρόλο που η ρητορική της Πολωνικής κυβέρνησης είναι ιδιαίτερα ωμή και ξενοφοβική, οι πράξεις της έχουν τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάθε χρόνο χιλιάδες πρόσφυγες πεθαίνουν προσπαθώντας να περάσουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και πολλοί από αυτούς τους θανάτους οφείλονται στη στάση της Frontex που επαναπροωθεί τους πρόσφυγες, οι οποίοι φτάνουν ως εδώ για να γλιτώσουν από τους πολέμους. Ο επικεφαλής των εξωτερικών σχέσεων της ΕΕ Γιόζεπ Μπόρελ είπε ότι η ΕΕ είναι «αλληλέγγυα προς τη Λιθουανία, τη Λετονία και την Πολωνία και είμαστε έτοιμοι να λάβουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα προκειμένου να τις στηρίξουμε, αν η κατάσταση συνεχίσει να επιδεινώνεται». Ο Ντόναλντ Τουσκ, πρώην Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και νυν αρχηγός του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης στην Πολωνία, Συμμαχία Πολιτών (KO), επικύρωσε με τις δηλώσεις του τη σκληρή στάση της κυβέρνησης απέναντι στους πρόσφυγες:
Το προπαγανδιστικό κύμα διόγκωσε την εχθρική στάση του κόσμου απέναντι στην υποδοχή των προσφύγων στην Πολωνία. Σε πρόσφατη δημοσκόπηση, περίπου 55% των ερωτηθέντων είπαν ότι η Πολωνία δεν πρέπει να επιτρέψει την είσοδο στους πρόσφυγες (21,1% απάντησαν κατηγορηματικά όχι), έναντι 38% που απάντησαν το αντίθετο (με μόνο 7,4% να απαντούν ναι με σιγουριά). Επιπλέον, πάνω από 47% των Πολωνών επιθυμούν την κατασκευή τείχους στα σύνορα Πολωνίας – Λευκορωσίας, έναντι 22% που είναι εναντίον. Η κυβέρνηση κατάφερε να πείσει την πλειοψηφία των Πολωνών ότι οι πρόσφυγες είναι απειλή για την κοινωνία και να στρέψει την προσοχή τους μακριά από τα βάσανά τους. Όμως, η επιδείνωση της ανθρωπιστικής κρίσης στα σύνορα αρχίζει να ευαισθητοποιεί την κοινή γνώμη σε κάποιες περιοχές. Για παράδειγμα, σε ερώτηση αναφορικά με την επαναπροώθηση από την Πολωνική κυβέρνηση ενός αριθμού οικογενειών Ιρακινών και Κούρδων, 49% των ερωτηθέντων τη σχολίασαν αρνητικά και 36% θετικά.
Παρόλη τη στήριξη του Τουσκ στην παρεμπόδιση των προσφύγων να περάσουν τα σύνορα, ορισμένοι πολιτικοί της Συμμαχίας Πολιτών συμμετέχουν ενεργά στην εκστρατεία υπέρ της παροχής βοήθειας στους πρόσφυγες και οι βουλευτές του κόμματος καταψήφισαν την κατάσταση έκτακτης ανάγκης και την κατασκευή του συνοριακού τείχους. Η Συμμαχία Πολιτών ζητά τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και πιέζει την κυβέρνηση να επιτρέψει στη Frontex να βοηθήσει την Πολωνική αστυνομία στα ανατολικά σύνορα της χώρας. Οι δράσεις της Frontex στο παρελθόν δεν μας επιτρέπουν να ελπίζουμε ότι μια τέτοια ανάμιξη θα βελτιώσει την κατάσταση. Γιατί οι πολιτικοί του PiS αναφέρονται συχνά στη βοήθεια που τους προσφέρει η Ευρωπαϊκή Ένωση και ισχυρίζονται ότι δρουν σύμφωνα με τις επιθυμίες της.
Η κεντροαριστερά (η Αριστερά) στο κοινοβούλιο ήταν κατηγορηματικά αντίθετη με τις πράξεις της κυβέρνησης. Επικεντρώθηκαν στο ζήτημα της προστασίας της υγείας, της ζωής και των δικαιωμάτων των προσφύγων και αντιτάχθηκαν στην επαναπροώθησή τους. Ομάδες ακτιβιστών/ριών και ΜΚΟ (όπως το ίδρυμα the Ocalenie Foundation) προσπάθησαν να βοηθήσουν τους πρόσφυγες και να ευαισθητοποιήσουν την κοινωνία για το δράμα τους. Οι κινητοποιήσεις κατά της κυβερνητικής δράσης αρχικά ήταν μικρές, αλλά δυνάμωναν όσο η κατάσταση στα σύνορα χειροτέρευε. Την Κυριακή, 17 Οκτωβρίου, έγιναν διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα, και στην ίδια τη Βαρσοβία όπου χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωσαν με το σύνθημα: «Σταματήστε τα βασανιστήρια στα σύνορα». Οι διαδηλωτές έφεραν σημαίες φτιαγμένες από θερμικές κουβέρτες που συμβόλιζαν τα βάσανα των προσφύγων και την ανάγκη να τους δοθεί βοήθεια και υποστήριξη. Τέτοιες δράσεις είναι ουσιαστικής σημασίας, προκειμένου η Πολωνική κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Ένωση να συνεχίσουν να δέχονται πιέσεις και οι πολίτες να μάθουν όσα φριχτά συμβαίνουν στα σύνορα της χώρας.
Ενημερώθηκε για τις πληροφορίες σχετικά με την τροπολογία που επιτρέπει τα push-backs.