Στις 17-21 Ιουλίου οι επικεφαλής των κρατών-μελών της ΕΕ συναντήθηκαν στις Βρυξέλλες και δαπάνησαν πολύ χρόνο κάνοντας παζάρια για το «πρόγραμμα ανάκαμψης», το οποίο έχει στόχο τη σταθεροποίηση των οικονομιών που έχουν πληγεί από τον κορωνοϊό, καθώς και για το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ). Τι συμπέρασμα βγάζουμε από αυτές τις αποφάσεις; Η πραγματικότητα είναι
Στις 17-21 Ιουλίου οι επικεφαλής των κρατών-μελών της ΕΕ συναντήθηκαν στις Βρυξέλλες και δαπάνησαν πολύ χρόνο κάνοντας παζάρια για το «πρόγραμμα ανάκαμψης», το οποίο έχει στόχο τη σταθεροποίηση των οικονομιών που έχουν πληγεί από τον κορωνοϊό, καθώς και για το επόμενο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο (ΠΔΠ). Τι συμπέρασμα βγάζουμε από αυτές τις αποφάσεις;
Η πραγματικότητα είναι ότι ένα από τα μεγάλα οικονομικά δόγματα της ΕΕ πετάχτηκε στα σκουπίδια. Για πρώτη φορά, αποφασίστηκε ότι η ΕΕ μπορεί να δανειστεί. Σήμερα, που τα επιτόκια είναι πολύ χαμηλά, η άντληση χρημάτων που θα επενδυθούν σε διάφορα προγράμματα είναι μια έξυπνη κίνηση. Με αυτόν τον τρόπο το ΑΕΠ της ΕΕ, τα επόμενα τρία χρόνια, θα ενισχυθεί κατά 0, 7%.
Αν πράγματι αυτός είναι ο στόχος, γιατί ο ευρωβουλευτής Μάρτιν Σίρντεβαν, συν-πρόεδρος της αριστερής ευρωομάδας GUE/NGL στο ευρωκοινοβούλιο, έκανε λόγο για μια «μαύρη ημέρα» για την Ευρώπη; Επειδή τα ουσιώδη θέματα αγνοήθηκαν πλήρως.
Ποια είναι τα μεγάλα άλυτα θέματα;
1. Σε αντίθεση με όλους τους ισχυρισμούς, ουδεμία σαφής σύνδεση υπάρχει μεταξύ της βοήθειας της ΕΕ και της συμμόρφωσης με τους κανόνες δικαίου.
2. Οι επιστροφές εισφορών που εξασφάλισαν «τα τέσσερα φειδωλά κράτη» (Ολλανδία, Αυστρία, Δανία και Σουηδία) και η, υποτίθεται, «καλή» Γερμανία για τα επόμενα επτά χρόνια είναι σε μεγάλο βαθμό εις βάρος της Γαλλίας και της Ιταλίας.
3. Είναι ήδη σαφές ότι σε κάθε χώρα που θα χρηματοδοτηθεί από την ΕΕ, θα επιβληθούν, νωρίτερα ή αργότερα, νεοφιλελεύθερες υποχρεώσεις · ο Γιάνης Βαρουφάκης κατονόμασε τον «ελέφαντα στο δωμάτιο» για τον οποίο κανείς δεν ήθελε να μιλήσει: την πολιτική των περικοπών δαπανών. Δήλωσε, πολύ σωστά, ότι απλώς ανεστάλη η ισχύς του παράλογου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Βάλντις Ντομπρόφσκις, ανακοίνωσε ήδη την επιθυμία του να αρχίσει η συζήτηση γι’ αυτό το θέμα το φθινόπωρο, προκειμένου να εξεταστεί πότε εν τέλει η ΕΕ θα δώσει οδηγίες στα κράτη μέλη της να συμμορφωθούν πάλι με τις επιταγές του Συμφώνου.
4. Αποφασίστηκαν τεράστιες περικοπές που εν μέρει κατάργησαν τα πιο ελπιδοφόρα προγράμματα της ΕΕ.
Σε ποιο βαθμό το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο και το Πρόγραμμα Ανάκαμψης βοηθούν τα κράτη που έχουν πληγεί περισσότερο από τον κορωνοϊό, όπως η Ιταλία;
Κατ’ αρχάς, οι αποφάσεις του Συμβουλίου σημαίνουν ότι η ΕΕ (ως ενιαίο σύνολο) θα δανειστεί, περίπου 750 δισεκατομμύρια ευρώ. Η Ιταλία δικαιούται το 13% αυτού του ποσού-την ίδια στιγμή που το χρέος της το 2020 θα είναι περίπου 160% του ΑΕΠ της. Αν συμψηφίσουμε αυτό το νέο χρέος με τις επιδοτήσεις που παίρνει η Ιταλία από το Ταμείο Ανάκαμψης, η χώρα αυτή θα εισπράξει, την περίοδο 2021-23, ένα καθαρό ποσό 30 δισεκατομμυρίων ευρώ. Σε σύγκριση με αυτό το ποσό, η Γερμανία θα ενισχύσει τις περιοχές παραγωγής άνθρακα της Ανατολικής Γερμανίας, όπου 16.000 θέσεις εργασίας εξαρτώνται από τη βιομηχανία άνθρακα, με ένα πακέτο 20 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Οι διαπραγματεύσεις κατέληξαν σε μια poor εξισορρόπηση συμφερόντων μεταξύ των τεσσάρων φειδωλών χωρών που απλώς θέλουν να γίνουν περικοπές δαπανών, και εκείνων των χωρών που χρειάζονται γρήγορα, άμεση βοήθεια. Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι επιδοτήσεις αυξήθηκαν ελάχιστα από 310 δισεκατομμύρια σε 312,5 δισεκατομμύρια ευρώ, με πολλά από τα μελλοντικά προγράμματα να μειωθούν κατά πολύ ή και να εγκαταλειφθούν πλήρως.
Το πρόγραμμα «Αγροτική Ανάπτυξη», για παράδειγμα, που παίζει έναν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην πολιτική για το κλίμα, περικόπηκε στο μισό · το «Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης» περικόπηκε κατά τα δύο τρίτα · και η χρηματοδότηση από το «Μέσο Στήριξης της Φερεγγυότητας», που έχει στόχο την ενίσχυση μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων, θα σταματήσει εντελώς εν μέσω της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης. Με ένα απίστευτο, άνευ προηγουμένου, θράσος, το πρόγραμμα της Υγείας ακυρώθηκε πλήρως. Μεταξύ άλλων, το πρόγραμμα αυτό περιλάμβανε την δημιουργία αποθεμάτων ιατρικού εξοπλισμού, καθώς και την εκπαίδευση επαγγελματικών υγείας σε επίπεδο ΕΕ, έτσι ώστε σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, τα χρήματα που του αναλογούν να μπορούν να διατεθούν εκεί που θα χρειάζονταν (‘EU4Health’).
Παρά το γεγονός ότι το σημαντικότερο θέμα είναι το επίπεδο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, που εξακολουθεί να είναι πολύ υψηλό, τα πράγματα και στο μέτωπο της πολιτικής για το κλίμα φαίνονται ζοφερά. Ακόμα και αν ο στόχος ήταν να δαπανηθεί για το κλίμα το 30% των κεφαλαίων του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου και του Ταμείου Ανάκαμψης, το αντίστοιχο ποσό θα έφτανε μόλις τα 547,2 δισεκατομμύρια ευρώ, για τα επόμενα επτά χρόνια. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Κομισιόν, όμως, προκειμένου να επιτευχθούν το 2030 οι στόχοι για το κλίμα απαιτούνται ετήσιες επενδύσεις ύψους1,46 τρισεκατομμυρίων ευρώ. Αν τώρα λάβουμε υπόψη τον κίνδυνο να επανέλθει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης με τις γνωστές απαιτήσεις του για περικοπές δαπανών, η κατάσταση είναι σαφής: τα κράτη μέλη και η ίδια η ΕΕ δεν θα έχουν ποτέ τα χρηματοδοτικά μέσα για να αντιμετωπίσουν ακόμα και τους ελάχιστους στόχους ενός βιώσιμου τρόπου άσκησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Ποιες λύσεις υπάρχουν; Για ποια πράγματα πρέπει να παλέψει η Αριστερά στην Ευρώπη;
Βραχυχρονίως, τα επιμέρους κράτη μέλη πρέπει να σχηματίσουν έναν «συνασπισμό προθύμων για ευρωομολόγα» και να απευθυνθούν στις χρηματαγορές. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να παρακάμψουν τις νεοφιλελεύθερες απαιτήσεις των Συνθηκών της ΕΕ. Μεσοπρόθεσμα, θα απαιτηθούν αλλαγές των Συνθηκών της ΕΕ. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος να εξασφαλιστεί ότι η ΕΕ θα έχει ένα μόνιμο δικαίωμα να δανείζεται και να διατηρεί μια «κανονική» κεντρική τράπεζα, στην οποία όλες οι συμμετέχουσες χώρες θα έχουν λόγο για την ασκούμενη νομισματική πολιτική. Πρέπει επίσης να υπάρξει μια μετακίνηση εξουσιών στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Οι ευρωβουλευτές απέχουν πολύ από το να είναι οι ηθικά υπερέχοντες κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι, αλλά είναι αυτοί που είναι υποχρεωμένοι να συμμετέχουν μαζί με τους κομματικούς συναδέλφους τους από άλλες χώρες σε πολιτικές συζητήσεις, κάτι που τους επιτρέπει να μη λαμβάνουν υπόψη τους μόνο τη δική τους χώρα. Το ευρωκοινοβούλιο πρέπει σταδιακά να γίνει ο κεντρικός κόμβος του πολιτικού διαλόγου-με την ταυτόχρονη ενίσχυση των αποτελεσματικών ελεγκτικών του χαρακτηριστικών.
Τα αποτελέσματα της συνάντησης του Συμβουλίου αφορούν πολλά επίπεδα, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει μια εύκολη αποτίμησή της. Αφ’ ενός, τα 27 κράτη μέλη κατάφεραν γρήγορα να αποφασίσουν τη δημιουργία ενός πακέτου βοήθειας ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ. Αφ’ ετέρου, αυτό δεν είναι κάποιο πολύ σημαντικό ποσό αν αντιπαρατεθεί με τις πραγματικές προκλήσεις. Για άλλη μια φορά, αυτά που ενισχύθηκαν ήταν τα κράτη μέλη, και όχι το δημοκρατικά νομιμοποιημένο ευρωκοινοβούλιο. Παρά τη μεγάλη φασαρία, οι αποφάσεις της 21ης Ιουλίου δεν ενίσχυσαν τη συνεργασία σε επίπεδο ΕΕ.