Η αποκατάσταση του καπιταλισμού σε χώρες όπως η Ρουμανία δεν κατάφερε να ανταποκριθεί στις δεσμεύσεις της. Αντ’ αυτού, οδήγησε σε μια μαζική οικονομική μετανάστευση, σε μια τεράστια εισοδηματική ανισότητα, στην κατάρρευση των δημόσιων υπηρεσιών, σε επισφαλείς θέσεις εργασίας, χαμηλούς μισθούς και διαφθορά.
Αυτό με τη σειρά του, επέφερε τη βαθιά απογοήτευση του κόσμου απέναντι στο πολιτικό κατεστημένο, η οποία αποτυπώθηκε στο χαμηλό ποσοστό προσέλευσης (39%) που σημειώθηκε στις γενικές εκλογές, πριν από δυο χρόνια. Η αποτυχία του «δημοψηφίσματος για την οικογένεια» τον προηγούμενο Οκτώβριο, αποτελεί την τελευταία έκφραση αυτής της απογοήτευσης.
Το φθινόπωρο του 2015, ένα υπερσυντηρητικό τόξο θρησκευτικών ομάδων και ΜΚΟ με την ονομασία Συμμαχία για την Οικογένεια [1] οργάνωσε τη συλλογή υπογραφών για την τροποποίηση του Συντάγματος. Στόχος ήταν ο ορισμός του γάμου ως ένωσης, όχι απλώς δυο συζύγων, αλλά ενός άνδρα και μιας γυναίκας, με τη λογική ότι μια ενδεχόμενη νομιμοποίηση του γάμου ομόφυλων ζευγαριών στο μέλλον θα υποβάθμιζε την «παραδοσιακή οικογένεια» και θα απειλούσε την ποιότητα ζωής των παιδιών στη Ρουμανία. Η συλλογή απέσπασε τρία εκατομμύρια υπογραφές με πολύ αμφίβολες μεθόδους [2] και οδήγησε το κοινοβούλιο στην απόφαση να διεξαγάγει δημοψήφισμα για το παραπάνω θέμα.
Εκτός από την κεντροδεξιά Ένωση Σώστε τη Ρουμανία (USR) και έναν-δυο προοδευτικούς ανεξάρτητους βουλευτές, όλες οι κοινοβουλευτικές δυνάμεις στήριξαν το «Ναι», στην κατεύθυνση της συνταγματικής αλλαγής. Η στήριξη αυτή αποτελούσε κυρίως πράξη πολιτικού οπορτουνισμού, αν και αντανακλά το αντιδραστικό πνεύμα που κυριαρχεί στον πολιτικό κόσμο. Όταν το ένα τρίτο του εργατικού δυναμικού στερείται βασικών υλικών αγαθών [3] και σχεδόν το 50% ζει με τον κατώτατο μισθό [4], όταν οι εργασιακές διαφορές έχουν κλιμακωθεί τα τελευταία χρόνια και η κυβέρνηση κλονίζεται από μαζικές διαδηλώσεις, αυτή η επίθεση στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και τα δικαιώματα έγινε για να αποσπάσει την προσοχή από τα κοινωνικά προβλήματα και να κατευθύνει τη λαϊκή δυσαρέσκεια εναντίον μιας ιστορικά καταπιεσμένης μειονότητας (ας θυμηθούμε ότι η ομοφυλοφιλία αποποινικοποιήθηκε μόλις το 2001 στη Ρουμανία).
Μια τέτοια εργαλειοποίηση του δημοψηφίσματος εξυπηρετούσε ιδιαιτέρως το κυβερνόν Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (PSD), που ενίσχυσε με αυτόν τον τρόπο τα δεξιά χαρακτηριστικά του. Γιατί, παρά το όνομα και την επίσημη συμμετοχή του στην ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, το PSD είναι, χονδρικά, το αντίστοιχο του Fidesz στην Ουγγαρία ή του Κόμματος Νόμου και Δικαιοσύνης στην Πολωνία: ένα δεξιό λαϊκιστικό κόμμα που εκπροσωπεί κυρίως τα συμφέροντα των ντόπιων ολιγαρχών και των γραφειοκρατικών δικτύων. Ο κύριος λόγος που το PSD είναι ακόμη στην εξουσία είναι οι περιορισμένες κοινωνικές του παραχωρήσεις, όπως οι επαναλαμβανόμενες, αν και ανεπαρκείς, αυξήσεις του κατώτατου μισθού, που δεν απαντώνται στη δογματική νεοφιλελεύθερη ατζέντα κανενός από τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
Όμως, παρά τα εκατομμύρια ευρώ που δαπανήθηκαν στην εκστρατεία του «Ναι», παρά την παράταση της εκλογικής διαδικασίας από μια σε δυο μέρες, παρά τη μείωση του εκλογικού ορίου για τη νομιμοποίηση του αποτελέσματος από 50% στο 30%, το δημοψήφισμα απέτυχε πλήρως γιατί στις κάλπες προσήλθε μόνο το 20% των ψηφοφόρων! Η αποτυχία αυτή ήταν η έκφραση της πλήρους επίγνωσης, από πλευράς των πολιτών, των υλικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν αυτοί και τα παιδιά τους, σε μια χώρα που έχει το υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας [5] στην ΕΕ και στην οποία περίπου 100.000 παιδιά ζουν μακριά από τους γονείς τους, εξαιτίας της οικονομικής μετανάστευσης [6]. Η αποχή του κόσμου ήταν, επομένως, ένα ξεκάθαρο σημάδι απαξίωσης του πολιτικού κατεστημένου που ευθύνεται για τα πιο πάνω κοινωνικά προβλήματα.
Σημαντικό ρόλο στην ήττα της αντιδραστικής αυτής πρωτοβουλίας έπαιξαν οι ακτιβιστές της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας [7] που συνεργάστηκαν με την ένωση USR και με κάποιες νέες αριστερές ομάδες, όπως το σοσιαλδημοκρατικό σχήμα Demos [8] και το ριζοσπαστικό, αντικαπιταλιστικό Mâna de Lucru [9] [Εργατικό Χέρι: μια ομάδα του CWI (Επιτροπή για μια Εργατική Διεθνή) Ρουμανίας], καλώντας τον κόσμο να μποϊκοτάρει το δημοψήφισμα. Αυτό όχι μόνο αποδείχθηκε αποτελεσματικό, αλλά επέτρεψε στην αριστερά να συνδέσει το ζήτημα των ΛΟΑΤΚΙ+ και των δικαιωμάτων με κοινωνικοοικονομικά θέματα και να αναδείξει την ανάγκη συστράτευσης κατά του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού και των μορφών καταπίεσης που αυτός συντηρεί. Η εναλλακτική πρόταση απέναντι στη χαμένη αξιοπιστία του πολιτικού κατεστημένου και το μίγμα νεοφιλελεύθερων και αντιδραστικών πολιτικών που εφαρμόζει πρέπει να έρθει από αυτή τη πρωτοεμφανιζόμενη νέα αριστερά.
Σημειώσεις
[1]http://coalitiapentrufamilie.ro/english/
[2]https://newsweek.ro/actualitate/minori–si–persoane–decedate–au–semnat–pentru–sustinerea–initiativei–coalitiei–pentru–familie
[3] Eurofound 2017 Έκθεση Έρευνας: In-work poverty in the EU https://www.eurofound.europa.eu/sites/default/files/ef_publication/field_ef_document/ef1725en.pdf
[4]https://www.romania-insider.com/half-employees-romania-minimum-wage/
[5]https://www.indexmundi.com/map/?t=0&v=29&r=eu&l=en
[6]http://www.balkaninsight.com/en/article/romanian-migrant-workers-leave-96-000-children-behind-statistics-03-13-2018
[7]https://www.vice.com/en_uk/article/pa9xjb/romania-referendum-2018-boycott-marriage-equality
[8]http://platforma-demos.ro/index.php/2018/09/12/drepturile-nu-se-supun-la-vot/
[9]https://manadelucru.net/boicotati-referendumul/
Μετάφραση από τα αγγλικά: Καλλιόπη Αλεξοπούλου